بورس تهران معاملات روز قبل را در فضای پرفشار عرضه ها شروع کرد و شاخص کل تا کف ۶۱۷ هزار واحدی هم عقب نشست. با این حال در ساعات پایانی مجددا خریداران هجوم آوردند و در آخر اجازه منفی ماندن نماگر بورس را ندادند. در این بین دو ذهنیت خطا در صورت عدم اصلاح میتواند ریسک خریداران را افزایش دهد. اول انتظار صعود همیشگی قیمت ها و این که همیشه شخصی ناآگاه تر برای خرید وجود دارد. دوم، دل بستن به توان دولت برای حمایت از سبز ماندن بازار سهام.
بازار سهام کشور معاملات روز سه شنبه را در فضایی متأثر از عرضه های اولیه پی گرفت. خبر عرضه سهام بزرگترین هلدینگ سرمایه گذاری کشور برای اولین بار در بازار سرمایه نه تنها فعالان سهام که سایر آحاد جامعه را به تکاپو برای مشارکت در این عرضه تاریخی انداخته است. انتشار گسترده اخبار پیرامون ارزش گذاری شرکت سرمايه گذاری تأمين اجتماعی در محافل غیربورسی موید این موضوع است.
روز قبل در چنین فضایی شاخص کل بورس تهران تحت فشار عمومی فروش و البته در سایه اختلال مجدد در سامانه مرکزی معاملات کار خود را پیش برد و با این حال، توانست در آخرین ساعت کار خود ضمن عبور از فشار اولیه فروش به رشد ۳/ ۰ درصد دست یابد و مجدداً در کانال ۶۲۶ هزار واحدی مستقر شود. البته روز گذشته بازار در آخرین ساعات معاملات تعادل روانی خود را بازیافت و سمت تقاضا بازهم برتری خود را به رخ فروشندگان کشید. اینک بنظر میرسد که بازار سهام تحت نفوذ دو نگاه خوش بینانه است. از یک طرف، به حمایت های دولت و عدم افت قیمت سهام دل خوش کرده است و از طرف دیگر، امیدهای فراوانی به تداوم ورود خریداران مبتدی بسته است که هر دو نگاه میتواند دربردارنده ریسک هایی برای فعالان کنونی بازار باشد.
برگشت های نیمه دوم تا کی تکرار می شوند؟
تقریباً از اواخر پاییز پارسال شاهد تحول ساختاری و شکل گیری الگوی جدید معاملاتی در بازار سرمایه بوده ایم. اگر تلاطم های مقطعی مانند تنش های سیاسی با آمریکا و ریزش بازار جهانی را در نظر نگیریم، بورس تهران در این دوره حدودا چهار ماهه با سرعت فزاینده ای در ابعاد مختلف در حال رکوردشکنی بوده است. این رکوردشکنی های مستمر علاوه بر سوخت گیری از مسئله تورم از فزونی میزان واقعی مشارکت در بازار هم سود برده است. در واقع ، تحول ساختاری اخیر هم در نرخ رو به رشد صدور کدهای معاملاتی، هم در افزایش چشمگیر ارزش معاملات خرد، هم در میزان مشارکت در عرضه اولیه ها و هم در شدت پول های ورودی به بازار سهام قابل رصد و رهگیری است.
هم زمان با این تحول ساختاری، الگوی جدیدی از معاملات در بورس تهران پدیدار شده و برآوردهای اصطلاحا بنیادی در مورد روند قیمت ها را با شکست مواجه کرده است. این الگو غالبا به صورت فشار فروش و افت موقت قیمت ها در نیمه نخست معاملات شروع شده و در نیمه دوم با تشکیل موج های قدرتمند تقاضا در محدوده های اصلاحی قیمت همراه شده و عملا مجال ریزش های جدی به شاخص های سهام نداده است. در واقع ، قیمت ها طی این دوره به محض عقب نشینی با هجوم گسترده خریداران روبرو شده و در نیمه های دوم معاملات به سطوح بالاتر ارتقاء یافته اند. در این میان، شمار کثیری از فعالان قدیمی بازار هم با نگاه به سیل ورود پول های جدید همچنان انگیزه خروج از بازار را ندارند و با نگاه تجربه گذشته به این عقیده رسیده اند که تا وقتی که خریدار وجود دارد میتوان در بازار ماند. یعنی غالبا قیمت ها را توجیه پذیر نمی دانند ولی تن به سیلاب خروشان نقدینگی داده اند و همراه با جریان عمومی شنا می کنند. در نتیجه، شاهد تداوم روند تصاعدی در ماه های گذشته و در عین حال، تحمل ریسک ریزش غافلگیرکننده سهام هستیم.
به نظر میرسد جنس تغییرات روز قبل هم شباهت معناداری با الگوی فوق دارد. در این روز، شاخص اصلی بورس تهران کار خود را در محدوده منفی آغاز و حتی افت بیش از یک درصدی را هم تجربه کرد، اما در ادامه جریان معاملات، خریداران با قدرت وارد میدان شدند و شاخص را به کمک نماد معاملاتی« فارس» از محدوده منفی نجات دادند. البته بدون بازگشایی نماد« فارس» هم میتوان الگوی بازگشت قیمت از کف روزانه را مشاهده کرد. این برگشت هم در شاخص هم وزن قابل ردیابی است و هم روش حرکت آخرین قیمت ها نسبت به قیمت های پایانی. در واقع ، در پایان معاملات روز قبل آخرین قیمت تعداد زیادتری از سهم ها به محدوده مثبت بازگشت. همینطور، منحل شدن صف فروش در تعداد زیادی از نمادها در کنار افزایش خریدها از طرف معامله گران خرد در نیمه دوم معاملات هم موید تقویت این الگو در روز گذشته محاسبه می شود.
سعی بورس برای کنار زدن شستا
بازار سهام از روز دوشنبه بطور غیرمستقیم به استقبال عرضه شستا رفت. توقف رشد شتابان قیمت ها و تشکیل صف های طولانی فروش در سهام عرضه اولیه های اخیر( شگویا و تملت و زکوثر) نشان داد که مشارکت کنندگان سرگرم نقد کردن دارایی های خویش برای حضور در یکی از تاریخی ترین عرضه اولیه های بازار سرمایه کشور هستند. خروج از این سهام برای همکاری در عرضه اولیه های پیش رو را میتوان طبق عمق مشارکت کدهای معاملاتی سنجید.
طبق گزارش های شرکت سپرده گذاری مرکزی ایران ( سمات) سرعت صدور کدهای معاملاتی در سه ماه اخیر فزونی چشمگیری داشته است. به طوریکه طبق آمار منتشره به وسیله این شرکت در روز قبل، تعداد ثبت نام کنندگان در سامانه سجام از ابتدای سال جدید تا روز دوشنبه ۱۸ برابر از مدت مشابه سال قبل بیشتر بوده است. آمارها می گوید تعداد سهامداران تازه وارد ، از ۶۸ هزار نفر به ۱۵۴ هزار نفر در ماه بهمن و ۱۷۲ هزار نفر در اسفند ماه فزونی یافته است. همچنین طبق آمار رسمی در ۲۵ روز نخست امسال هم تعداد ۶۵۱ هزار و ۹۵۹ نفر در سامانه سجام ثبت نام کرده اند. اما به رغم رشد فزاینده صدور کدهای معاملاتی، حدود ۱۰ درصد کل کدهای بورسی در ماه بین یک تا ۱۰ معامله دارند و در این بین، حدود ۳۱۰ هزار نفر بعنوان معامله گر فعال با بیش از ۲۰ معامله در ماه به فعالیت می پردازند. در واقع ، این آمارها نشان می دهد که ورود کدهای بورسی نوعی استقبال آحاد جامعه از عرضه های اولیه هم بوده است.
پس طبیعی است که بخش عمده فعالان تازه وارد که عامل رشدهای رویایی بورس طی ماه های گذشته بوده اند از دو روز قبل به استقبال عرضه شستا بروند و مشغول تامین ۷ هزار میلیارد تومان نقدینگی برای حضور در بزرگترین عرضه اولیه بازار سهام کشور باشند. بسیاری از فعالان بازار انتظار برای عرضه اولیه تاریخی در معاملات چهارشنبه را عاملی برای افزایش فشار فروش در معاملات دو روز گذشته می دانند. حال سوال این است که آیا بازار سهام توان جذب شستا و عبور از این عرضه بزرگ را دارد یا به نقطه پایانی خود نزدیک شده و بعد از شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی از رمق خواهد افتاد. این مسئله به ویژه به علت ابعاد بزرگ این عرضه و توان جذب نقدینگی بیشتر در جلسات معاملاتی ثانویه( از روز دوم حضور در بازار) بطور جدی زیر ذره بین اهالی سهام است و احتمال تعدیل روند را تقویت کرده است. از سوی دیگر، ورود بی رویه پول های تازه و صدور فزاینده کدهای معاملاتی هم چنان اطمینان بخشی از بازار در مورد ادامه رشد را به خود جلب کرده است.
از آغاز سال تا کنون بیش از ۱۰ هزار میلیارد تومان پول از طرف سرمایه گذاران خرد وارد جریان معاملات سهام بورسی و فرابورسی( به جز بازار پایه) شده است و کماکان این حضور پیگیر به گواه نرخ صدور کدهای بورسی ادامه دارد. ولی نکته مهم تری که در این میان، گمانه زنی درباره ی ادامه مسیر صعودی سهام را تقویت کرده به تلقی عموم فعالان بازار در مورد مواضع حمایت گرایانه سیاست گذار اقتصادی از بازار سرمایه بازمی گردد. آیا حمایت دولت رونق سهام را تضمین خواهد کرد؟ این سوالی است که بنظر میرسد از سوی طیف گسترده ای از بورس بازان جواب مثبت گرفته است و بعنوان ضامن رونق بورس قلمداد می شود.
نسبت دولت با رونق بورس چیست؟
طی روزهای گذشته بحثی در بین اهالی بورس تهران در گرفته است که مواضع دولت در راستای پشتیبانی از بازار سرمایه و رونق ادامه دار سهام است. در این میانه، بعضی رشد شتابان قیمت ها را نتیجه سیاست های پشت پرده دولت برای افزایش شدید قیمت ها و در نهایت عرضه سهام دولتی با قیمتی بالا و جذب حداکثری پول از بخش خصوصی می دانند. شیوه موضع گیری دولت در قبال بازار سهام طی ماه های اخیر هم تا حدودی این خیال پردازی را تقویت می کند. تلاش برای پشتیبانی از بورس در قبال ریزش های گذشته در بهمن و اسفند ماه، کناره گیری پرحاشیه رئیس سازمان بورس در هفته اخیر و احتیاج مبرم دولت برای تامین کسری شدید بودجه به این تصور در بین اهالی بورس تهران دامن زده است. حال باید دید که چه قدر این تصور ریشه در واقعیت دارد و چقدر ناشی از خوش بینی است.
کسی شک در این ندارد که دولت بزرگترین متقاضی در بخش های گوناگون اقتصاد کشور است. از این جهت ، هر گونه فعالیت از طرف دولت- در معنای عام کلمه- می تواند تأثير شایانی بر قیمت بازارهای دارایی من جمله بازار سهام داشته باشد و مسیریابی قیمت ها را دستخوش تغییر موقت کند.
ولیکن اتکای یکجانبه و خوش بینانه به حمایت و قدرت دولت در تعیین روند سهام و سایر بازارها بارها تجربه شده و بارها شکست خورده است. واقعیت این است که نیروهای تعیین کننده روند بازارها از دست دولت ها خارج است و عوامل متعدد دیگری در این مسیر عاملیت و اثر دارند. نمونه اخیرش در بازار جهانی، توافق اوپک و هم پیمانانش برای پشتیبانی از قیمت نفت بود که عملا در سایه عدم قطعیت های ناشی از شیوع کرونا (corona) بی تاثیر ماند. در واقع ، حضور بزرگترین غول های نفتی هم نتوانست نیروهای بازار را به عقب براند و قانون بازار را به قیمت ها تحمیل کرد. براین اساس باید توجه داشت که وزن دهی به نقش دولت میتواند ریسک بزرگی برای معامله گران و به ویژه اهالی تازه وارد در بر داشته باشد.
- 18
- 1
