«خدمات» در اقتصاد جهان چه جایگاهی دارد؟

۵۰۰ میلیارد دلار؛ عددی است که گردش مالی بزرگ‌ترین شرکت جهان را نشان می‌دهد. این شرکت نه نفتی است، نه صنعتی و نه حتی تکنولوژیک، تنها کار آن توزیع کالاها و ارائه خدمات است. وال‌مارت شرکتی امریکایی است که از مجموعه‌ای از فروشگاه‌های زنجیره‌ای تشکیل شده و بزرگ ترین مجموعه فروشگاه‌های زنجیره‌ای در جهان است. این شرکت توانسته است که بیشترین گردش مالی را در سال ۲۰۱۸ داشته باشد و بالاتر از شرکت‌های نفتی بایستد.بعد از وال‌مارت امریکایی، سه شرکت چینی در حوزه نفت و برق بیشترین گردش مالی را در جهان داشته‌اند و بعد از آن‌ هم رویال داچ شل هلند در جایگاه پنجم قرار می‌‌گیرد.

رتبه‌بندی بزرگ‌ترین شرکت‌های جهان براساس شاخص‌های مختلفی انجام می‌شود، رتبه‌بندی‌ای که براساس گردش مالی صورت گرفته، وال مارت را در جایگاه نخست قرار داده است اما رتبه‌بندی دیگری براساس ارزش بازار، رتبه اول را به شرکت «اپل» می‌دهد و در رتبه‌های بعدی از آن هم هیچ خبری از شرکت‌های نفتی نیست. بازار اپل در سال ۲۰۱۸، نزدیک به ۹۲۷ میلیارد دلار ارزش داشته است. بعد از آن آمازون با ۷۷۸ میلیارد دلار و الفابت و مایکروسافت با ۷۶۶ و ۷۵۱ میلیارد دلار ارزش بازار قرار دارند. جایگاه‌های بعدی هم به فیس‌بوک و علی‌بابا می‌رسد. شرکت‌هایی که تمام آنها خدماتی و تکنولوژیکی هستند.

بررسی وضعیت کشورها هم نشان می‌دهد کشورهایی که بخش خدمات آن گسترده‌تر است، در جهان جایگاه اقتصادی بالاتری دارد. بیش از ۸۰ درصد تولید ناخالص داخلی امریکا را خدمات تشکیل می‌دهد و سهم صنعت در آن نزدیک به ۱۹ درصد است. هندوستان و ترکیه که در سال‌های اخیر به اقتصاد نوظهور تبدیل شده‌اند، خدمات نزدیک به ۶۱.۵ درصد از کل تولید ناخالص داخلی‌شان را تشکیل می‌دهد و در فرانسه نیز سهم این بخش ۷۸ درصد است. تنها چین مورد نقضی برای این روند به حساب می‌آید که خدمات در آن ۵۲.۲ درصد سهم دارد و بیشترین میزان تولید ناخالص داخلی آن را تولید صنعتی با ۳۹.۵ درصد تشکیل می‌دهد. در تولید داخلی افغانستان، خدمات نزدیک به ۵۶ درصد سهم دارد و در ایران هم سهم این بخش، ۵۴.۳ درصد است.

   روند معنادار یک دهه اخیر بزرگ ترین کمپانی‌های جهان

مؤسسه تحقیقاتی پی‌دبلیو سی با همکاری بلومبرگ پژوهشی درباره ۱۰۰ شرکت برتر جهان در سال ۲۰۱۸ انجام داده که کنکاش در آن نکته‌های جالبی را نشان می‌دهد. این پژوهش در یک دسته‌بندی، به این پرداخته است که طی یک دهه از سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۸، کدام شرکت‌ها بیشترین میزان افزایش را در سرمایه بازارشان داشته‌اند. شرکت «نت‌فلیکس» امریکا که در صنعت خدمات مشتری کار می‌کند، طی یک دهه توانسته‌ است که سرمایه بازار خود را ۴ هزار و ۱۶۷ درصد افزایش دهد. بعد از این شرکت امریکایی هم شرکت تن‌سنت چینی قرار دارد.

تن سنت، یک هلدینگ اینترنتی چینی است، که در زمینه ارائه خدمات شبکه‌های اجتماعی، رسانه‌های گروهی، پورتال‌های وب، تجارت الکترونیک، آنتی ویروس‌ها، مرورگر وب، بازی‌های چندنفره آنلاین و خدمات ارزش افزوده مخابرات فعالیت می‌کند. این شرکت طی یک دهه، سرمایه بازارش را ۳ هزار و ۱۷۵ درصد افزایش داده است. بعد از آن هم هلدینگ بوکینگ به معنای هلدینگ رزرو امریکا قرار دارد، شرکتی که در حوزه خدمات مسافرتی فعالیت می‌کند و رهبری برای شرکت‌های جهان در حوزه سفر آنلاین به حساب می‌آید. این شرکت‌ هم توانسته است که طی یک دهه، سرمایه بازار خود را ۳ هزار و ۲۳۳ درصد افزایش دهد.

بعد از آن هم شرکت Nvidia امریکایی قرار دارد که شرکتی بزرگ در حوزه بازی‌های امریکایی است. شرکت فروش آنلاین آمازون هم در رتبه پنجم قرار دارد. سرمایه بازار این دو شرکت به ترتیب ۲۷۰۰ و ۲۱۶۱ درصد طی یک دهه افزایش یافته است. تا جایگاه بیستم این رده‌بندی، تمام شرکت‌ها مانند «آدوب» و «اپل» در رتبه‌های نهم و دهم در حوزه خدماتی و تکنولوژیکی فعال هستند، تنها شرکت حمل‌ونقل هوایی «بوئینگ» در رتبه چهاردهم جای دارد که بعد از آن هم «بانک امریکا» که کار آن خدمات مالی است با ۵۹۸ درصد افزایش سرمایه بازار در رتبه پانزدهم قرار گرفته است. اما جالب‌تر زمانی‌ است که شرکت‌هایی با بیشترین میزان کاهش سرمایه بررسی می‌شوند.«پتروچاینا»، شرکت نفت چینی که تحت مدیریت شرکت ملی نفت چین اداره می‌شود و بزرگترین تولیدکننده نفت خام در چین به حساب می‌آید، بیشترین میزان کاهش سرمایه بازار را در جهان طی یک دهه گذشته داشته است.

سرمایه بازار این شرکت در این مدت، ۷۵ درصد کمتر شده است. بعد از آن هم شرکت «اگزان موبیل» امریکا قرار دارد که دومین شرکت نفتی بزرگ جهان است. سرمایه بازار این شرکت هم طی سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۸، ۲۱ درصد کم شده است. در رده سوم هم یک شرکت استرالیایی قرار گرفته است.«بی‌اچ‌پی بیلیتون» شرکت استخراج معادن بریتانیایی-استرالیایی است، که به‌عنوان بزرگ ترین شرکت معادن و فلزات جهان شناخته می‌شود. این شرکت در زمینه استخراج سنگ آهن و زغال سنگ، تولید و فروش آلومینیم، فولاد، منگنز و اورانیم، الماس، طلا و نقره، همچنین عرضه فرآورده‌های نفتی فعالیت می‌کند و سرمایه آن طی یک دهه ۷ درصد کم شده است.

فهرست افزایش‌ها و کاهش‌های سرمایه آنقدر گویا روند یک دهه اخیر اقتصاد در جهان را نشان می‌دهد، که نیاز به شرح و تفسیر بیشتری نباشد؛ دنیا به سمتی می‌رود که برنده‌های اقتصادی در آن، کسانی هستند که کارهای خدماتی و تکنولوژیکی انجام می‌دهند.

   درآمد فروش آیفون دو برابر درآمد نفتی ایران

 بخش بزرگی از سرمایه جهان در صنایع بزرگی چون پتروشیمی، خودروسازی و حمل ونقل جابه جا می‌شود.  در سال ۲۰۱۵ برای اولین بار مرکز پژوهشی وال استریت طی پژوهشی نشان داد که شرکت‌های فعال در عرصه فناوری اطلاعات نسبت به رقبای خود در دیگر صنایع بیشترین ارزش مالی را دارند و محصولات آنها نیز سطح گسترده تری از بازار جهانی را پوشش می‌دهد. اپل، گوگل، مایکروسافت، آمازون و فیس‌بوک پنج شرکتی هستند که به گفته وال استریت ارزش مجموع سرمایه‌های آنها سه سال پیش، بیش از ۲/۲ تریلیون دلار محاسبه می‌شد.

شرکت‌های خدماتی و تکنولوژیکی آنقدر بزرگ شده‌اند که چند سالی است مقایسه آنها با درآمدهای نفتی کشورهای دیگر یا کل درآمد یک کشور به چیزی شبیه یک مد در خبرگزاری‌های جهان تبدیل شده است. در سال ۲۰۱۶، خبرگزاری بلومبرگ گزارش داده بود که ارزش بازار سهام روسیه در آن سال با ۲۳۴ میلیارد دلار کاهش به ۵۳۱ میلیارد دلار رسیده و با در نظر گرفتن اینکه ارزش کل سهام شرکت اپل با ۱۴۷ میلیارد دلار افزایش به ۶۵۲ میلیار دلار رسیده، می‌توان گفت که با فروش همه سهام شرکت اپل نه تنها می‌توان تمام سهام همه شرکت‌های حاضر در بازار مالی روسیه را خرید، بلکه با باقیمانده پول نیز می‌توان برای هر فرد روس یک تلفن همراه آیفون ۶ خریداری کرد.

حالا اپل به جایی رسیده است که برای مقایسه آن با دیگر اقتصادها، نیازی به مقایسه کل ارزش آن نیست. بلکه تنها فروش تلفن‌های همراه آن دو برابر درآمدهای نفتی ایران است. در سال ۲۰۱۸، بررسی فروش جهانی تلفن همراه آیفون نشان می‌دهد درآمد کسب شده این شرکت بیش از ارزش صادرات نفت ایران  طی سال‌های اخیر بوده است.بر اساس تحلیلی از احسان سلطانی، پژوهشگر اقتصادی، مقایسه میزان درآمد ایران از فروش نفت با درآمد شرکت اپل از فروش گوشی آیفون در ۱۰ سال اخیر نشان می‌دهد که درآمد فروش گوشی آیفون در سال ۲۰۱۸ بیش از ۱۳۰ میلیارد دلار بوده در حالی که درآمد نفت کشور اندکی بیش از ۶۰میلیارد رسیده است.

ریحانه یاسینی