آشنایی با رشته فیزیک پزشکی و بازار کار آن

رشته فیزیک پزشکی یک رشته ی میان رشته است

رشته فیزیک پزشکی

رشته فیزیک پزشکی، از رشته های مهم علوم پایه ی پزشکی و مهم ترین زیربناهای اموزش بالینی محسوب میشود. این رشته در بیشتر کشورها از جمله ایران، در مقطع کارشناسی ارشد به بالا ارائه می شود. مدرک لازم برای کار کردن در این رشته در اکثر کشورها، مدرک کارشناسی ارشد می باشد. تمرکز اموزش در مقطع کارشناسی، بیشتر بر روی تربیت نیروهای تکنیسین می باشد.

دانشجویان این رشته با دروسی در طول دوره اشنا می شوند که از آن ها می توان به دروس پرتوشناسی، پزشکی هسته ای، پرتودرمانی، رادیوبیولوژی و فیزیک بهداشت اشاره کرد. سازمان های ذیربط در هر کشور، مفاد و تعداد این دروس را تنظیم و تصویب می کنند.

تاریخچه کارشناسی ارشد فیزیک پزشکی

قدمت رشته فیزیک پزشکی در تاریخ پزشکی بگونه ای است که اصالت و احساس نیاز حرفه پزشکی به آن را بیان می کند بطوری که از سال های گذشته، استفاده از ابزارهای ابتدایی با اصول فیزیک ساده در طب قدیم برای تشخیص و درمان بیماریها مفید بود. دانش فیزیک پزشکی از اواخر قرن نوزده با کشف پرتو X  و استفاده از سایر تابشها و پرتوهای یونیزان و غیریونیزان و ابداع و توسعه روش های مختلف تصویر‌برداری و یا پرتودرمانی، در زمینه ی ارتقاء سطح بهداشت و سلامت انسان ها سهم چشمگیری داشته است. امروزه کاربرد فیزیک پزشکی در زیر شاخه های متعددی نظیر تصویر‌برداری پزشکی، دوزیمتری و حفاظت پرتوی، امواج فراصوت، پزشکی هسته ای، پرتودرمانی، رادیوبیولوژی و موضوعات دیگری از قبیل بیومکانیک، بیوالکتریسیته، نور و لیزر و … می باشد.

تاریخچه کارشناسی ارشد فیزیک پزشکی در ایران

پس از تاسیس دانشگاه تهران و دانشکده پزشکی، نخستین گروه فیزیک پزشکی در سال ۱۳۱۳ در ایران تشکیل و راه اندازی شد تا اموزش فیزیک پزشکی را به عنوان یکی از دروس علوم پایه دانشجویان در رشته پزشکی ارائه دهد. پس از آن نخستین گروه اموزشی دوره کارشناسی ارشد فیزیک پزشکی در سال ۱۳۵۵ در دانشگاه جندی شاپور بوجود آمد و سپس نخستین دوره های کارشناسی ارشد ناپیوسته و دکتری در سالهای ۱۳۶۲ و ۱۳۶۸ در دانشکده علوم پزشکی دانشگاه تربیت مدرس ایجاد گردید. سپس آخرین بازنگری برنامه کارشناسی ارشد فیزیک پزشکی، بعد از راه اندازی و پذیرش دانشجو و آغاز اموزش رسمی دوره های تحصیلات تکمیلی، در سال ۱۳۷۴ انجام شد و تعلیم و تربیت کارشناسان ارشد در رشته مذکور در دانشگاه های مشخصی که شرایط پذیرش اصولی تعيين شده را داشتند، اجرا گردید.

از دروس رشته فیزیک پزشکی می توان به دروس دوره های تخصصی رادیولوژی، پزشکی هسته ای و طب فیزیکی و رادیوتراپی اشاره کرد.

توانایی های رشته فیزیک پزشکی

در ادامه با توانمندیهای فارغ التحصیلان رشته فیزیک پزشکی آشنا شوید:

>> دانشجویان رشته فیزیک پزشکی باید بر HOT LAB و نحوه حمل و نقل، نظارت داشته باشند و بتوانند در بخشهای پزشکی هسته ای از مواد رادیواکتیو استفاده کنند.

>> از دیگر توانمندیهای فارغ التحصیلان رشته فیزیک پزشکی میتوان به طراحی پروتکلهای جدید تصویر‌برداری و رادیوتراپی، مشارکت در توسعه تکنیک ها، کمک به انتخاب روشهای تصویر‌برداری و درمانی مبتنی بر تکنولوژیهای جدید در حوزه سلامت اشاره کرد.

>> فارغ التحصیلان رشته فیزیک پزشکی  باید بتوانند طرح های تحقیقاتی دانشگاهی و سایر مراکز علمی را انجام دهند.

شاخه های مختلف رشته فیزیک پزشکی

غالبا رشته فیزیک پزشکی را می توان به چهار دسته متفاوت کلاس بندی کرد:

> تصویربرداری پزشکی( Diagnostic Imaging):

این شاخه از رشته فیزیک پزشکی با مدالیته هایی در ارتباط است که از آن ها می توان به سی تی اسکن ، ام آر آی ( تصویر برداری تشدید مغناطیسی)، ماموگرافی، فلوروسکوپی، سونوگرافی و رادیوگرافی معمولی اشاره نمود. یکی از زیرمجموعه ها ی این شاخه از فیزیک پزشکی، پرتوشناسی نام دارد. فیزیکدانهای پزشکی، موظف به طراحی و ضمانت کارکرد صحیح و کنترل کیفیت اینگونه دستگاهها هستند.

قدمت رشته فیزیک پزشکی به سال های پایانی قرن نوزدهم و کشف رادیواکتیویته برمی گردد

> فیزیک بهداشت( Health Physics):

رشته ی فیزیک بهداشت بر مباحثی نظیر محاسبات کنترل کیفیت و به خصوص دوزیمتری و شرایط محافظت از پرتوهای یونیزان، متمرکز است. متخصصین فیزیک بهداشت، وظایفی نظیر طراحی سیستم های حفاظتی در بخش های رادیوتراپی و پرتوافکن در بیمارستان ها، وضع قوانین و پروتوکل های کار با رادیوایزوتوپ های گوناگون و ضایعات هسته ای در سطح کشوری، و حتی مسئولیت ضمانت سیستم های پوششی( Shielding calculations) و حفاظتی راکتورهای هسته ای را بر عهده دارند.

> رادیوتراپی( Radiation Therapy):

معضلات زیادی( بطور مثال بسیاری از سرطان ها) در زمینه ی پزشکی وجود دارد که معالجه و یا حتی مداوای آن ها از طریق پرتوزایی( گاما، الکترون، پروتون، و نوترون) صورت میگیرد. متخصص رادیو تراپی، مسئول عملکرد و تضمین کارکرد اینگونه سیستم ها است. متخصصین این رشته در فرم نوین، با دستگاههای پرتوزایی سرو کار دارند که شامل چاقوی گاما، سایبر نایف، پروتون درمانی، لیناک، و یا توموتراپی مطالعه است و یا تخصصشان در زمینه هایی مثل براکی تراپی می باشد.

> پزشکی هسته ای( Nuclear Medicine):

رشته پزشکی هسته ای با مدالیته هایی در ارتباط است که شامل اسپکت و پت اسکن می باشد. از این شاخه بعنوان نوعی تصویر‌برداری پزشکی یاد میشود اما با توجه به اینکه مکانیزم تولید پرتو، منشأ in vivo رادیو ایزوتوپی دارد؛ این شاخه از سایر مدالیته ها جداست.

از چه رشته هایی میتوان وارد فیزیک پزشکی شد؟ 

برای شرکت در کنکور ارشد فیزیک پزشکی باید مدرک کارشناسی یکی از رشته های زیر را داشته باشید:

* فیزیک( همه گرایش ها)

* فیزیک مهندسی

* بیوفیزیک

* تکنولوژی پرتودرمانی( رادیوتراپی)

* رادیولوژی

* بینایی سنجی

* فیزیوتراپی

* اعضای مصنوعی

* مهندسی پزشکی( همه گرایش ها)

* علوم آزمایشگاهی

* مهندسی پزشکی گرایش پرتو پزشکی

* تکنولوژی پزشکی هسته ای

از بارزترین ویژگی های فیزیک پزشکی بین رشته ای بودن آن است

درس های رشته فیزیک پزشکی

تعداد دروس رشته فیزیک پزشکی در مقطع کارشناسی ارشد، ۳۲ واحد میباشد که متشکل از ۱۹ واحد دروس تخصصی اجباری، ۷ واحد دروس اختصاصی اختیاری و ۶ واحد پایان نامه است. 

 دروس اختصاصی رشته فیزیک پزشکی

دروس اختصاصی اجباری رشته فیزیک پزشکی عبارتند از:

>> سیستم های تصویر‌برداری در پزشکی

>> اصول آشکارسازی و دوزیمتری پرتوها

>> حفاظت و بهداشت پرتوهای یونیزان

>> رادیوبیولوژی

>> فیزیک پزشکی هسته ای

>> فیزیک رادیوتراپی ۱

>> روش تصویر‌برداری با MR

>> امواج فراصوت و کاربرد آنها در پزشکی

>> زبان تخصصی

>> سمینار

رشته فیزیک پزشکی محدود به یک رشته ی خاص نمی باشد

رشته های دکترای فیزیک پزشکی

فارغ التحصیلان کارشناسی ارشد فیزیک پزشکی، مجوز شرکت در ازمون مقطع دکترای حوزه علوم پزشکی در رشته های زیر را دارند:

- فیزیک پزشکی

- مهندسی بافت

- مهندسی پزشکی( بیوالکتریک)

- نانوفناوری پزشکی

- انفورماتیک پزشکی( مجاز برای تمامی رشته های ارشد علوم پزشکی)

- سلامت در بلایا و فوریتها ( مجاز برای تمامی رشته های ارشد علوم پزشکی)

- سلامت و رفاه اجتماعی ( مجاز برای تمامی رشته های ارشد علوم پزشکی)

- اپیدمیولوژی ( مجاز برای تمامی رشته های ارشد علوم پزشکی)

- مددکاری اجتماعی( مجاز برای تمامی رشته های ارشد علوم پزشکی به شرط داشتن کارشناسی مددکاری)

- گفتار درمانی( مجاز برای تمامی رشته های ارشد به شرط داشتن کارشناسی گفتار درمانی)

جایگاه های شغلی فارغ التحصیلان رشته فیزیک پزشکی

با توجه به وسیع بودن رشته فیزیک پزشکی، فارغ التحصیلان این رشته می توانند به فعالیت در عرصه های مختلف بپردازند که عبارتست از:

 * فارغ التحصیلان رشته فیزیک پزشکی می توانند بعنوان هیئت علمی دانشگاه های علوم پزشکی فعالیت کنند.

* فارغ التحصیلان رشته فیزیک پزشکی، این مجوز را دارند که در مراکز پزشکی و بیمارستان ها( از جمله فیزیست رادیوتراپی که وظیفه طراحی درمان و دوزیمتری و … به عهده دارد، فیزیست پزشکی هسته ای، فیزیست بخش هات لب( Hot lab) و رادیو دارو و…) بعنوان فیزیست کار کنند.

* فارغ التحصیلان رشته فیزیک پزشکی، مجوز فعالیت در مراکز تحقیقاتی و شرکتهای دانش بنیان را دارند.

* فارغ التحصیلان رشته فیزیک پزشکی می توانند در حوزه طراحی، تولید و نگهداری و نصب تجهیزات پزشکی، فعالیت خود را شروع کنند.

* یکی از دیگر جایگاه های شغلی فارغ التحصیلان رشته فیزیک پزشکی، فعالیت در حوزه مدیریت کنترل کیفی و تضمین کیفیت تجهیزات پزشکی است.

* فارغ التحصیلان رشته فیزیک پزشکی می توانند در تمامی مراکز پزشکی و صنعتی با اشعه کار کنند.

بازار کار رشته فیزیک پزشکی

در سراسر دنیا، نیاز به دانش آموختگان رشته فیزیک پزشکی احساس می شود. از این رو این رشته در جهان و ایران، از جایگاه  بسیار عالی برخوردار است و تقریباً تمام فارغ التحصیلان میتوانند شغل مناسب خود را متناسب با تخصصشان پیدا کنند.

فیزیک پزشکی از بهترین رشته های حوزه ی پزشکی به شمار میرود که فارغ التحصیلان آن میتوانند شغل ایده آلشان را پیدا کنند. علاوه‌براین ، کشور ایران نیز ارزش زیادی برای رشته ی پزشکی و تمام رشته های مربوط به آن، قائل است، لذا شغل های زیادی در داخل کشور، منتظر فارغ التحصیلان این رشته می باشد.

فیزیک پزشکی یکی از بهترین رشته های حوزه ی پزشکی است

گردآوری: بخش دانشگاه سرپوش