کمبود معلم در مدارس وارد وضعیت قرمز شد

از یک سو خانواده‌ها از کلاس‌های شلوغ و پر سروصدا گلایه دارند و از سوی دیگر مسئولان آموزش و پرورش اعلام می‌کنند که به خاطر کمبود نیرو چاره‌ای جز تشکیل کلاس‌های پر جمعیت ندارند این کمبود نیرو البته به گفته آنها به علت بالا رفتن آمار بازنشستگی معلمان در مقابل کاهش استخدام نیرو شکل گرفته است. آمارهای وزارت آموزش و پرورش می‌گوید برای سال تحصیلی جدید (۹۸_۹۹) ۱۰۸ هزار معلم کمبود داشتند که این کمبود را البته با گرفتن معلم خرید خدمات، به‌کارگیری معلمان بازنشسته و حق التدریس آزاد جبران کرده‌اند. با این حال موضوع کمبود معلم، به چالش جدی وزارت آموزش و پرورش تبدیل شده است.

آمارها نشان می‌دهد که از مجموع ۹۳۰ هزار معلم رسمی آموزش و پرورش تا سال ۹۹ نزدیک به ۳۲۰ هزار معلم و تا سال ۱۴۰۴ نزدیک به ۳۳۰ هزار معلم بازنشسته خواهند شد. علاوه بر این به گفته مسئولان آموزشی کمبود معلم در استان‌های خوزستان، خراسان رضوی، اصفهان، سیستان و بلوچستان، مرکزی، تهران و شهرستان‌های استان تهران جدی‌تر است. برای همین حالا آنها تصمیم گرفته‌اند که آزمون استخدامی برگزار کنند و ظرفیت پذیرش دانشجو معلم را در دانشگاه فرهنگیان افزایش دهند. آنها بر این باورند که اگر سالانه بتوانند ۴۰ هزار معلم تربیت کنند شاید بتوانند تا سال ۱۴۰۱ بخشی از این کمبودها را جبران کنند.

یارمحمد حسین بر مدیرکل اموراداری و تشکیلات وزارت آموزش و پرورش درباره جبران کمبود معلم به خبرنگار «ایران» می‌گوید: کمبود معلم برای سال تحصیلی جدید حدود ۱۰۸ هزار نفر بوده است که ما از طریق ورودی دانشگاه فرهنگیان، استخدام حق التدریس شاغلین، استفاده از حق التدریس آزاد، به کارگیری بازنشسته‌ها و استفاده از ۱۶ هزار و ۴۰۰ معلم خرید خدمت آن را جبران کرده‌ایم. وی با اشاره به اینکه سازمان اداری و استخدامی در زمینه جذب معلم با وزارت آموزش و پرورش همکاری می‌کند، می گوید : با توجه به فعالیتی که دانشگاه فرهنگیان دارد و آزمون‌های استخدامی که سالانه برگزار می‌کنیم می‌توانیم این مشکل را تا سه سال آینده برطرف کنیم.

جذب ۱۸ هزار معلم با آزمون

سؤال مهم کارشناسان آموزشی این است چرا مسئولان در سال‌های گذشته فکری به حال نیروی انسانی برای کلاس‌های درس نداشتند که حالا با کمبود ۳۲۰ هزار نیرو مواجه شده‌اند. در این باره حسین خنیفر رئیس دانشگاه فرهنگیان به خبرنگار «ایران»، توضیح می‌دهد: بحث کمبود معلم یک پیشینه دیرینه دارد، متأسفانه این موضوع از دهه‌های قبل مطرح بوده است. معلم‌ها زمانی که استخدام می‌شوند فرمی به‌نام ۵۰۲ دارد و مسئولان نیروی انسانی می‌دانند که مثلاً معلمی با ۱۵ یا ۲۰ سال سابقه کار چه روزی بازنشسته می‌شود.

اما ممکن است برخی معلمان در دوره تحصیلات تکمیلی ادامه تحصیل دهند این معلمان می‌توانند با ۳۵ سال کار بازنشسته شوند. با این حال در سال‌های قبل ما ۴۰۰ مرکز تربیت معلم داشتیم که صدهزار دانشجو را تربیت می‌کرد و همه کسانی که می‌خواستند معلم شوند در این دانشگاه درس می‌خواندند. اما بر اساس تصمیماتی این مراکز تعطیل شدند و سال ۹۰ دانشگاه فرهنگیان با ۹۸ مرکز و پردیس ایجاد شد. در آن سال مسئولان گفتند که بین ۲۰ تا ۳۰ هزار معلم دانشجو در این مراکز تربیت می‌کنند و پیش‌بینی هم کرده بودند که در این زمینه کمبودی نخواهند داشت. اما یک اتفاق عجیبی افتاد و آن هم این بود که سال ۹۰، ۲۱ هزار دانشجو، سال ۹۱ حدود ۱۷ هزار دانشجو معلم، سال ۹۲ حدود ۱۱ هزار دانشجو، سال ۹۳ حدود ۹ هزار دانشجو، سال ۹۴ حدود ۷ هزار دانشجو و در سال ۹۵ هم ۳ هزار دانشجو پذیرش کردند. این تعداد پذیرش موجب شد تا حالا ما با سونامی کمبود نیروی معلم در کشور مواجه شویم.

او تأکید می‌کند: وزارت آموزش و پرورش همیشه از طریق فرستادن نیروهای بازنشسته سرکلاس درس، گرفتن سرباز معلم‌ها، معلم‌های نهضت سواد آموزی و خرید خدمت این کمبود را جبران می‌کرد. این روش‌ها از نظر ما علمی نیست برای همین از سال ۹۵ روش‌های دیگری را جایگزین کردیم. ماده ۲۸ اساسنامه دانشگاه فرهنگیان می‌گوید درصورتی‌ که دانشگاه فرهنگیان نتواند معلم تربیت کند به طور موقت می‌تواند از طریق فارع‌التحصیلان دیگر دانشگاه‌ها با آزمونی که برگزار می‌کند دانشجو معلم پذیرش کند.

ما این آزمون را برگزار می‌کنیم و داوطلبان یکسال در دوره پودمانی دروس معلمی را می‌گذرانند. برای سال ۹۷ ما ۲۳ هزار دانشجو از طریق کنکور و ۲۳ هزار نفر هم از طریق آزمون پذیرش کردیم و برای سال ۹۸ هم ۲۵ هزار دانشجو از طریق کنکور و حدود ۱۸ هزار نفر هم از طریق آزمون جذب می‌کنیم.اگر این اتفاق تا سال ۱۴۰۱ ادامه داشته باشد به کف نیاز کمبود معلم که ۲۰۰ هزار نفر است، خواهیم رسید.

دانش‌آموزان نیاز به معلم خلاق دارند

به‌کار‌گیری نیروی خرید خدمات هم مورد انتقاد بسیاری از کارشناسان آموزشی است آنها می‌گویند، این نوع معلمان کارآیی لازم را در کلاس درس ندارند و در نتیجه ضررش را تنها دانش‌آموزان می‌بینند. مهدی بهلولی معلم آموزش و پرورش در این باره اظهار می‌کند: بر اساس قانون بازنشستگان آموزش و پرورش می‌توانند ۸ ساعت در هفته تدریس کنند اما خیلی از این معلم‌ها سه یا چهار روز در هفته تدریس می‌کنند برخی از این معلمان ۲۰ سال از بازنشستگی‌شان گذشته است و دیگر توان لازم را برای تدریس ندارند.معلمی که ۷۰ سال سن دارد باید استراحت کند حوصله دانش‌آموز را ندارد.

وی همچنین به‌طرح خرید خدمات اشاره می‌کند و می‌گوید: همین الان بحث خرید خدمات مطرح می‌شود. پیمانکار در استان‌های مختلف فردی را انتخاب می‌کند که فقط مدرک تحصیلی دارد این فرد وقتی سر کلاس درس می‌آید اصلاً نمی‌تواند با دانش‌آموز ارتباط برقرار کند چرا که او فقط می‌خواهد حقوق ۴۰۰ یا ۵۰۰ هزار تومانی آخر ماه را بگیرد. این طرح در مناطق محروم در حال اجرا است و دانش‌آموزان این مناطق نیاز به معلم خلاق و باانگیزه دارند که متأسفانه افرادی که وارد طرح می‌شوند فقط نیاز مالی دارند و اگر سال بعد شغلی با حقوق بهتر به آنها معرفی شود آنها معلمی را کنار می‌گذارند و به شغل جدیدشان روی می‌آورند.

به‌گفته بهلولی، موضوع کمبود معلم یک دهه است در آموزش و پرورش مطرح شده و حالا مسئولان می‌گویند نیاز به ۳۰۰ هزار معلم دارند چرا در بحث مهندسی منابع انسانی دست روی دست گذاشته‌‌اند؟

نیم نگاه

وزیر آموزش و پرورش: برای جبران نیرو برنامه داریم

محسن حاجی میرزایی، وزیر آموزش و پرورش دیروز در حاشیه جلسه هیات دولت درباره اینکه مرکز برنامه‌ریزی و منابع انسانی وزارت آموزش و پرورش اعلام کرده تا پایان سال ۹۹ بیش از ۳۰۰ هزار معلم بازنشسته خواهند شد، گفت: در گزارشی که روز یکشنبه به هیأت وزیران تقدیم کردم بحث ساماندهی نیروی انسانی آموزش و پرورش و روند بازنشستگی و نیاز به جایگزینی آن مطرح شد و یک کارگروه مشترکی بین سازمان‌های اداری و استخدامی و برنامه و بودجه و وزارت آموزش و پرورش تشکیل شد که وضعیت موجود را بررسی کنند و درباره استانداردها به توافق برسند تا نیاز آینده را تعیین کنند و همچنین برنامه‌ریزی برای تأمین نیرو داشته باشند.