سه شنبه ۲۹ اسفند ۱۴۰۲
کد مقاله: ۹۷۰۸۰۰۰۷۳

دسته‌بندی کلی اعضای هیات‌علمی در دانشگاه‌های آلمان

فرآیند ارتقای استادی در آلمان,مسیرهیات‌علمی‌شدن در دانشگاه آلمان,مسیرهای پنج‌گانه استادی دائم در آلمان
بررسی ها نشان می‌دهد فرآیند ارتقای استادی در آلمان که یک دوره ۱۲ تا ۱۶ ساله را شامل می‌شود به کیفیت آموزش عالی در این کشور کمک مهمی کرده است

شاید پاسخ بیش از ۱۰۰ هزار نفر از دانشجویان دکتری که به گفته معاون وزیر علوم، در سال ۲۴ هزار نفر نیز به این آمار افزوده می‌شود و سالانه حدود ۲۰ هزار نفر نیز فارغ‌التحصیل می‌شوند به این سوال که در آینده چه شغلی را می‌خواهند انتخاب کنند این است که مسیر هیات‌علمی‌شدن در دانشگاه را طی خواهند کرد و به استادی در دانشگاه می‌اندیشند(این در حالی است که ظرفیت هیات علمی در دانشگاه‌ها هر سال حدود ۴هزار نفر است)؛ اما این پرسش در برخی کشورهای توسعه‌یافته قطعا با پاسخ منفی روبه‌رو می‌شود، چراکه مسیر استاد شدن در دانشگاه‌های مهم آنقدر سخت و پیچیده است که بسیاری از دانشجویان عطایش را به لقایش می‌بخشند، با این حال در این کشورها اساتید دانشگاه‌ها چنان آزادی عمل و اختیاراتی دارند که شاید مشابه آن در هیچ‌یک از دانشگاه‌های ایرانی یافت نشود. این اختیارات البته در چارچوب خاصی است، با این حال وقتی مدافعان استقلال دانشگاه‌ها از اختیار عمل اساتید آن دانشگاه‌ها صبحت می‌کنند، هیچ حرفی از مسیر سخت و پیچیده آن نمی‌زنند.

 

یکی از این کشورها آلمان است که در این گزارش قصد معرفی آن را داریم.

 

دسته‌بندی کلی اعضای هیات‌علمی در دانشگاه‌های آلمان

دسته‌بندی کلی اعضای هیات‌علمی در آلمان در دو گروه پروفسورها [professorial] و زیرمجوعه [sub professorial] است. پروفسورها مسئولیت تیم و گروه پژوهشی را برعهده دارند و بخشی از امکانات دانشگاه نظیر آزمایشگاه‌ها، ساختمان‌ها و... را در اختیار دارند. زیرمجموعه پروفسورها همان دانشجویان دکتری، دانشجویان پسادکتری و اساتید تازه‌وارد و جوان که طی دوره‌های موقت در جایگاه استادی قرار دارند، هستند. پروفسورها از سطح بالایی از قدرت، اعتبار و آزادی عمل در موسسه برخوردارند. این جایگاه در آلمان با عنوان کارمند دولت با حق تصدی [civil servants with tenure] معروف است. این جایگاه در آلمان هم از لحاظ حقوق و مزایا و هم از لحاظ منزلت اجتماعی جایگاه مهمی است.

 

 

مسیر پیچیده و طولانی استادی در آلمان

رسیدن به جایگاه پروفسوری که جایگاه ممتازی است، مسیری سخت دارد اما اگر دانشجویی موفق شود این مسیر را طی کند -در کنار سختی‌ها و تنوع گسترده- حداقل هشت و حداکثر ۱۲ سال پس از دکتری به زمان نیاز دارد. این در حالی است که در ایران بسیاری از دانشجویان جایگاه استادی را پس از دفاع از رساله برای خود متصور هستند. بیایید این مسیر را با هم مرور کنیم.  به گفته یکی از فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های آلمان به «فرهیختگان»، پس از اتمام مدرک دکتری فرد وارد دوره پست‌دکتری می‌شود و در این مرحله که بین دو تا چهار سال طول می‌کشد، شخص باید رزومه خود را تکمیل کند. در این مرحله افراد به کار پژوهشی، آموزش در دانشگاه یا صنعت، فعالیت صنعتی، انتشار محتوای علمی در ژورنال‌ها، ارائه در کنگره‌های علمی و... می‌پردازند و تازه پس از اتمام این دوره است که شخص می‌تواند به یکی از اشکال زیر فعالیت علمی- پژوهشی خود را ادامه دهد. برخی از این اقدامات درون دانشگاه و برخی در صنعت هستند. 

 

پس از طی این دوره که فرد با کار در محیط‌های غیردانشگاهی تجربه هم کسب کرده است، پنج مسیر برای رسیدن به کرسی دائمی استادی در پیش دارد که این مسیرها ۶ تا هشت سال زمان می‌برد. این مسیرها شامل هبیلیتیشن یا توان‌بخشی، ‌جونیور پروفسوری، رهبری گروه، استادی موقت و پسادکتری در صنعت است. هرکدام از این راه‌ها وقت‌گیر و سخت هستند و صرفا کسانی می‌توانند این مسیرها را طی کنند که از‌انگیزه بالایی در کار تدریس و پژوهش برخوردار باشند. این در حالی است که این افراد حقوق کمی هم دریافت می‌کنند و افراد مشابه به‌راحتی در صنعت درآمدهای بالایی دارند بی‌آنکه سختی‌های کار پژوهشی سنگین او را داشته باشند.

 

 

مسیرهای پنج‌گانه استادی دائم در آلمان

 

  مسیر اول- توان‌بخشی [Habilitation]

در این مسیر شخص پس از اتمام دکتری، برای اینکه توان علمی خود را بسنجد یک موضوع پژوهشی دیگر ذیل یک استاد تعریف می‌کند. در این دوره شخص با استقلال و آزادی بیشتری به کار پژوهش می‌پردازد و او فعالیت آموزشی و مدیریتی ندارد. خروجی این دوره توسط کمیته‌ای تخصصی در دانشکده ارزشیابی می‌شود و به متقاضی عنوان‌های علمی با عنوان مدرس خاص[Privatdozent]  یا اجازه تدریس[venia legendi]  داده می‌شود. گفته می‌شود پایان این دوره در آلمان مشابه پایان مدرک دکتری در ایران به‌لحاظ جایگاه علمی- اجتماعی است و هیچ ضمانتی برای استخدام‌‌شدن فرد به‌عنوان عضو هیات‌علمی وجود ندارد.

 

  مسیر دوم- جونیور پروفسور

جونیور پروفسوری دوره‌ای معمولا ۶ ساله است که فرد متقاضی تحت مدیریت استادان دیگر، استادی را می‌آموزد، مانند استادان دانشگاه پایه حقوق دارد و همانند آنها طیف وسیعی از کارهای آکادمیک از آموزش و پژوهش تا مدیریت علمی و مدیریت اجرایی را انجام می‌دهد. البته در همین دوره هم آنها یک تا دو بار ارزیابی عملکرد می‌شوند و درصورتی ‌که امور محوله را به‌درستی انجام داده باشند و اهداف دانشگاه برآورده شده باشد، با ادامه کار آنها موافقت می‌شود. پس از پایان ۶ سال ارزیابی تصدی برای این استادان تازه‌وارد انجام  و درصورت موافقت، به آنها کرسی دائمی در دانشگاه داده می‌شود. عدم موافقت به معنی پایان همکاری با جونیور پروفسورهاست و این افراد باید منتظر فراخوان‌های استادی سایر دانشگاه‌ها باشند.

 

  مسیر سوم- رهبران گروه‌های پژوهشی

رهبران و مدیران گروه‌های پژوهشی‌ای که ذیل دانشگاه یا موسسات معتبر در آلمان فعالیت می‌کنند، می‌توانند برای کسب یک کرسی در دانشگاه، درخواست دهند. دانشگاه با این افراد مثل جونیور پروفسورها و کسانی که دوره توان‌بخشی را در دانشگاه گذرانده‌اند، برخورد می‌کند و این افراد می‌توانند در فرآیندهای انتصاب شرکت کنند.

 

 

  مسیر چهارم- استاد موقت

این مسیر مشابه مسیر جونیور پروفسوری است با این تفاوت که استاد موقت در دوره ۶ ‌ساله موقت خود، بودجه و تسهیلات خود را کامل دریافت می‌کند. بعد از اتمام دوره موقت، از استاد ارزیابی تصدی گرفته می‌شود و درصورتی‌که استاد بتواند از فعالیت‌های ۶‌ساله خود دفاع کرده و طرح قابل‌قبولی برای ادامه فعالیت خود داشته باشد، به‌عنوان استاد دائم دانشگاه پذیرفته می‌شود.

 

 

  مسیر پنجم- پسادکتری در صنعت

برخی افراد می‌توانند از طریق مدیریت‌کردن کارهای پژوهشی درون صنعت مسیر پنجم را طی کنند، به این ترتیب که در حوزه فنی داشتن یک موقعیت شغلی در یک شرکت تحقیقاتی آن‌هم نه مشابه ایران که صرف عضویت در هیات‌امنای یک شرکت دانش‌بنیان، رتبه استادی ارتقا می‌یابد بلکه حضور موثر ارزیابی می‌شود و ‌افراد می‌توانند به کرسی دائمی استادی دست یابند.

 

 

دسته‌بندی کلی اعضای هیات‌علمی در دانشگاه‌های آلمان

جذب و ارتقای استادی در آلمان چگونه است؟ تفاوت جذب و ارتقا در ایران و آلمان هم جالب توجه است؛ در ایران جذب اساتید و ارتقای آنها کاملا متفاوت و بی‌ارتباط با هم است، اما در آلمان این دو کاملا وابسته هستند. کرسی‌های استادی در آلمان به سه دسته مختلف تقسیم می‌‌شوند؛ یک کرسی مختص جونیور پروفسورها و دو کرسی مختص اساتید دائم است. جونیور پروفسورها به‌صورت انتصاب موقت در دانشگاه فعالیت می‌کنند و اساتید دائم نیز در دو گروه سطح پایین و سطح بالا دسته‌بندی می‌شوند. این اساتید دارای تیم علمی- پژوهشی هستند و مسئولیت هدایت و رهبری آن را برعهده دارند و درصورت ارتقای یک استاد سطح پایین به سطح بالا، تیم پژوهشی، امکانات آموزشی و آزمایشگاهی و حقوق او بهبود پیدا می‌کند. نوع ارتقا در آلمان سلسله‌مراتبی نیست و این امکان وجود دارد که فردی از کرسی استادی جونیور پروفسوری به کرسی سطح بالای استاد دائمی ارتقا یابد.

 

 

یکی از اساتید فارغ‌التحصیل دانشگاه‌های آلمان دراین‌باره به «فرهیختگان» گفت: «رسیدن به مقام بالای استادی نیازمند خالی‌شدن آن جایگاه است. هرگاه برای یکی از کرسی‌های استادی، یک استاد نیاز باشد، دانشگاه باید برای نیاز خود فراخوان عمومی جذب در سطح کشور صادر کند. پس از این فراخوان افراد مختلف (از آن دانشگاه یا دانشگاه‌های دیگر) رزومه‌های خود را به دانشکده ارسال می‌کنند. در این مرحله افرادی که بتوانند بیشترین پروژه صنعتی را برای دانشگاه به ارمغان بیاورند شانس بیشتری دارند و درنهایت طرح به‌کارگیری فرد به وزارت آموزش ایالت ارسال‌ شده و تصمیم نهایی با نظر وزارت انجام می‌گیرد.»

 

 

تفاوت‌های سیستم جذب با ایران

برخلاف ایران که جذب صرفا برای مراتب پایین استادی نظیر مربی و استادیار انجام می‌پذیرد، در آلمان جذب برای تمام مراتب استادی اتفاق می‌افتد. به‌معنای دیگر، در آلمان یکی از نقاط عطف مهم برای ارتقا، فرآیندهای انتصاب هستند که این فرآیندها برای پر کردن همه کرسی‌های استادی استفاده می‌‌شوند. در آلمان اساتید جوان به شکل موقت استخدام‌شده و پس از طی دوران موقت مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. اگر نتیجه منفی باشد، به فرد یک‌سال دیگر فرصت داده می‌شود که در سایر دانشگاه‌ها به‌دنبال کرسی استادی مناسب برای خود باشد. ذکر این نکته نیز مهم است که در این انتصاب‌ها هیچ‌چیز به معنی دائمی‌شدن نیست و فردی که در یک انتصاب موفق می‌شود، نمی‌تواند مطمئن باشد که در همان دانشگاه به شکل استاد دائم استخدام می‌‌شود. این در حالی است که نظام تنبیهی در ایران آنچنان قوت ندارد و سیستم ارتقا در ایران به‌صورت تکمیل امتیاز است، به این معنا که افراد با تکمیل امتیازات خود در حوزه مقاله یا اخذ دانشجوی دکتری می‌توانند موقعیت خود را تثبیت کنند.

 

 

نگاهی به اشکالات آیین‌نامه ارتقای اساتید در ایران

آیین‌نامه ارتقای اساتید در ایران بارها مورد نقد و بررسی قرار گرفته، اما همچنان انتظارات لازم را فراهم نکرده است. ضعف در تجاری‌سازی دستاوردهای پژوهشی دانشگاه و مقاله‌محوری مهم‌ترین اشکالاتی هستند که متوجه این آیین‌نامه است. از سوی دیگر برخی معتقدند با این آیین‌نامه اساتید با ارتقای طبیعی و خودبه‌خودی بعد از گذر یک زمان مشخص مواجه می‌شوند و این سیستم معیوب، محرک ایجاد سیستم‌های معیوب دیگر می‌شود. عدم تناسب امتیازات بندها با یکدیگر، نگاه یکسان به همه رشته‌ها و دانشگاه‌های کشور، نبود ساختاری برای تنزل علمی اساتید، فقدان ساختار پویا در آیین‌نامه ارتقای اساتید و ضعف نگاه به توانمندی‌های فردی اساتید از دیگر اشکلات این آیین‌نامه است. به‌عنوان مثال معاونت علمی ریاست‌جمهوری اشکال قابل‌تاملی را متوجه آیین‌نامه دانست. در این گزارش آمده است هر استاد تقریبا برای ارتقا از یک رتبه به رتبه دیگر (همچون از استادیاری به دانشیاری) به ۱۱۰ امتیاز نیاز دارد، حال اگر استادی در یک سال همزمان دو دانشجوی دکتری و پنج دانشجوی ارشد داشته باشد و این افراد را به‌نحوی مدیریت کند (ممکن است حتی خود استاد در بخش پژوهشی کار مربوطه نقشی نداشته باشد) که سالیانه ۶ مقاله کنفرانس و دو مقاله ژورنال به چاپ برسانند، وی از مقالات کنفرانسی ۱.۵ امتیاز و از مقاله ژورنال پنج امتیاز کسب کند، می‌تواند از طریق مقالات کنفرانسی ۹ امتیاز و از طریق مقاله ژورنال نیز ۱۰ امتیاز کسب کند (۱۹ امتیاز). این مساله به این معنی است که استاد قادر خواهد بود ظرف ۶ سال صرفا با ابزار مقاله، رتبه علمی خود را ارتقا ببخشد. این در حالی است که استاد از بخش‌هایی همچون تدریس یا عضویت در شورا و کمیته‌های متعدد دانشگاه‌ها نیز امتیازاتی کسب خواهد کرد و کمبود امتیاز مقاله خود را می‌تواند با این مکانیسم‌ها پر کند.

 

 

حالا چند ماهی می‌شود که مسئولان وزارت علوم از تغییر و اصلاح آیین‌نامه ارتقای اساتید متناسب با نیازهای کشور سخن می‌گویند و باید صبر کرد و دید که این تغییرات به چه چیزی منجر خواهد شد.

 

 

 

news​paper.fdn.‎​ir
  • 16
  • 3
۵۰%
همه چیز درباره
نظر شما چیست؟
انتشار یافته: ۱
در انتظار بررسی: ۹
غیر قابل انتشار: ۱۰
جدیدترین
قدیمی ترین
اگر ایین نامه ارتقااعضا هیئت علمی در ایران را می دیدید، متوجه می شدید که بخش عمده ای از حرف های شما غلط است. اکثر فارغ التحصیلان دکتری که با مرتبه استادیاری جذب دانشگاه ها می شوند، به شدت رکود علمی دارند. خصوصا در رشته های غیر فنی. اصلا به مراحل بالا مثل دانشیاری یا استادی نمی رسند. شرایط استاد تمامی در ایران معنی این عبارت است که «قلعه شاه مال منه». کی می تونه با شرایط سختی که پیش بینی شده استاد بشه؟ یه امار بگیرید ببینید پس از دسته گل اقای دانشجو که ایین نامه رو عوض کرد، کلا در ایران چند نفر در ۹ سال گذشته استاد تمام شده اند؟
مشاهده کامنت های بیشتر
علی نصیریان بیوگرافی علی نصیریان؛ پیشکسوت صنعت بازیگری ایران

تاریخ تولد: ۱۵ بهمن ۱۳۱۳

محل تولد: تهران

حرفه: بازیگر، نویسنده و کارگردان

آغاز فعالیت: ۱۳۲۹ تاکنون

تحصیلات: دانش آموخته مدرسه تئاتر در رشته هنرپیشگی

ادامه
رودریگو هرناندز بیوگرافی «رودریگو هرناندز»؛ ستاره ای فراتر از یک فوتبالیست | هوش و تفکر رمز موفقیت رودری

تاریخ تولد: ۲۲ ژوئن ۱۹۹۶

محل تولد: مادرید، اسپانیا

حرفه: فوتبالیست 

پست: هافبک دفاعی

باشگاه: منچسترسیتی

قد: ۱ متر ۹۱ سانتی متر

ادامه
بیژن بنفشه خواه بیوگرافی بیژن بنفشه خواه بازیگر خوش سابقه سینمای ایران

تاریخ تولد: ۱ فروردین ۱۳۵۲

محل تولد: دروازه شمیران، تهران، ایران

حرفه: بازیگر

آغاز فعالیت: ۱۳۷۳

تحصیلات: فارغ‌التحصیل رشته نمایش از دانشکده هنر و معماری دانشگاه آزاد

ادامه
یان کوم بیوگرافی یان کوم؛ بنیانگذار برنامه واتس اپ

تاریخ تولد: ۲۴ فوریه ۱۹۷۶

محل تولد: اوکراین، کی یوف

ملیت: آمریکایی

حرفه: تاجر، برنامه نویس، کارآفرین

دلیل شهرت: راه اندازی واتساپ

ثروت: ۱۵/۱ میلیارد دلار

ادامه
جلال الدین مارشاریپوف بیوگرافی جلال الدین مارشاریپوف بازیکن قوی ازبکی

تاریخ تولد: ۱ سپتامر ۱۹۹۳

محل تولد: گرگانج، ازبکستان

حرفه: فوتبالیست

پست: وینگر

باشگاه کنونی: استقلال تهران

قد: ۱ متر ۷۲ سانتی متر

ادامه
بیوگرافی و اشعار عثمان بختیاری زندگینامه عثمان بختیاری شاعر سده پنجم و ششم

تاریخ تولد: بین سال های ۴۵۷ تا ۴۶۹ هجری قمری

ملیت: ایرانی

زمینه فعالیت: شاعر و حماسه سرا

آثار: شهریار نامه - هنرنامه یمینی

وفات: بین سال‌ های ۵۱۲ تا ۵۴۸

ادامه
ابو حتوف بن حارث انصاری زندگینامه ابوحتوف بن حارث انصاری از دشمنی با امام علی تا شهادت در کربلا

محل زندگی: کوفه

دوران زندگی: همزمان با دوران زندگی امام حسین (ع)

از یاران: امام حسین (ع)

شهادت: روز دهم محرم

ابو حتوف بن حارث انصاری در سپاه عمر سعدزندگینامه ابو حتوف بن حارث انصاری

ادامه
محمد نادری بیوگرافی محمد نادری بازیگر سینما و تلویزیون

تاریخ تولد: ۱۰ تیر ۱۳۵۷

محل تولد: اردبیل

حرفه: بازیگر، فیلمنامه نویس، صدا پیشه، مجری

تحصیلات: کارشناسی ارشد کارگردانی تئاتر از دانشگاه تربیت مدرس

آغاز فعالیت: ۱۳۸۸ تاکنون

ادامه
محمد بن راشد آل مکتوم بیوگرافی محمد بن راشد آل مكتوم حاکم موفق دبی

تاریخ تولد: ۱۵ ژوئیه ۱۹۴۵

محل تولد: دبی

ملیت: امارات متحده عربی

لقب: والاحضرت شیخ محمد

حرفه: حاکم دبی

ادامه
ویژه سرپوش