مدتی پیش، معاون دانشجویی و فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی در جمع استادان معارف این دانشگاه، اجباری‌بودن دروس معارف در دانشگاه را یکی از عوامل پایین‌آمدن تاثیرگذاری این دروس دانسته بود. ابراهیم کلانتری که خودش روحانی است و مدت‌ها رییس نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه تهران بوده گفته بود: «یکی از مشکلاتی که در دانشگاه با آن مواجه هستیم، اجباری‌شدن دروس معارف اسلامی است و این اجبار تاثیر خود را کم کرده است». او در گفت‌وگو با «وقایع‌اتفاقیه» هم تایید کرد که اجباری‌بودن این دروس از میزان اقبال دانشجویان به آنها می‌کاهد اما امکان اختیاریشدن این دروس برای دانشجویان را رد کرد.
کلانتری به «وقایع‌اتفاقیه» درباره جمله‌ای که در حضور استادان معارف به زبان آورده بود، گفت: «این مطلب، مضمون فرمایش حضرت آقا بود که فرمودند چون دروس معارف دانشگاه‌ها از بدو پیروزی انقلاب اسلامی حالت درس اجباری پیدا کرد، خود‌به‌خود وقتی این اتفاق می‌افتد مقداری تاثیرگذاری درس کم می‌شود. وقتی انسان احساس می‌کند مجبور است کاری را انجام دهد حس می‌کند بدون میل آن کار را انجام می‌دهد و به‌این‌ترتیب این میل درونی ممکن است مقداری مخدوش شود». او در ادامه گفت: «فرمایش حضرت آقا این بود که شما باید تاملی کنید و یک اتاق فکر ساخته و بررسی کنید که این نقص را چگونه باید جبران کنیم.
صحبت من هم نقل این فرمایش مقام‌معظم‌رهبری بود. این مهم یک واقعیت صددرصد روشن است و به‌لحاظ روان‌شناسی می‌توان آن را بررسی کرد که وقتی چیزی با اجبار همراه شود انسان هر کس هم که باشد یک نوع احساس بی‌اختیاری می‌کند و این احساس بی‌اختیاری، کار را از تاثیر می‌اندازد؛ یعنی یک نوع بی‌میلی شکل می‌گیرد که من مجبورم این کار را انجام دهم». کلانتری به نوعی این دروس را به واجب شرعی تشبیه کرد و گفت: «به‌همین‌خاطر ما مستحبات را در کنار واجبات داریم. مستحب یعنی واجب نیست ولی بعضی وقت‌ها یک مستحب از لحاظ معنوی کیلومترها آدم را جلو می‌اندازد که واجب شاید نتواند.
واجب یعنی اهمیتش بالاتر است، واجب یعنی آن کاری که خالق هستی راضی نیست که بنده‌اش از آن سودها و لطف و مصالحش محروم شود اما چون جنبه اجبار پیدا کرده مقداری نقش‌آفرینی خود انسان کم می‌شود. می‌گوید من مجبورم این کار را انجام دهم. آنجا که بحث یک مقدار اختیار وسط می‌آید انسان با میل و رغبت بیشتری کار را انجام می‌دهد یعنی خودش تصمیم می‌گیرد». معاون دانشجویی و فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی گفت: «این یک چیز طبیعی است و به‌لحاظ روان‌شناسی هم هر کس به وجدان خود مراجعه کند می‌تواند این را درک کند. صحبت من این بود از این جهت که این درس‌ها خیلی مهم است باید اجباری باشد اما مسئولان امر باید تلاش کنند دانشجوی خود را هم راغب کنند، احساس ظلم برداشته و احساس اجبار کم شود.
دانشجو سر کلاس احساس کند که این کلاس چقدر سازنده است و چقدر دستاورد دارد یعنی به مرور آن حالت اجباری‌بودن در ذهنش محو شود و حالت عشق و علاقه جای آن را بگیرد». راه‌هایی که کلانتری برای رفع احساس ظلم پیشنهاد کرد، بیشتر مربوط به استادان این دروس است. او گفت: «راهش این است که خود استاد کلاسش را جذاب کند و به‌لحاظ علمی تلاش بیشتری داشته باشد و از ابزارهای کمک آموزشی استفاده کند. در کلاس، دانشجو را فعال کند تا دانشجو خودش هم شرکت کند، لذت ببرد، نظر بدهد و تربیت شود. مجموعه‌ای از عوامل هستند که می‌توانند این مشکل را حل کنند».
او اختیاریشدن دروس معارف برای اقبال بیشتر دانشجویان به این دروس را رد کرد و گفت: «من چنین چیزی نگفته‌ام. اختیاری‌بودن به این معناست که اهمیتش را کم کنیم درحالی‌که اینها درس‌های مهمی هستند. در دنیا و در دانشگاه‌های سایر کشورها هم یک‌سری دروس عمومی اجباری هستند که همه رشته‌ها باید آن درس‌ها را بگذرانند و این به‌خاطر اهمیت آن درس‌هاست. قطعا دروس معارف هم این ویژگی و اهمیت را دارند. این دروس، دروس واجبی هستند که همه باید با همه وجود آن را جدی بگیرند اما باید عوامل تنوع‌بخش و تاثیرگذار هم اضافه شود که آن نقص اجباربودن برطرف شود».
- 14
- 4
