تداوم گمانه‌زنی‌ها در مورد جانشین آیت‌الله

 از روزی که آیت‌الله هاشمی برای همیشه رفت، اینکه چه کسی بر جایگاه او تکیه خواهد زد جای سوال بود، ریاست هیئت امنای دانشگاه آزاد را که ولایتی عهده‌دار شد و از وقتی هم که پای به عرصه دانشگاه آزاد گذاشت، ساختار مدیریتی دانشگاه را تغییر داد. هاشمی اما یک جایگاه مهم‌تر نیز داشت، ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام... و همین مقام بود که بسیاری آرزوهای مختلفی درباره آن داشتند. از همان زمانی که هاشمی در کنار مرادش امام‌خمینی(ره) آرمید، بسیاری نام شیخ نور را بر سر زبان‌ها انداختند. زمزمه ناطق نوری بود.... همانی که سال‌ها کنج عزلت برگزید و حتی در برابر اتهاماتی که بر او روا شد سکوت کرد. 

ناطق تا پیش از این مرتب می‌گفت که با سیاست خداحافظی کرده است و میدان را به جوان‌ها داده، خیلی وقت است میانه خوبی نیز با جامعه روحانیت و اصولگرایان ندارد. شیخ نور روزبه‌روز به اصلاحات نزدیک‌تر شد و از راستی‌ها دورتر.ایران که بی‌هاشمی شد، گفتند ناطق نطقش باز می‌شود، چراکه او اشبه‌ترین به آیت‌الله مرحوم است. در همان چند روز اول بعد از فوت هم سخنرانی‌هایش نشان از شکست یک سکوت چندساله می‌داد. 

وقتی در بحبوحه انتخابات ریاست‌جمهوری و به حمایت تمام‌قد از ریاست‌جمهوری حسن روحانی پرداخت، خیلی‌ها گفتند یعنی او از مجمع تشخیص دور شده (چون بی‌طرفی او زیرسوال رفته است) و قرار است شاید در دولت روحانی به معاون اولی یا حتی وزارت کشور قناعت کند. با این حال هنوز هم اصلاح‌طلبان چشم انتظار ریاست ناطق نوری بر مجمع تشخیص هستند. 

هاشمی به جای هاشمی؟!

در کنار چهره محبوب جناح چپ برای تصدی ریاست مجمع، اما شخصیت‌های دیگری نیز به این عنوان معرفی شده‌اند. یکی از آنها آیت‌الله هاشمی شاهرودی است. رئیس سابق قوه‌قضائیه هم بعد از ناطق‌نوری برای مدت‌ها جزء یکی از گزینه‌های ریاست مجمع مطرح بود، به‌خصوص که او در میان مجلس خبرگان نیز نفوذ قابل‌توجهی دارد. اما سن نسبتا بالا و این اواخر کسالت و بیماری او که باعث شد وی در بیمارستان چندین روز بستری باشد جانشینی هاشمی شاهرودی به جای هاشمی رفسنجانی را با اما و اگر روبه‌رو کرد. هرچند اعضای مجمع تا بازگشت او از بیمارستان چشم انتظارش بودند. 

غیر معمم‌ها 

ولی تنها چهره‌های معمم نبودند که ریاستشان در مجمع برای مدتی بر سر زبان‌ها افتاده بود. مثلا حضور این روزهای محسن رضایی در توئیتر را نمی‌توان بی‌دلیل دانست. به نظر می‌رسد رضایی به فکر عزیزکردن خود است و می‌خواهد دوباره به چشم بیاید. به‌خصوص که او در سال ۹۶، این بار پا روی دل گذاشت و کاندیدای ریاست‌جمهوری نشد. هرچه باشد محسن رضایی، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام است، که البته از همراهان مرحوم هاشمی رفسنجانی در زمان جنگ. رضایی هرچند دو سالی هست که به کسوت قبلی بازگشته است، اما نمی‌تواند از ساختار سیاست کشور دل بکند. از همین روی او را نیز باید یکی از چهره‌های ریاست مجمع دانست. 

در کنار رضایی، اما گزینه‌های دیگری نیز مطرح‌اند. یکی از دیگر گزینه‌ها غلامعلی حداد عادل است. هرچه نباشد او عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام است، به‌طور همزمان ریاست فرهنگستان زبان و ادب فارسی ایران، عضو فعال شورایعالی انقلاب فرهنگی، همچنین عضو شورای سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی ایران نیز هست. در صورت انتخاب او در جایگاه ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام، همانگونه که وی اولین رئیس غیرروحانی مجلس شورای اسلامی بود، اولین رئیس غیرروحانی این مجمع هم لقب خواهد گرفت.

رئیسی هم آمد 

اما آیا واقعا قرار است سنت‌شکنی شود و یک رئیس غیرمعمم بر مجمع تشخیص قراربگیرد؟ از آنجایی که از نگاه عده‌ای یک روحانی بر جایگاه مجمع تکیه می‌زند گزینه‌هایی مثل حداد و رضایی هم برای مدتی است که در محاق رفته‌اند و حالا زمزمه‌های یک گزینه جدیدتر برای ریاست مجمع مطرح شده است. 

او کسی نیست جز رقیب حسن روحانی در انتخابات ریاست‌جمهوری ۹۶. گزینه‌ای که تا به حال کسی فکرش را هم نکرده بود... حجت‌الاسلام والمسلمین رئیسی. حتی وقتی از غلامرضا مصباحی‌مقدم، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام درباره اینکه آیا او یکی از گزینه‌هاست می‌پرسند او تلویحا وجود نام او در بین افراد محتمل را تایید می‌کند، اما درباره بودن یا نبودن وی به‌عنوان رئیس مجمع تشخیص مصلحت می‌گوید: «بنده نمی‌گویم ریاست حجت‌الاسلام رئیسی بر مجمع تشخیص صحت ندارد، بلکه در جریان این موضوع نیستم.»او ادامه داد: «امروز و در شرایط فعلی عده‎ای در فضای مجازی آیت‎الله هاشمی شاهرودی را به عنوان گزینه ریاست مجمع معرفی می‎کنند و عده‎ای دیگر نیز از آقای رئیسی برای تصدی این سمت نام می‏‌برند از این رو بنده بر این باورم که آنچه در شرایط فعلی در فضای مجازی منتشر می‎شود گمانه‎زنی است و نمی‎توان آنها را تایید و یا تکذیب کرد.»

او می‌شود؟

اما آیا به‌راستی آیت‌الله رئیسی، تولیت آستان قدس رضوی پای به جایگاه تشخیص مصلحت خواهد گذاشت؟ تا چه اندازه چنین موضوعی محتمل است؟ هر چند این گمانه‌زنی‌ها صرفاً در فضای رسانه‌ها وجود دارد و در نهایت این تدبیر و حکم مقام معظم رهبری است که تکلیف ریاست مجمع تشخیص را مشخص می‌کند. اما به هر حال آفتاب‌یزد گمانه‌زنی فوق را با سه فعال سیاسی بررسی کرده است.

در عمل باید فراجناحی بودن را نشان دهد

محمد صادق جوادی حصار/ اگر آقای رئیسی بخواهد به عنوان رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام انتخاب شود، طبیعتا باید اشراف لازم بر موضوعات عمومی و جامع کشور به‌ویژه در سطح تعارضات بین قوا تجربه کرده باشد. او یا باید رئیس‌جمهور یا رئیس قوه‌قضائیه یا رئیس قوه‌مقننه بوده باشد، اما آقای رئیسی تنها تجربه‌شان در قوه‌قضائیه بوده است. اکنون امیدواریم ایشان این تجربیات را به‌صورت نامحسوس کسب کرده باشند. به هر تقدیر اگر کسی بخواهد رئیس مجمع تشخیص باشد طبیعتا باید آنقدر به مسائل سه قوه اشراف داشته باشد تا بتواند از عهده امور بربیاید و در کنار آن در نوع عمل سیاسی و گفتمانی‌اش رفتار فراجناحی نشان دهد تا منشاء تحول و پویایی خیر و برکت برای مسائلی باشد که در مجمع تشخیص صورت می‌گیرد تا حضورش منشا اثر باشد. 

مصلحت نظام رکنی است در کنار مجلس

علی صوفی/ بین آقای رئیسی و آقای هاشمی رئیس سابق مجمع تشخیص مصلحت نظام تفاوت زیادی است. مصلحت نظام رکنی است در کنار مجلس. معضلاتی هم که از طرف مقام معظم رهبری به مجمع پیشنهاد می‌شود باید از سوی این نهاد مورد بررسیقرار گیرد. این مکان کسی را می‌خواهد که هم به قانونگذاری آشنا باشد، هم مشکلاتی که گریبانگیر (مخصوصا) قوه‌مجریه است را برطرف کند و به حل اختلافات قوه‌مجریه و مجلس یا مجلس و شورای نگهبان با دیده بی‌طرفی بپردازد. قطعا آقای رئیسی در صورت ریاست مجمع باید تعامل سازنده‌ای با دولت و مجلس فعلی داشته باشد و واقعا مصلحت نظام را در پیش بگیرد. 

باید او با همه جناح‌ها تعامل قابل قبولی داشته باشد 

حسین کنعانی مقدم / کسی که می‌خواهد وارد مجمع تشخیص شود مطمئنا باید تغییراتی در خود ایجاد کند که در شان جایگاه ریاست این مجمع باشد. مجمع جایگاه بسیار خاص و بالایی دارد و در مقام مشورت مقام معظم رهبری است، سیاست‌های کلان در آنجا تنظیم می‌شود و بحث نظارت بر اجرای سیاست‌ها به دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت سپرده شده است. اعضای مجمع از همه گرایش‌های سیاسی و نحله‌های فکری حضور دارند، اکثرشان کسانی هستند که مسئولیت‌های بالایی در نظام داشتند و در یک جایگاه بسیار حساسی قرار دارند. قطعا شخصیتی که در این مقام قرار می‌گیرد باید بتواند با همه جناح‌های سیاسی تعامل قابل قبول داشته باشد.

در مجمع وقتی جلسه‌ای تشکیل می‌شود، رئیس‌جمهور، رئیس قوه‌مقننه و قضایی حضور دارند، باید همه این روسا و شخصیت‌ها مزایایی در رئیس مجمع ببینند که تبعیت از او را بپذیرند.به همین خاطر اشخاصی که به‌عنوان رئیس مجمع انتخاب می‌شوند باید فراجناحی باشند. با توجه به سابقه‌ای که در طول این ۴۰ سال انقلاب داشته‌ایم او باید کسی باشد که در خط امام و رهبری بوده و بتواند مبانی و آرمان‌های انقلاب و سیاست‌های کلان انقلاب را دنبال کند و نقطه ضعفی هم نداشته باشد، او علاوه بر اینکه باید شرایط رئیس‌جمهور، رئیس قوه‌قضائیه و مقننه را داشته باشد، همچنین از تقوا، علم و ایمان هم بهره برده تا بتواند در این حوزه فعالیت کند.