صدای جوانان معترض را بشنویم

جامعه شناسان تاکنون تحلیل‌های مختلفی درباره اعتراض‌های مردمی چند روز اخیر ارائه کرده‌اند. «سرمایه اجتماعی تحلیل رفته»، موضوعی است که اصغر مهاجری عنوان می‌کند. وی در گفت‌و‌گو با خبرآنلاین تصریح کرده:«موضوعی که نسبت به آن اظهار نگرانی کرده و هنوز می‌کنیم این است که سرمایه اجتماعی دچار فرسایش شده و اضلاع طلایی آن در هم ریخته است. این ضلع‌ها که تضمین‌کننده توسعه جامعه هستند عبارتند از شفافیت، اعتماد و مشارکت.متأسفانه میزان شفافیت کم شده و به تبع آن اعتماد کاهش پیدا کرده و مشارکت مردم در عرصه‌های عمومی بسیار کم شده است.»

معصومه ابتکار معاون رئیس جهموری در امور زنان و خانواده نیز  در واکنش به بازداشت‌های اخیر، در گفت‌و‌گو با ایسنا بیان کرده است:«ما به گفت‌وگوی عمیق بین نسلی نیازمندیم. حتماً نیازمند شنیدن صدای نوجوانان و جوانان هستیم، زیرا برای شنیدن صدای نسل دهه ۷۰ و ۸۰ فرصت و فضای کافی نه در خانواده و نه در جامعه فراهم نکرده‌ایم. البته اقدامات خوبی در آموزش و پرورش یا دانشگاه‌ها برنامه‌ریزی شده، ولی کافی نیست.

وی افزود: حتماً باید صدای جوانان و نوجوانان شنیده شده و مطالبات آنها درک شود. این گفتمان با شنیدن شروع می‌شود یعنی قبل از اینکه ما صحبت کنیم، باید صدای نسل دهه ۷۰ و ۸۰ را بشنویم.»وی با بیان این‌که باید در رسانه‌های عمومی، فضای عمومی جامعه، دانشگاه‌ها، آموزش و پرورش و خانواده برای جوانان و نوجوانان جایگاه قائل شویم، تصریح کرده: این نسل به فضای مجازی گرایش زیادی پیدا کرده است این در حالی است که فضای مجازی همان قدر که فرصت‌های فوق‌العاده‌ای دارد، مقداری تهدید هم دارد که توانمندسازی جوانان برای استفاده صحیح از فضای مجازی بهترین راه برای مقابله با تهدیدات است.»

مسأله‌ای که در این میان نیاز به بررسی و تحلیل کارشناسان اجتماعی دارد، علت اصلی گرایش نسل دهه ۷۰ و ۸۰ به سمت اعتراض و اغتشاش‌های اخیر است. در این میان از جامعه شناسان باید پرسید علت اصلی شنیده نشدن صدای این نسل چیست و برای تکرار نشدن این اعتراض‌ها چه کار باید کرد؟ «امان‌الله قرایی مقدم» جامعه شناس معتقد است حدود ۲۸ سال قبل در کتابش تأکید کرده که امکان بروز دگرگونی خاموش در جامعه وجود دارد. او با اشاره به اینکه باید نظرات جوانان تحصیلکرده، فرهیخته و آینده نگر را در جامعه شنید، می‌گوید: شکی نیست که آینده متعلق به جوانان  است. چراکه آنها هستند که در آینده قرار است جامعه را اداره کنند و سرنوشت کشور را رقم بزنند.

این جامعه شناس با اشاره به اینکه آموزش و پرورش ما دچار مشکلات متعدد است و همین موضوع  باعث پرخاشگری و اعتراض این نسل شده است، بیان می‌کند: هر جامعه‌ای دچار نظم و روال مشخصی است. برخی می‌گویند این حرکت‌ها از عربستان خط می‌گیرند اما باید دید این حرف چقدر درست است و نباید در اینجا به فهم مردم توهین شود. ما وقتی به جوانان می‌گوییم تحت تأثیر توطئه های اعراب هستند به آنها بی احترامی می‌کنیم.

او با تأکید بر اینکه نباید فراموش کنیم که زمینه اعتراض در جامعه ما فراهم است، می‌گوید:سؤال من این است که اگر مردم کشورهای دیگر را تشویق به اعتراض کنیم آنها اغتشاش می‌کنند؟ اگر زمینه فراهم نباشد که مردم به خیابان‌ها نمی‌آیند. باید ضمن سوا کردن حساب قانون شکنان تندرو ، مشکل این مردم را پیدا کنیم و به آن رسیدگی کنیم. قرایی مقدم علت افزایش خودکشی در جامعه را سرخوردگی و رواج بی‌اعتمادی در جامعه می‌داند.

او با اشاره به اینکه امریکا علاقه‌مند به این اعتراض‌ها است ولی زمینه اعتراض از قبل در بین مردم وجود داشته است، می‌گوید: اعلام می‌شود که افرادی در ده‌ها شهر و شهرستان در این روزها به خیابان‌ها آمده‌اند و نسبت به شرایط شان اعتراض کرده‌اند. اغلب اینها کسانی هستند که نسبت به آینده خود چندان امیدوار نیستند و حس

می کنند با محدودیت و محرومیت مواجه بوده‌اند.

قرایی مقدم با اشاره به اینکه برخی از مسئولان به وعده‌های خود عمل نکرده‌اند و یا کوتاهی کردند که همین موضوع برخی از مردم را ناراضی کرده است، بیان می‌کند: «زمانی که مردم شاهد تبعیض در جامعه هستند و با مشکل معیشتی دست و پنجه نرم می‌کنند زمینه اعتراض در جامعه فراهم است.» این جامعه شناس می‌گوید: «زمانی که یک جوان بی‌کار مشاهده می‌کند که نمی‌تواند تا سال‌های دیگر هم ازدواج کند و در همین حال برخی فساد ها را می بیند به هر حال معترض می شود .»

قرایی مقدم با اشاره به اینکه بیکاری، فقر و اعتیاد در جامعه رو به افزایش است، می‌گوید:«شکاف طبقاتی در جامعه زیاد است و جوانان آن را می بینند و خواهان تعدیل این وضعیت هستند .»

این جامعه شناس بیان می‌کند:«وقتی حتی رفتن دختران مان به ورزشگاه ها با اما و اگر مواجه می شود و این بحث به نتیجه ای نرسیده ، وقتی  جوانان نمی‌توانند به راحتی  بخشی مهم از عقاید خود را بیان کنند به تدریج این نسل به سمت پرخاشگری حرکت خواهد کرد.» قرایی مقدم با بیان اینکه بر اساس نظریه «الکسی دوتوکویل» جامعه شناس فرانسوی نباید جوانان معترض را دستگیر کرد، بیان می‌کند:«باید با این جوانان با آرامش برخورد کنیم.

این افراد معترض دشمن مردم نیستند ولی دشمن کسانی هستند که شرایط ازدواج و شغل را برایشان فراهم نکرده‌اند. بنابراین با برخورد‌های خشونت‌آمیز در قبال مطالبات قانونی و منطقی نباید زمینه را برای مهاجرت نسل جوان به کشورهای دیگر فراهم کنیم.» او می‌گوید:«جوانان معترض خواسته‌هایی مثل شادی، شغل و ازدواج دارند و این امکانات را با وجود سرمایه‌های کشور می‌توان برای آنها مهیا کرد. ا‌عتراض های مختلف در نسل جوان امروزی تلمبار شده و این برای جامعه هشداردهنده است.»

مسأله امنیت ملی مهم‌تر از بازداشت‌شدگان است

اما جامعه شناسانی هم هستند که دیدگاه متفاوتی نسبت به این موضوع دارند.«علی انتظاری» استادیار دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به اینکه امنیت ملی مهم‌تر از انسان‌های معترض است، به «ایران» می‌گوید:«مردم هم باید حرف‌هایشان را بزنند و مسئولان نیز گوش شنوا داشته باشند اما اگر روزی برخی افراد به دلایل سیاسی  به بلندگوی دشمن تبدیل شدند باید به هر حال مقابله شود.» این استادیار دانشگاه علامه با اشاره به اینکه صدای مردم را باید شنید شکی نیست، بیان می‌کند:«در تمام کشور‌ها باید امکانات لازم برای شنیدن صدای مردم وجود داشته باشد.

مشکل امنیتی در کشور جدی است. تعدادی از مسئولان نسبت به بازداشت جوانان در این اعتراض‌ها واکنش نشان دادند در صورتی که در اینجا نباید فراموش کنیم که مشکل امنیتی در کشور بسیار جدی و حائز اهمیت است.»

انتظاری با اشاره به اینکه همانطور که نظام سیاسی آزادی را به افراد اعطا می‌کند باید نسبت به حضور دشمن هم مقابله کند، می‌گوید: اقداماتی را باید در برابر این اعتراض‌ها انجام داد که دیگر مشابه آن در جامعه صورت نگیرد. باید کاری در جامعه کنیم که دیگر مردم فریب دشمن خارجی را نخورند.

این جامعه شناس با اشاره به اینکه دشمن سیاست‌های لازم خودش را برای فریب مردم به کار می‌گیرد، بیان می‌کند:«دغدغه جدی در این اعتراض‌ها حضور دشمن است. البته باید فضای آرامی را هم در جامعه فراهم کرد تا مردم دغدغه‌ها و مشکلات خود را بیان کنند اما تجمع و اعتراض راه حل مناسبی برای بیان دیدگاه‌های مردم نیست.»او با تأکید بر اینکه ما در جامعه دچار مشکل انسداد ارتباطی هستیم، می‌گوید:«این مشکل را باید در جامعه مرتفع کنیم تا صدای مردم به گوش نهادهای مرتبط برسد.»

نیم نگاه

قرایی مقدم: شکاف طبقاتی در جامعه زیاد است و جوانان آن را می بینند و خواهان تعدیل این وضعیت هستند

انتظاری: دغدغه جدی در این اعتراض‌ها حضور دشمن است. البته باید فضای آرامی را هم در جامعه فراهم کرد تا مردم دغدغه‌ها و مشکلات خود را بیان کنند اما تجمع و اعتراض راه حل مناسبی برای بیان دیدگاه‌های مردم نیست.

یاسمن صادق شیرازی