در حالی که در آستانه انتخابات مجلس شورای اسلامی قرار داریم همه نگاه‌ها به شورای نگهبان و رویکردی است که این نهاد نظارتی قرار است نسبت به روند بررسی صلاحیت‌ها اتخاذ کند. به همین دلیل نیز هنوز جریان‌های سیاسی و به خصوص جریان اصلاحات به جمع بندی نهایی درباره کیفیت حضور در انتخابات نرسیده و دیدگاه‌های مختلفی در این زمینه مطرح می‌شود. آقای‌روحانی در مواضع اخیر خود نقش شورای نگهبان را نظارت دانسته است.
اظهاراتی که با واکنش سخنگوی شورای نگهبان مواجه شد. با این وجود اغلب تحلیلگران سیاسی با حمایت از مواضع رئیس‌جمهور به تحلیل و بررسی نقش شورای نگهبان در سرنوشت انتخابات گذشته و همچنین انتخابات پیش رو پرداختند. به همین منظور «آرمان ملی» با آیت‌ا... سیدمحمد موسوی بجنوردی فقیه و مجتهد شیعه و نماینده حضرت امام در شورای عالی قضائی و یکی از افرادی که در تدوین قانون اساسی کشور نقش داشته، گفت‌وگو کرده است. آیت ا... موسوی بجنوردی معتقد است: «هر قانونی باید براساس شرایط زمانی و تغییرات جامعه تغییر کند. قانون اساسی جمهوری اسلامی نیز باید در فواصل مختلف مورد تجدید نظر قرار می‌گرفت و شرایط زمانی در آن لحاظ می‌شد.
در مقاطع مختلف باید قانون را مورد بررسی قرار داد که آیا چنین قانونی می‌تواند پاسخگوی شرایط حاضر جامعه باشد یا خیر. زمانی که ما قانون اساسی را تدوین می‌کردیم به تحولات اجتماعی آینده فکر می‌کردیم اما هیچ‌گاه فکر نمی‌کردیم قانون اساسی به شکل امروز در جامعه اجرا شود. گذر زمان در اندیشه‌ها تاثیرگذار است. باید بپذیریم که دغدغه‌های نسل جدید با دغدغه‌های گذشته جامعه متفاوت است. به همین دلیل نیز قانون اساسی امروز جامعه، نیاز به تجدیدنظر و تطابق با دغدغه‌های نسل جدید دارد.»در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید:
عدم تحقق برخي مطالبات جدي مردم چه تاثيري بر اعتماد اجتماعي نسبت به مسئولان گذاشته است؟
در شرايط کنوني کشور در وضعيت تحريم قرار دارد و آمريکا از همه ابزارهايي که در اختيار داشته عليه ايران استفاده کرده است. به هر حال مهم‌ترين منابع درآمد کشور نفت بوده که در شرايط تحريم‌ها ميزان صادرات نفت ما کاهش داشته است. به همين دليل نيز بخش‌هايي از کارمندان دولت و همچنين کارگران با مشکلاتي در زمينه مسائل مالي زندگي خود مواجه شده‌اند.
رفتار امروز آمريکا با ايران با بي‌رحمي کامل صورت مي‌گيرد. شرايط به شکلي است که کشورهايي که تمايل به همکاري با ايران دارند نيز از ترس آمريکا از همکاري خودداري مي‌کنند. اين رويکرد از ابتداي انقلاب تاکنون وجود داشته است. حضرت امام(ره) نيز تاکيد داشتند که دشمن بزرگ ملت ما آمريکاست. البته ايادي آمريکا در منطقه نيز اين وضعيت را تشديد کرده‌اند و با سياست‌هاي اشتباهي که در مقابل جمهوري اسلامي اتخاذ مي‌کنند به آمريکا کمک مي‌کنند. بنده اين سياست‌ها را اشتباه مي‌دانم و معتقدم در نهايت به ضرر اين کشورها تمام خواهد شد. فشاري که آمريکا به ايران وارد مي‌کند بيشتر روي زندگي اقشار پايين جامعه تاثيرگذار است.
تحريم‌ها در داخل کشور به خوبي مديريت شد؟
برخي از مديران فاقد کارآيي و توانمندي لازم براي اداره امور هستند. اين در حالي است که برخي از مديران با خلوص فعاليت مي‌کنند و تلاش مي‌کنند فشار زندگي مردم کاهش پيدا کند. مردم ايران در طول تاريخ خود نشان داده‌اند هر زماني که در تنگنا قرار گرفته‌اند موفق شده‌اند از اين تنگنا عبور کنند. بنده معتقدم در شرايط کنوني نيز اين اتفاق رخ خواهد داد و با الطاف الهي مردم ايران از مشکلات کنوني عبور خواهند کرد.
در حالي که در آستانه انتخابات مجلس قرار گرفته‌ايم آيا فشارهاي زندگي مردم روي مشارکت آنها در انتخابات تاثيرگذار خواهد بود؟
ملت ايران ملت بزرگ و هوشمندي است. هر کسي که ملت ايران را دستکم بگيرد سخت در اشتباه است. مردم ايران در آينده نيز نشان خواهند داد که فشارها و حيله‌هاي آمريکا و ايادي اش در ميزان مشارکت آنها در انتخابات تاثيرگذار نخواهد بود. مردم ايران در گذشته امتحان خود را در مقابل مشکلات پس داده و امروز نيز از اين آزمون سربلند بيرون خواهد آمد.
آقاي روحاني معتقدند شوراي نگهبان بايد در انتخابات نقش نظارتي داشته باشد نه دخالت. ديدگاه شما در اين زمينه چيست؟
بنده در اين زمينه با آقاي روحاني هم‌عقيده هستم و معتقدم شوراي نگهبان بايد در انتخابات نظارت کند. آيت‌ا... سيدحسن خميني براي مجلس خبرگان کانديدا شدند، با اين وجود شوراي نگهبان صلاحيت ايشان را تاييد نکرد. بنده يقين دارم آقاي سيدحسن خميني از اغلب افرادي که تاييد صلاحيت شده بودند باسوادتر هستند. در اين شرايط بنده نيز در انتخابات ثبت نام کردم. بنده را نيز تاييد صلاحيت نکردند. البته نمي‌توانستند عنوان کنند سواد ندارد به همين دليل عنوان کردند به امور آگاهي ندارد».
با اين وجود آنچه براي ما داراي اهميت است حفظ نظام است. به همين دليل نيز براي حفظ نظام تلاش خواهيم کرد. البته بنده از اين موضوع ناراحت نشدم و بلکه خوشحال شدم چون مسئوليت از دوش من برداشته شد. هرچند اگر من در مجلس خبرگان حضور پيدا مي‌کردم در مقابل کساني که منافع گروهي و جناحي را به منافع ملي ترجيح مي‌دهند ايستادگي مي‌کردم. نکته حائز اهميت اين است که قانون اساسي براي شوراي نگهبان حد و مرزي در نظر گرفته است. اين در حالي است که به‌نظر مي‌رسد اين حد و مرز دقيق رعايت نمي‌شود. کساني که در چنين مناصبي قرار مي‌گيرند بايد بسيار بيشتر در راستاي منافع ملي فعاليت کنند.
به‌نظر شما شرايط امروز کشور ايجاب نمي‌کند که با سعه صدر بيشتري نسبت به جريان‌هاي سياسي نگاه کنند؟
حضرت امام بنده را به‌عنوان عضو شوراي عالي قضائي انقلاب انتخاب کردند. اگر حضرت امام در قيد حيات بودند شايد شوراي نگهبان از ابتدا چنين رويکردي را در دستور کار خود قرار نمي‌داد. بنده حدود ۱۲ سال در نجف اشرف شاگرد حضرت امام بودم و اجتهادم را از ايشان گرفتم. هنگامي که بنده تاييد صلاحيت نمي‌شوم چه معنايي دارد؟ پاسخش روشن است !
شما يکي از افرادي بوديد که در نگارش قانون اساسي نقش داشتيد. آيا در آن زمان به تغيير نسل‌ها و قابليت تغيير در قانون اساسي براساس مقتضيات زمان فکر شد؟ چرا در چهل سال گذشته به‌رغم نياز به تغيير قانون اساسي در برخي زمينه‌ها اين اتفاق رخ نداده است؟
زماني که ما قانون اساسي را تدوين مي‌کرديم به امروز فکر کرده بوديم و به‌دنبال نگارش قانوني بوديم که براي نسل‌هاي آينده نيز قابليت اجرايي داشته باشد. امروز نيز قانون اساسي نياز به تغيير دارد. هر قانوني بايد براساس شرايط زماني و تغييرات جامعه تغيير کند. قانون اساسي جمهوري اسلامي نيز بايد در فواصل مختلف مورد تجديدنظر قرار مي‌گرفت و شرايط زماني در آن لحاظ مي‌شد. در مقاطع مختلف بايد قانون را مورد بررسي قرار داد که آيا چنين قانوني مي‌تواند پاسخگوي شرايط امروز جامعه باشد يا خير.
زماني که ما قانون اساسي را تدوين مي‌کرديم به تحولات اجتماعي آينده فکر مي‌کرديم اما هيچ‌گاه فکر نمي‌کرديم قانون اساسي به شکل امروز در جامعه اجرا شود. گذر زمان در انديشه‌ها تاثيرگذار است. به همين دليل بايد بپذيريم که دغدغه‌هاي نسل جديد با دغدغه‌هاي گذشته جامعه متفاوت شده است. به همين دليل نيز قانون اساسي امروز جامعه نياز به تجديدنظر و تطابق با دغدغه‌هاي نسل جديد دارد.
از چه زماني اجراي قانون سخت‌تر شد؟
تا زماني که حضرت امام در قيد حيات بودند اين ملاحظات انجام مي‌شد، اما پس از رحلت حضرت امام اين ملاحظات نيز تا حدودي لحاظ نشد. بنده معتقدم اگر به خوبي به قانون اساسي عمل شود بسياري از مشکلات حل خواهد شد. در مساله قانون بايد عنصر زمان و مکان مورد توجه جدي قرار بگيرد. بنده در گذشته فکر مي‌کردم اگر قضات از بين مردان انتخاب شوند بهتر است. با اين وجود امروز که در دانشگاه‌هاي مختلف تدريس مي‌کنم به اين نتيجه رسيده‌ام که بسياري از زنان جامعه از توانايي‌هاي زيادي از جمله قضاوت برخوردار هستند. زنان در جامعه ايران داراي پتانسيل‌هاي زيادي هستند. به همين دليل مسئولان جامعه بايد اين پتانسيل را در نظر بگيرند و تلاش کنند از ظرفيت‌هاي زنان در مديريت جامعه استفاده کنند.
افزايش فساد اقتصادي در جامعه به چه ميزان به عدم تجديدنظر در قوانين باز مي‌گردد؟
قوه قضائيه بايد پشت سر قانون حرکت کند. قانون‌گذاران نيز بايد از بين کساني انتخاب شوند که داراي سعه صدر و بينش سياسي عميق باشند. مردم بايد در آزادي کامل زندگي کنند در حالي که قانون اساسي کشور نيز اجرا شود.
مجريان قانون نيز بايد در اعمال قانون در سطح جامعه دقت نظر زيادي به خرج بدهند. بنده از شنيدن برخي پرونده‌هاي فساد اقتصادي ناراحت مي‌شوم و غصه مي‌خورم. مبارزه با فساد اقتصادي نيز نيازمند نظارت است. تا زماني که نظارت دقيق و همه‌جانبه روي بخش‌هاي مختلف اقتصادي وجود نداشته باشد نمي‌توان به ريشه کن کردن فساد اقتصادي در جامعه اميدوار بود. اگر يک جامعه داراي بهترين قوانين باشد اما نظارت بر اجراي قانون وجود نداشته باشد به درد نمي‌خورد و به نتيجه نخواهد رسيد.
البته اين امکان وجود دارد که بخش‌هايي از فسادهايي که امروز افشا مي‌شود نتيجه عملکرد و رفتار ديروز باشد و ريشه در گذشته داشته باشد. هيچ انساني غير از ائمه(س) معصوم نيست. ممکن است فردي که تا ديروز انقلابي بوده امروز دچار حب دنيا و ثروت اندوزي شده و مرتکب تخلف شده باشد. به همين دليل نبايد رفتار چنين افرادي را به پاي نظام نوشت و کليت سيستم را زير سوال برد. قوانين جمهوري اسلامي به‌دليل اينکه از مباني اسلامي گرفته شده مترقي و انساني است. با اين وجود اين قوانين در اجرا به مشکل برمي‌خورند. کساني بايد اين قوانين را اجرا کنند که معتقد به اين قوانين باشند. کسي که به قانون اعتقاد داشته باشد با دلسوزي آن را اجرا مي‌کند و در مقابل کسي که قانون را قبول نداشته باشد تنها براي رفع تکليف قانون را اجرا مي‌کند.
کشور در آستانه انتخابات مجلس قرار گرفته است. به‌نظر شما مجلس آينده بايد چه مسائلي را به‌صورت جدي در دستور کار خود قرار بدهد؟
بدون شک مهم‌ترين مساله امروز مردم ايران مسائل اقتصادي است. به همين دليل نيز مجلس آينده بايد به‌صورت جدي مشکلات معيشتي مردم را در دستور کار خود قرار بدهد تا بتواند اين مشکلات را حل کند. شرايط نبايد به سمتي برود که مجلس تنها به دغدغه‌هاي يک طبقه توجه کند و دغدغه طبقات ديگر جامعه را رها کند. در شرايط کنوني مسئولان بايد به‌دنبال ريشه کن کردن فقر در جامعه باشند. حضرت علي(ع) مي‌فرمايند: «همانا که فقر به کفر منجر شود». به همين دليل نيز بزرگان همواره به‌دنبال اين بودند که مردم جامعه در فقر زندگي نکنند. فقر باعث بي‌ديني مردم جامعه مي‌شود. کسي که شکمش سير باشد به‌دنبال جنايت نمي‌رود و بلکه اين نياز است که برخي از افراد جامعه را به سمت بزهکاري سوق مي‌دهد.
به چه ميزان از عملکرد دولت آقاي روحاني رضايت داريد؟ چه نمره‌اي به عملکرد ايشان مي‌دهيد؟
بنده آقاي روحاني را انسان شايسته و سالمي مي‌دانم. به همين دليل نيز در انتخابات از ايشان حمايت کردم. رقيب ايشان آقاي رئيسي نيز انسان سالمي هستند. بنده زماني که در شوراي عالي قضائي قرار داشتم آقاي رئيسي که آن زمان معمم نبودند در قوه قضائيه فعاليت مي‌کردند. به همين دليل بنده از ايشان شناخت دارم و معتقدم انسان سالمي است. در مورد آقاي روحاني نيز بايد عنوان کنم هنگامي که انسان در جايگاهي قرار مي‌گيرد بايد حواس خود را بيشتر از گذشته جمع کند. بنده سال‌هاي زيادي است که با آقاي روحاني آشنايي دارم و ايشان را فرد صالحي مي‌دانم. با اين وجود معتقدم ايشان بايد چند ناسخ داشته باشد که به ايشان رهنمود کنند. همه انسان‌ها ممکن است دچار مشکل شوند.
به همين دليل نيز انسان نياز به راهنما دارد. اگر کسي تنها به تملق‌گويي بپردازد و همه اقدامات رئيس‌جمهور را تاييد کند اقرار به جهل کرده و اين مساله هيچ‌فايده‌اي نخواهد داشت. البته در طول دوران رياست جمهوري نيز ايشان نقطه نظرات بنده و حاج سيدحسن آقا را جويا شده است. آيت‌ا... سيدحسن خميني داراي ظرفيت بالاي انساني و علمي است. با اين وجود حاسد نيز زياد دارد.
متاسفانه برخي فرزند ايشان آقاي سيداحمد خميني را نيز مورد هجمه قرار مي‌دهند و براي ايشان حاشيه درست مي‌کنند که همه مغرضانه و بي‌اساس است. بنده علاقه زيادي به نوه‌ام يعني سيداحمدآقا دارم و ايشان را فردي متدين و پاک مي‌دانم. به همين دليل هنگامي که مشاهده مي‌کنم افراد مغرض نسبت به ايشان هجمه مي‌کنند به حقارت اين افراد پي مي‌برم که براي منافع جناحي و باندي خود حاضر هستند انسان‌هاي پاک و سالم را زير سوال ببرند. برخي افراد متوجه نيستند که هر چيزي را نبايد به زبان آورد و يا روي کاغذ نوشت. عالم محضر خداوند است و خداوند به همه احوالات انسان آگاهي دارد. آقاي سيدحسن خميني بي‌نظير است.
فاطمه فتاحی/ احسان انصاری
- 12
- 2
