به گزارش هم‌میهن، نامه وزرای امور خارجه سه کشور اروپایی (بریتانیا، فرانسه و آلمان) به این شرح است:
قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد (۲۰۱۵) که بر برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) صحه نهاده و رسیدگی شورای امنیت به موضوع هسته‌ای ایران را بر عهده گرفته است، در تاریخ ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵ منقضی خواهد شد.
با این حال، جامعه بین‌المللی همچنان با نگرانی‌های جدی و مستمری درباره فقدان اطمینان نسبت به ماهیت صرفاً صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران مواجه است.
تعهد سه کشور اروپایی به دیپلماسی
در طول بیش از بیست سال تلاش دیپلماتیک، سه کشور اروپایی همواره در هدف خود متحد بوده‌اند که ایران هرگز نباید به دنبال پیگیری، دستیابی یا توسعه سلاح هسته‌ای برود و دستیابی به راه‌حلی مذاکره‌شده که تضمین‌های معتبری در این خصوص ارائه دهد باید از طریق مسیر دیپلماتیک محقق شود.
سه کشور اروپایی سال‌ها در جهت این هدف کوشیده و با ایران مذاکره کرده‌اند تا نگرانی‌های جامعه بین‌المللی نسبت به برنامه هسته‌ای ایران برطرف شود. این تلاش‌های دیپلماتیک که با هماهنگی شرکای نزدیک ما صورت گرفت، به تصویب «برنامه اقدام مشترک اولیه» در سال ۲۰۱۳ و سپس به امضای «برنامه جامع اقدام مشترک» در سال ۲۰۱۵ و در نهایت به تصویب قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت (۲۰۱۵) انجامید.
از آن زمان و علی‌رغم تشدید فعالیت‌های هسته‌ای ایران، سه کشور اروپایی پیوسته به تعهدات خود ناشی از برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ پایبند مانده‌اند.
پس از خروج ایالات متحده از برجام در ۸ مه ۲۰۱۸ و تصمیم تأسف‌بار ایران مبنی بر توقف اجرای تعهدات برجامی از مه ۲۰۱۹، سه کشور اروپایی همچنان در توافق باقی ماندند و طی ماه‌ها مذاکره در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ کوشیدند تمامی طرف‌های ذی‌ربط را به اجرای کامل تعهدات بازگردانند.
این تلاش‌ها به دلیل امتناع ایران از پذیرش پیشنهادهای سخاوتمندانه آن زمان ناکام ماند، اما سه کشور اروپایی همچنان برای یافتن راه‌حلی مسالمت‌آمیز از طریق دیپلماسی با ایران در ارتباط بوده‌اند و در هیچ طرح‌ریزی یا اقدام نظامی علیه ایران مشارکت نکرده‌اند.
تلاش‌های جاری سه کشور اروپایی برای پیشرفت دیپلماتیک
ده سال پس از امضای برجام، تعهد ما به دیپلماسی همچنان استوار مانده است. تلاش‌های دیپلماتیک ما با برگزاری نشست وزیران امور خارجه سه کشور اروپایی و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با همتای ایرانی در ۲۰ ژوئن در ژنو، و دیدار مدیران سیاسی سه کشور اروپایی و اتحادیه اروپا با معاونان وزیر امور خارجه ایران در ۲۵ ژوئیه در استانبول، به‌عنوان بخشی از سلسله نشست‌ها، ادامه یافته است.
در شرایطی که خطرات ناشی از برنامه هسته‌ای ایران برای صلح و امنیت بین‌المللی کاهش نیافته و فعالیت‌های هسته‌ای بدون توجیه معتبر برای اثبات غیرنظامی بودن، همچنان در جریان است، بحران هسته‌ای ایران نباید از دستور کار شورای امنیت خارج شود.
ایران نه‌تنها به تعهدات برجامی خود عمل نکرده، بلکه به تعهدات قانونی خود ذیل موافقت‌نامه جامع پادمان نیز پایبند نبوده است. ایران اجازه انجام بازرسی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را نداده و اظهارات اخیر برخی مقامات ایرانی درباره احتمال خروج از معاهده عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای، تعهد ایران به ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای را زیر سؤال برده است.
در غیاب توافقی قوی، پایدار و قابل راستی‌آزمایی، ما نمی‌توانیم اجازه دهیم تصمیمات مرتبط شورای امنیت و ساختار بین‌المللی مربوطه بی‌اثر شود.
مذاکرات مستقیم میان ایران و ایالات متحده باید فوراً از سر گرفته شود و سه کشور اروپایی آمادگی خود را برای پشتیبانی از این روند اعلام می‌کنند.
بر این اساس، سه کشور اروپایی به ایران پیشنهاد داده‌اند که مفاد مرتبط قطعنامه ۲۲۳۱ برای مدتی محدود تمدید شود، مشروط بر آنکه ایران مذاکرات را از سر گیرد و به برخی از فوری‌ترین نگرانی‌های جامعه بین‌المللی درباره شفافیت و دامنه برنامه هسته‌ای خود پاسخ دهد. این پیشنهاد تا به امروز بی‌پاسخ مانده است.
چنین تمدیدی با هدف فراهم‌کردن زمان بیشتر برای مذاکرات و دستیابی به توافقی جدید اعطا خواهد شد، در حالی که امکان بازگرداندن تحریم‌های مرتبط برای جلوگیری از گسترش سلاح‌های هسته‌ای حفظ خواهد شد.
توانایی تردیدناپذیر سه کشور اروپایی در استفاده از مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت (۲۰۱۵)
سه کشور اروپایی همواره متعهد بوده‌اند که از تمامی ابزارهای دیپلماتیک در اختیار خود برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای استفاده کنند و روشن ساخته‌اند که اگر ایران تا پایان اوت ۲۰۲۵ به راه‌حل دیپلماتیک تن ندهد یا فرصت تمدید را از دست بدهد، سه کشور اروپایی آمادگی دارند سازوکار بازگشت خودکار تحریم‌ها را فعال کنند.
برخلاف ادعاهای بی‌اساس، سه کشور اروپایی به‌عنوان اعضای برجام از لحاظ حقوقی کاملاً محق خواهند بود که با استفاده از مفاد مرتبط قطعنامه ۲۲۳۱، بازگشت تحریم‌های سازمان ملل را علیه ایران که شامل ممنوعیت غنی‌سازی و بازاعمال تحریم‌های شورای امنیت می‌شود، به اجرا گذارند.
عدم پایبندی ایران به تعهدات برجامی
از سال ۲۰۱۹، ایران به‌طور عمدی و علنی از تعهدات برجامی خود فاصله گرفته است که این امر در بیش از ۶۰ گزارش آژانس طی شش سال مستند شده است.
ایران با انباشت ذخایر اورانیوم غنی‌شده به میزان ۸۴۰۰ کیلوگرم، یعنی بیش از ۴۰ برابر سقف مجاز برجام، با غنی‌سازی تا سطح ۶۰ درصد، فعالیت در سایت‌های ممنوعه، تولید و نصب هزاران سانتریفیوژ پیشرفته و توقف تقریباً کامل تعهدات نظارتی و راستی‌آزمایی، آشکارا مفاد توافق را نقض کرده است.
این وضعیت مبنای حقوقی روشن و محکمی برای سه کشور اروپایی ایجاد می‌کند تا به شورای امنیت اعلام کنند ایران عدم پایبندی جدی به تعهدات خود نشان داده و بر این اساس، طبق بند ۱۱ قطعنامه ۲۲۳۱، سازوکار بازگشت تحریم‌ها را فعال کنند.
استفاده از سازوکار حل‌وفصل اختلافات
سه کشور اروپایی همواره برای حل مسائل ناشی از عدم پایبندی ایران به تعهداتش تلاش کرده‌اند، از جمله با فعال‌کردن سازوکار حل‌وفصل اختلافات در ۱۴ ژانویه ۲۰۲۰ و ادامه گفت‌وگوها با حسن نیت برای دستیابی به راه‌حل دیپلماتیک.
با وجود این، ایران بیش از یک سال پس از توقف اجرای تعهداتش، در ژوئیه ۲۰۲۰ این سازوکار را فعال کرد. هرگونه ادعای دیگر در این زمینه هرگز از سوی اعضای برجام به رسمیت شناخته نشده است.
خاتمه
از سال ۲۰۱۹، سه کشور اروپایی با حسن نیت و صرف وقت و انرژی فراوان کوشیده‌اند بحران ناشی از عدم پایبندی ایران به تعهدات برجامی را حل کنند. اکنون با وضعیتی مواجه‌ایم که ایران نه‌تنها از اجرای تعهدات خود سر باز زده، بلکه همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را نیز متوقف کرده و این امر موجب شده آژانس نتواند درباره ماهیت صرفاً صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران اطمینان بدهد و بدین ترتیب صلح و امنیت بین‌المللی به خطر افتد.
سه کشور اروپایی مسئولیت خود را به‌عنوان اعضای برجام و در برابر جامعه بین‌المللی حفظ خواهند کرد و اطمینان خواهند داد که موضوع اشاعه هسته‌ای ایران همچنان در دستور کار شورای امنیت باقی بماند و تصمیمات مقتضی اتخاذ شود.
ما همچنان کاملاً به راه‌حل دیپلماتیک برای بحران ناشی از برنامه هسته‌ای ایران متعهد خواهیم بود و برای دستیابی به توافقی مذاکره‌شده تلاش خواهیم کرد و در عین حال، آمادگی و مبنای حقوقی بی‌ابهام برای فعال‌کردن سازوکار بازگشت خودکار تحریم‌ها در صورت عدم دستیابی به راه‌حل رضایت‌بخش تا پایان اوت ۲۰۲۵ خواهیم داشت.
ژان‌نوئل بارو، وزیر امور اروپا و امور خارجه
دیوید لَمی، وزیر امور خارجه، مشترک‌المنافع و توسعه بریتانیا
یوهان واده‌فول، وزیر امور خارجه آلمان
- 9
- 6
