ریشه‌های عمیق و اجتماعی اعتراضات فرانسه

نیویورک تایمز در گزارشی می‌نویسد که اعتراضات اخیر فرانسه ریشه‌های اجتماعی دارد و دلیل آن کاهش استاندارد زندگی در فرانسه و دستمزدهاست. این اعتراضات که با اتکا به رسانه‌های اجتماعی و سازماندهی اندک شروع شد از مناطق روستایی فقیر به سوی منطقه «سن» حرکت کرده و نادیده گرفتن آن اکنون غیرممکن شده است. براساس نتایج یک نظرسنجی ۷۲ درصد فرانسوی‌ها از جنبش «جلیقه زردها» حمایت می‌کنند. جلیقه‌زردها خواستار انتصاب «پیر دوویر»، رئیس سابق نیروهای مسلح، به‌عنوان نخست‌وزیر شده‌اند.

امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، روز یکشنبه ۱۱ آذر به نخست‌وزیر خود فرمان داد تا با رهبران سیاسی و معترضان گفت‌وگوها را کلید بزند. مکرون می‌کوشد راهی برای برون‌رفت از بحران سراسری در کشورش بیابد؛ بحرانی که بزرگ‌ترین بحران در دو دهه گذشته در فرانسه نام گرفته است. درگیری معترضان روز یکشنبه به اوج خود رسید. معترضان وارد محله‌ها و مناطق ثروتمند در فرانسه شدند و مبادرت به شکستن شیشه مغازه‌ها، آتش زدن خودروها، خراب کردن بوتیک‌ها و ... کردند.

رویترز در گزارشی به قلم «ژان باپتیست وی» و «جان آیریش» در ۲۲ دسامبر نوشت که اعتراضاتی از این دست از سال ۱۹۶۸ به بعد دیده نشده بود. این تظاهرات بزرگ‌ترین چالش برای ریاست‌جمهوری مکرون است. «باپتیست- آیریش» در گزارش خود افزودند که مکرون پس از دیدار روز یکشنبه با اعضای کابینه‌اش به وزیر کشور دستور دادنیروهای امنیتی را برای تظاهرات آینده آماده سازد و همزمان از نخست‌وزیر خواست زمینه گفت‌وگو با نمایندگان معترضان و رهبران سیاسی- حزبی را فراهم آورد.

اگرچه سخن از اعلام وضعیت اضطراری در فرانسه مطرح شده بود اما یکی از منابع در ریاست‌جمهوری فرانسه به رویترز گفت که  در این نشست موضوع وضعیت اضطراری مورد بحث قرار نگرفت. گزارشگران رویترز می‌افزایند مکرون روز یکشنبه پس از بازگشت از نشست G-۲۰ در آرژانتین مستقیم به «ارگ پیروزی» رفت؛ همان‌جایی که معترضان روی دیوارهایش شعار «مکرون استعفا» و «جلیقه زردها پیروز خواهند شد» را نوشته بودند. به نوشته «باپتیست- آیریش»، تظاهرات جلیقه زردها در ۱۷ نوامبر ۲۰۱۸ (۲۶۶ آبان ۹۷) «از ناکجا آباد» شروع شد و به سرعت «چپ‌ها و راست‌های افراطی و جوانانی از حومه شهرها و مهاجران سرخورده» به آن پیوستند و در اندک زمانی در سراسر فرانسه فراگیر شد.

 براساس این گزارش، معترضان نه‌تنها از افزایش قیمت سوخت ناراحتند (استدلال مکرون و تیم او این است که این کار برای مبارزه باتغییرات آب و هوایی و در چارچوب سیاست تشویق عمومی به استفاده از خودروهای برقی- بنزینی و کاهش خودروهای متکی به سوخت فسیلی انجام می‌گیرد و قرار است از ابتدای سال آینده میلادی مالیات بر هر لیتر گازوئیل را ۵/  ۶ و هر لیتر بنزین را ۹/ ۲  سنت افزایش دهد) بلکه از اصلاحات لیبرالی او هم احساس ترس می‌کنند و می‌گویند او رئیس‌جمهور ثروتمندان است.

به گفته گزارشگران رویترز، تاکنون و در راستای مهار اعتراضات بیش از ۱۰ هزار گاز اشک‌آور شلیک شده است.

«باپتیست- آیریش» معتقدند «پاسخ‌های گردنکشانه مکرون او را از ارتباط با مردم جدا کرده است و مردم هم او را از خود نمی‌دانند.» «گائل‌اسلیمان»، مدیر موسسه نظرسنجی Odoxa می‌گوید: «تظاهرات باعث شده محبوبیت مکرون به‌شدت افت کند و او دچار وضعیت باخت- باخت شود.» او می‌گوید: «یا مکرون تسلیم فشارها می‌شود و مخالفان او را به‌عنوان فردی ضعیف کنار می‌زنند یا او مخالفان را سرکوب می‌کند. در سناریوی دوم، مکرون بازنده خواهد بود، زیرا آنچه همه به یاد خواهند آورد این است که او با طبقات مردم دست به گریبان شده است. او ممکن است پیروز شود اما پیروزی به قیمت تار و مار کردن آنها به دست می‌آید.»

گزارشگران رویترز می‌نویسند پیش از برگزاری نشست مکرون با کابینه، او در میان حلقه سنگین امنیتی به بلوار شانزه‌لیزه رفت. در آنجا برخی عابران، شهروندان و معترضان شعار استعفای او را سر می‌دادند. در میان معترضان «ژان لوک ملانشون»، رهبر چپ افراطی حزب «فرانسه تسلیم‌ناپذیر» و مارین لوپن، رهبر حزب راست افراطی «جبهه ملی» هم حضور داشتند.

این دو ضمن اعتراض به بالا بردن مالیات‌ها خواستار انحلال پارلمان و برگزاری انتخابات زودهنگام شدند. به باور «باپتیست- آیریش»، چنین درخواستی غیرممکن است زیرا مکرون سه سال و نیم از دوران ۵۵ ساله ریاست خود را پشت‌سر گذاشته و اکثریت قدرتمندی در پارلمان دارد هرچند در میان هم‌حزبی‌های او هم زمزمه‌های اعتراض شنیده می‌شود. برخی دیگر می‌گویند: «خشونت با شدتی بی‌سابقه درحال افزایش است. دولت درحال از دست دادن کنترل است و می‌ترسد. شاید ارتش در نهایت برای کنترل اوضاع مجبور به مداخله  شود.»

ریشه‌های عمیق و اجتماعی اعتراضات

نیویورک‌تایمز در گزارشی می‌نویسد اعتراضات ریشه‌های اجتماعی دارد و دلیل آن پایین آمدن استاندارد زندگی در فرانسه و کاهش  دستمزدها است.

«آدام نوزیتر» در گزارش ۲ دسامبر خود در گزارشی میدانی چنین می‌نویسد: در داخل سبد خرید «فلوریان دوو» فقط یک بسته سوسیس ۶ دلاری به چشم می‌خورد که آن هم با تخفیفی که در مرکز خرید ارائه شده به این قیمت عرضه شده است. این کل خریدگوشت این هفته و ماه گذشته فلوریان است. او می‌گوید: «حقوق و همسرم طی ۱۰۰ روز گذشته غیب شده‌اند.»

زندگی در این شرایط چگونه است وقتی از یک‌سو پولت تمام شده و از سوی دیگر، موعد پرداخت مبلغ چکی فرا می‌رسد که به یک چالش ماهانه تبدیل شده است. همین مساله برای بسیاری دیگر در شهر «گرت» (Guéret) هم صادق است. این وضعیت «دوو» را عصبانی کرده است. همین وضعیت بود که باعث شد روز شنبه ۱۰ آذرماه ۲۵۰ مایل را طی کند تا به تظاهرات در پاریس ملحق شود. گزارش نیویورک‌تایمز می‌افزاید تظاهرات جلیقه‌زردها بخشی از خشم و نارضایتی انباشته‌شده در میان توده‌های کارگر است که از  افزایش نابرابری‌هایی که زندگی‌شان را دچار فرسایش کرده به تنگ آمده‌اند.

  این اعتراضات که با اتکا به رسانه‌های اجتماعی و سازماندهی اندک شروع شد از مناطق روستایی فقیر به سوی منطقه «سن» حرکت کرده و نادیده گرفتن آن اکنون غیرممکن شده است. این تظاهرات سه کشته، ۲۶۰زخمی و حدود ۴۰۰۰بازداشتی داشت. این تظاهرات در یکی از ثروتمندترین خیابان‌های اروپا شروع شد. براساس نتایج نظرسنجی انجام شده در شبکه RTL TV، ۷۲درصد فرانسوی‌ها از جنبش «جلیقه زردها» حمایت می‌کنند.

با این حال، ۸۵درصد این شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی اعلام کردند با هرگونه خشونت در این تظاهرات مخالفند و این اقدامات خشونت‌آمیز را محکوم کردند. این نظرسنجی در دوم دسامبر به‌صورت آنلاین با حضور ۱۰۱۶ نفر شرکت‌کننده بالای ۱۸۸ سال انجام گرفته است.  در همین حال، جلیقه‌زردها خواستار برکناری دولت فرانسه و انتصاب «پیر دوویر»، رئیس سابق نیروهای مسلح، به‌عنوان نخست‌وزیر شده‌اند.

نماینده جلیقه زردها در جریان گفت‌وگو با رادیو اروپا آزاد گفت:‌ «ما به‌دنبال برکناری دولت کنونی هستیم.  فکر می‌کنم رئیس سابق نیروهای مسلح می‌تواند برای ریاست دولت خوب باشد. او اعتبار دارد و می‌تواند رئیس دولت باشد.» این ژنرال سابق ارتش در سال ۲۰۱۷۷ در پی عدم توافق با امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه به‌ویژه در مخالفت با برنامه‌های رئیس‌جمهوری در کاهش بودجه نظامی از سمتش کناره‌گیری کرد.

برخی کارشناسان اگرچه وقوع چنین امری را غیرمحتمل می‌دانند اما نفس مطرح شدن چنین مباحثی می‌تواند شائبه بازگشت دولت نظامی به قلب اروپا را بر سر زبان‌ها اندازد. به نوشته نوزیتر، گزارشگر نیویورک‌تایمز، مکرون پیش‌تر گفته بود که در برابر  فشارهای مردمی تسلیم نخواهد شد. این تندترین موضعی است که یک کشور اروپایی در برابر اعتراضات کارگری مطرح کرده است. مردم می‌گویند مکرون رئیس‌جمهور ثروتمندان است و می‌کوشد تا بودجه را بر اساس خواسته آنان تدوین کند و نسبت به درخواست  سایرین «کور و کر است.»

اما ظاهرا شکستن شیشه‌ها، آتش زدن خودروها و اقداماتی از این دست مکرون را به هوش آورده است. اتفاقا اعتراضات از مناطق آرامی مانند «گرت» با جمعیت ۱۳ هزار نفر شروع شد و به مرکز فرانسه رسید. در مناطق فقیرتر پاریس مردم می‌پرسند: «وقتی بیستم ماه نشده پولمان تمام می‌شود چه کنیم؟ وقتی چیزی در یخچال نمانده و نمی‌توانیم پول برق را بدهیم چه کنیم؟ امروز باید  کدام وعده غذایی را حذف کنم؟

چگونه به همسرم بگویم که این هفته هم چیزی نداریم؟» وضعیت خانم «دوو» و هزاران نفر مثل او چنین است. وضعیت به جایی رسیده که برخی شهروندان فرانسوی می‌گویند از آنجا که توان پرداخت پول گاز را ندارند قطعه  چوب‌هایی که جمع کرده‌اند را می‌سوزانند تا خود و خانواده‌شان را گرم کنند.

در فرانسه این روزها چیزی معروف شده با عنوان «فرانسه دیگر» که اشاره دارد به وضعیت مردمی که به‌خاطر کاهش استاندارد زندگی دچار مضیقه شده‌اند. «فبریک ژراردین»،  ۴۶ ساله که کارمند سابق یک شرکت فرش بود و اکنون در پی نگهداری حیوانات خانگی دیگران است، می‌گوید: «ما با استرس زندگی  می‌کنیم. آخر هر ماه می‌گوییم «خب، این ماه چه چیزی را باید از چرخه خوردنی‌هایمان کنار بگذاریم»؟» اگرچه تصویری که در قرن بیستم از شهر «گرت» ارائه شده بود شهری ضدیهودی بود اما این شهر اکنون به نماد واپس‌گرایی تبدیل شده است.

برخی از معترضان جلیقه زردی که برخی‌شان از ساکنان همان شهر هستند را می‌توان در کنار خیابان‌ها مشاهده کرد که این کارها را انجام می‌دهند: راننده کامیون و اتوبوس، پرستار، خانه‌دار، خدمتکار نیمه‌وقت، کارگر ساختمانی و ... . «دوو» می‌گوید پسر ۹ ساله‌ام هرگز به سفر نرفته و ۱۳۰۰ یورو از مجموع حقوق ۱۴۰۰۰ یورویی‌ام بلافاصله خرج هزینه‌ها و قبوض می‌شود. او و معترضان دیگر  مانند او در زیر باران و گل‌ولای شب‌ها خیابان‌ها را می‌بندند.

آنها مکرون را خطاب قرار می‌دهند و می‌گویند: «تو با ثروتمندان و علیه مردم هستی.» او و هزاران نفر مانند او می‌گویند اولویت ما بهبود اوضاع کشور است: «ارزش‌هایی همچون آزادی، برابری و برادری باید احیا شود.» او و هم‌قطاران جلیقه زردش معتقدند دولت در نهایت عقب خواهد نشست: «دولتی‌ها می‌دانند. واقعا ترسیده‌اند.» هر ماشینی که از میان جلیقه زردها عبور می‌کند با آنها ابراز همدردی می‌کند. برخی معترضان می‌گویند ممکن است صدای فریادشان به مرکز قدرت در پاریس نرسد به همین دلیل است که تظاهرات خود را نزدیک محل استقرار مکرون برگزار می‌کنند تا او هم صدایشان را بشنود.

تظاهرات اخیر تازه‌واردان و به اصطلاح «تظاهرات اولی»هایی نیز داشته است؛ کسانی که برای بار اول به تظاهرات آمده‌اند و ترس‌شان ریخته است. برخی معترضان هم می‌گویند با حقوق ۱۲۰۰ یورویی‌مان دیگر نمی‌توانیم بنزین بزنیم. باک ماشین‌هایمان خالی  است همان‌طور که جیب‌مان خالی است: «دیگر آه در بساط نداریم تا قبوض‌مان را پرداخت کنیم.»