فهیمه حسن‌میری: سفر به سرزمین پنگوئن‌ها، در سرمای سفید و ساکت قطب جنوب، کاری است که بيشتر در فيلم‌ها آن را ديده‌ايم و خيلي‌ها فقط رويايش را دارند، اما سوگل خلخالیان، آن را تجربه کرده. خلخالیان اما نه تنها این تجربه را در روح و ذهنش حک کرده، بلکه آن را به تصویر کشیده تا دیگران هم در شگفتی‌های این منطقه شگفت‌انگيز اما دوردست سهیم شوند. و این تنها هم نیست. دوربین عکاسی او همانطور که سفیدی برف سردترين نقطه كره زمين را ثبت کرده، داغی و گرمای کویر لوت به عنوان گرمترين منطقه را هم ماندگار كرده و آنها را در نمایشگاهی از مقایسه این دو نقطه‌ی به ظاهر متضاد كنار هم قرار داده است.
خلخالیان در گفت‌وگو با خبرآنلاین درباره تجربه سفرش به قطب جنوب می‌گوید: علاقه‌ام به برف و سرما باعث شد به قطب شمال سفر کنم، آنجا با تماشای عکس‌ها و فیلم‌های همسفرانم که از قطب جنوب تهیه کرده بودند به شدت ترغیب شدم به این منطقه جذاب زمین سفر کنم و کنجکاوی‌ام نسبت به دیدن این قاره چندین برابر شد. براي رسيدن به قطب جنوب، سفرم از امارات آغاز شد و از آنجا به شهر بوینس آیرس در آرژانتین پرواز کردم. بعد از بوینس آیرس به شهری کوچک به نام اوسوایا که به آخرین شهر دنیا موسوم است و نزدیک‌ترین شهر به قطب جنوب است پرواز کردم. در آن شهر با همسفرانم در یک کافی شاپ قرار گذاشتیم و همه به سمت کشتی که قرار بود ما را به قطب جنوب ببرد رفتیم و سفرمان به این نقطه زیبا از زمین آغاز شد. مدت سفرمان هم تقریبا ۱۵روز بود.
«آرامش این منطقه وصف شدنی نیست»، خلخالیان بر این جمله تاکید می‌کند و ادامه می‌دهد: این قاره شگفت‌انگیز تقریبا ۲۰۰ سال است کشف شده و کاملا عاری از جمعیت است. جز پنگوئن‌ها هیچ موجود زنده دیگری روی خشکی آن زندگی نمی‌کند. وقتی وارد این منطقه بکر شدم حس کردم وارد سیاره‌ای دیگر شده‌ام. دسترسی به هیچ امکانات ارتباطی مدرن آنجا وجود ندارد.
تلفن، اینترنت، تلویزیون و حتی انسانی برای گفت‌وگو دیده نمی‌شود. افراد کمی به آن منطقه سفر می‌کنند و حیوانات ترس از شکار ندارند بنابراین براحتی به ما نزدیک می‌شدند. نهنگ‌ها نزدیک می‌آمدند و با آرامش در اطرافمان حرکت می‌کردند. از دیدن این صحنه‌ها بسیار متاسف شدم که انسان‌ها سال‌ها قبل، از خلق و خوی این حیوان‌ها سوءاستفاده کرده و آنها را تنها بخاطر استفاده از روغنشان شکار کرده و در کوره‌های بزرگ می‌سوزاندند. متاسفانه می‌بینیم که پس از این همه سال تعداد نهنگ‌ها هنوز به اندازه سابق نشده است.
او به گرم شدن زمین و اثر آن بر قطب شمال و جنوب هم اشاره می‌کند، اتفاقی که این روزها فعالان محيط زيست نسبت به آن هشدار مي‌دهند اما خيلي‌ها هنوز آن را جدی نگرفته‌اند: درباره گرم شدن زمین خیلی شنیده بودم اما برای اولین بار این فاجعه را از نزدیک در قطب شمال دیدم. قطب‌ها از یخ تشکیل شده‌اند و پدیده گرم شدن زمین در این بخش بسیار محسوس است. وقتی در سفرم به قطب، پراکندگی یخ‌ها را روی آب دیدم متوجه شدم مساله بسیار جدی‌تر از آن است که ما فقط به صورت اخبار به آن گوش می‌دهیم. همه ما به نوعی در گرم شدن زمین و از بین رفتن لایه ازن و صدماتی که به طبیعت زده می‌شود سهیم هستیم.
چندی پیش وقتی به کشورهایی مانند چین و تایوان سفر کردم متوجه شدم تولید بیش از اندازه و راه‌اندازی کارخانه‌ها و بی‌توجهی به حفظ محیطزیست چقدر این کشورها را به آلودگی‌های مختلف ازجمله آلودگی هوا دچار کرده و تازه فهمیدم اکسیژن بزرگترین ثروت در دنیاست. شاید برایتان عجیب باشد بگویم که بزرگترین عامل گرم شدن زمین مصرف بیش از حد گوشت قرمز است. به این علت که برای تولید هر کیلو گوشت قرمز پانزده هزار لیتر آب مصرف و مقادیر زیادی گاز دی‌اکسیدکربن از مدفوع گاو و گوسفند تولید می‌شود. اینها همه از علل گرم شدن کره زمین هستند. باید این فرهنگ را به مردم انتقال دهیم که مصرف کمتر گوشت قرمز هم به سلامت انسان کمک می‌کند و هم از مصرف این میزان آب و تولید کارخانه‌های آلوده کننده می‌کاهد.
خلخالیان درباره ایده عکاسی از کویر و قطب و در کنار هم گذاشتن عکس این دو منطقه کاملا متفاوت هم توضیح می‌دهد: بعد از بازگشت از سفر قطب جنوب که سردترین نقطه زمین است، کنجکاو شدم بدانم که گرمترین نقطه زمین کجاست و درنهایت تعجبم متوجه شدم گرمترین نقطه زمین در کشور خودمان است. گرمترین نقطه زمین منطقه گندم‌بریان در کویر لوت و نزدیک کالوت‌های شهداد است که به لحاظ بصری منطقه‌ای بسیار زیباست و نظیر این منطقه فقط در آریزونای آمریکا وجود دارد. به سرعت برای سفر به این منطقه آماده شدم و عکس‌هایی از کویر گرفتم که بسیار شبیه عکس‌های قطب جنوب بودند. بعد هم تصمیم گرفتم نمایشگاه عکسی از این «شباهت در تفاوت‌ها» را برگزار کنم تا عده بیشتری با این زیبایی‌ها آشنا شوند.
اما سوگل خلخالیان، در کنار برپایی این نمایشگاه، هدف بزرگتری هم داشت؛ امضای طوماری برای کمپین درخواست عضویت ایران در «سیستم پیمان جنوب»: کره زمین، فارغ از همه مرزبندی‌های سیاسی و فرهنگی، زیستگاه خاکی همه ما انسان‌هاست؛ سیاره‌ای کوچک و باشکوه که امکان حیات را برای همه ما و دیگر جانداران فراهم کرده. این میراث مشترک، قاره جنوبگان (Antarctica) است. این سرزمین وسیع، اهمیتی جهانی دارد و بر اقلیم و محیطزیست ما بسیار موثراست؛ جنوبگان مهمترین منبع آب شیرین کره زمین نیز هست و در عین حال آزمایشگاه طبیعی بزرگی است که می‌تواند برای شناخت تهدیدهای زیست‌محیطی، کمبود منابع آبی، تغییرات اقلیمی و کشف تاریخ تکوین حیات و بسیاری دیگر از موضوعات علمی و پژوهشی، اطلاعات ارزشمندی در اختیار دانشمندان و محققان قرار دهد.
برای تحقق این موارد و دستیابی به آن و حفاظت و صیانت از مالکیت عمومی ساکنان زمین بر قطب جنوب، سیستم پیمان جنوبگان (Antarctic Treaty System) که روابط بین‌الملل در "تنها قاره خالی از انسان بومی" را تنظیم می‌کند، در سال ۱۹۵۹ به امضای ۱۲ کشور رسید و امروزه به امضای ۵۳ کشور رسیده است. این پیمان، جنوبگان را به عنوان منطقه‌ای تنها برای تحقیقات علمی و بدون هرگونه فعالیت نظامی و پرهیز از ادعای مالکیت، به رسمیت می‌شناسد. بسیاری از کشورهای آسیایی و همسایگان شرقی و غربی ایران، عضو این پیمان هستند و پروتکل حفاظت از محیط زیست جنوبگان را نیز امضا کرده‌اند و در آن قاره، پایگاه دائمی دارند؛ اما ایران با وجود موقعیت جغرافیایی ویژه و نیز سابقه حضور ایرانی‌ها در قطب جنوب، سهمی در این پیمان نداشته است.
خلخالیان در توضیح لزوم پیوستن ایران به این پیمان توضیح می‌دهد: ایران از راه مکران دسترسی مستقیم به قطب جنوب دارد و پیشگام حضور آسیا در قطب جنوب بوده؛ عبدالله امیدوار جهانگرد ایرانی، به عنوان اولین نماینده از ایران و آسیا، در سال ۱۳۴۵ و تنها ۵ سال پس از اجرا شدن پیمان جنوبگان، قدم به قاره جنوبگان گذاشته است. حالا ما امضاکنندگان این کمپین از دولت ایران و نیز سازمان‌های مرتبط داخلی و بین‌المللی خواستار چند موضوع هستیم؛ اول عضویت ایران در سیستم پیمان جنوبگان، دوم امضای پروتکل حفاظت از محیط زیست جنوبگان و سوم به رسمیت شناختن حق ایران در پژوهش‌های میدانی و تاسیس پایگاه دائمی علمی در آن سرزمین.
سوگل خلخالیان آرزو می‌کند: در سیاره زمین با وجود کشمکش‌های سیاسی و فرهنگی، هنوز سرزمینی مانده که بدون در نظر داشتن نژاد، فرهنگ، ملیت و ... به همه انسان‌ها تعلق دارد؛ ای کاش صلح در این سرزمین باقی بماند و به سایر نقاط کره زمین هم برسد.
نمایشگاه عکس‌های سوگل خلخالیان با عنوان «از قطب جنوب تا لوت؛ شباهت در تفاوت‌ها» تا ۱۸ اردیبهشت در گالری آریانا برپاست.
- 29
- 7
