تا یک دهه قبل، قضاوت یک داور زن ایرانی در مسابقات مردان برای اهالی ورزش غیرقابل باور بود، اما این اتفاق افتاد و گلاره ناظمی به نخستین بانوی ورزش ایران که در مسابقات مردان سوت زده بدل شد. نخستین باری که گلاره ناظمی در مسابقات مردان قضاوت کرد به مسابقات دانشجویان جهان ۲۰۱۹ مربوط می‌شود، اما سوت زدن او در مسابقات فوتسال مردان باشگاه‌های جهان بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌ها داشت. داور بین‌المللی فوتسال حالا دغدغه‌ای فراتر از قضاوت در میادین ورزشی دارد و معتقد است دست‌کم در زمینه داوری باید نگاه جنسیتی را کنار گذاشت. گلاره ناظمی در سال ۲۰۱۸ بین ۱۰ داور برتر فوتسال دنیا قرار گرفته و ابلاغیه فیفا برای قضاوت در مسابقات فوتسال مردان را دریافت کرده، اما می‌گوید تغییر نگاه‌ها در ایران بیش از مجوز‌هایی از این دست کمک می‌کند تا زنان بیشتر در ورزش ایران عرض اندام کنند.
قضاوت زنان در جامعه مردسالار ایرانی، اساسا کار نامتعارفی است. چطور شد که با وجود معیار‌های سختگیرانه سراغ قضاوت و داوری رفتید؟
من قبل از ورود به دنیای داوری و قضاوت، بازیکن فوتسال بودم و نخستین جرقه‌ها زمانی زده شد که برادرم کار داوری می‌کرد و خیلی به این کار علاقه داشت. البته آن موقع‌ها به‌عنوان بازیکن، خیلی از داور‌ها خوشم نمی‌آمد، چون شرایط ایجاب می‌کند که بازیکن و داور ذهنیت خوبی از هم نداشته باشند، اما وقتی با ناعدالتی در محیط ورزش مواجه می‌شدم احساس می‌کردم چه خوب است در جایگاهی قرار بگیرم که به‌عنوان داور، حق را به حق‌دار بدهم. فکر می‌کردم اهمیت این کار از بازی کردن و گل زدن در فوتبال بانوان کمتر نیست و با چنین هدف و ذهنیتی وارد دنیای داوری شدم. اوایل خیلی مصمم نبودم، اما خیلی زود متوجه شدم به‌عنوان داور هم می‌توانم از کاری که انجام می‌دهم لذت ببرم.
فکر می‌کنم ورود شما به دنیای قضاوت به نوعی احساس نیاز هم بوده است. مثلا اینکه یک داور زن بیاید و همه معیار‌ها را بر هم بزند؟
حدود ۱۹ سال قبل که وارد دنیای قضاوت شدم احساس کردم در این زمینه یک مقدار ضعف هم وجود دارد. وقتی اخبار فوتبال را دنبال می‌کردم و قضاوت داوران بزرگی مثل کولینا و مارکوس مرک را در قاب تلویزیون می‌دیدم پیش خودم فکر می‌کردم چقدر خوب است که یک داور زن در چنین سطحی قضاوت کند. من ۱۶ سالم بود که کار داوری را شروع کردم و چنین دغدغه‌هایی داشتم.
وقتی در کلاس‌های آموزش داوری ثبت‌نام کردید زنان دیگری هم بودند که بخواهند وارد دنیای قضاوت شوند؟
سال ۱۳۸۰ درخواست برای حضور بانوان در کلاس‌های آموزشی خیلی محدود بود. یادم هست که نخستین کلاس در ورامین برگزار شد و ۳۰ نفر شرکت‌کننده داشتیم. آن موقع سازوکار مشخصی برای برگزاری منظم مسابقات فوتبال و فوتسال بانوان وجود نداشت و مسابقات بعضا در محله‌هایی برگزار می‌شد که مخالفت خانواده‌ها را به همراه داشت. ادامه دادن این مسیر برای زنان سخت بود و شاید به همین دلیل از بین آن ۳۰ نفر فقط من تا آخر این راه را ادامه دادم و بقیه بچه‌ها عطای کار را به لقایش بخشیدند.
ادامه این راه شما را به یکی از پرچمداران ورزش زنان در ایران معرفی کرد و برای نخستین بار به‌عنوان داور زن ایرانی مسابقه فوتسال مردان را سوت زدید. پیشرو بودن همیشه هزینه دارد. چقدر برای رسیدن به چنین جایگاهی هزینه کردید؟
هزینه‌های سنگینی پرداخت کردم. یک زن ایرانی هم می‌تواند به بالاترین سطح قضاوت برسد، اما سختی‌های زیادی را باید تحمل کند. اگر در این مسیر قرار بگیرید تیر‌هایی به سمت شما پرتاب خواهد شد که گاهی اوقات زندگی خصوصی‌تان را هم درگیر می‌کند. تصور من این است که یک جا‌هایی باید تاوان یکسری کار‌ها را بدهیم، چون در برابر نسل‌های بعد مسئولیم. ما زنان بااستعدادی در ایران داریم که می‌توانند در بالاترین سطح قضاوت کنند، اما یک نفر باید راه را برای آنها باز می‌کرد و تاوانش را هم می‌داد. از اینکه توانستم چنین ماموریتی را به سرانجام برسانم خوشحالم، اما این ماموریت خیلی برایم گران تمام شد.
این سنگ‌اندازی‌ها یا به تعبیر خودتان تیراندازی‌هایی که در لابه‌لای صحبت‌ها به آن اشاره می‌کنید از طرف چه کسانی بوده است؟
با وجود احترامی که برای همه آقایان قائلم، فکر می‌کنم موفقیت یک خانم برای آنها پذیرفتنی نیست. به هر حال ما در یک جامعه مردسالار زندگی می‌کنیم. هر چند اوضاع در مقایسه با ۲ دهه قبل بهتر شده، اما واقعیت ماجرا این است که نگاه جنسیتی هنوز هم وجود دارد. هنوز هم برای خیلی‌ها پذیرفتنی نیست که یک خانم در بالاترین سطح قضاوت کند و نامش کنار بهترین داوران دنیا قرار بگیرد.
شما به‌طور غیرمستقیم به حسادت‌هایی اشاره می‌کنید که از جانب برخی آقایان است. بیایید راحت‌تر در این مورد صحبت کنیم.
من احساس می‌کنم همیشه این حسادت‌ها وجود دارد. متأسفانه در فرهنگ ما این حسادت‌ها را به خانم‌ها نسبت داده‌اند، اما در کار داوری متوجه شدم که اصلا اینگونه نیست. ما نمی‌توانیم در مورد حسادت تفکیک جنسیتی قائل شویم. خب طبیعی است که وقتی در مسیر رشد قرار می‌گیرید مشکلات بیشتر می‌شود. مثلا اینکه برخی‌ها به شما بی‌مهری و بی‌توجهی می‌کنند و نمی‌خواهند از یک جایی به بعد ادامه بدهید. این مسائل آزار‌دهنده است، اما مرا به یقین می‌رساند که حتما در مسیر درستی قرار گرفته‌ام و مطمئنم اگر یک گوشه‌ای بنشینم و تلاش نکنم کسی با من کاری نخواهد داشت. این سنگ‌اندازی‌ها و حسادت‌ها مرا قوی‌تر کرد و باعث شد نسبت به واکنش‌های منفی بی‌تفاوت باشم.
نخستین بار در مسابقات دانشجویان جهان، قضاوت مسابقات مردان را برعهده داشتید و سال قبل هم فینال مسابقات فوتسال مردان جام باشگاه‌های جهان را سوت زدید. فکر می‌کنید در کار قضاوت به قله رسیده‌اید یا برای انجام کار‌های بزرگ‌تر اشتیاق دارید؟
روزی که تصمیم گرفتم داوری را ادامه بدهم به ته ماجرا فکر کردم و دوست داشتم به چنین جایگاهی برسم. آن موقع اصلا مسابقات بین‌المللی نبود و کسی فکرش را نمی‌کردم که یک بانوی ایران به خارج از مرز‌ها برود و یک مسابقه فوتبال یا فوتسال را قضاوت کند. خدا را شکر شرایط به‌گونه‌ای پیش رفت که خانم‌ها هم توانستند پابهپای مردان در فهرست داوران بین‌المللی قرار بگیرند. شرایط فراهم شد و من هم برای خواسته‌هایم جنگیدم. شاید خیلی جسارت بخواهد که یک دختر ۱۶ ساله ایرانی وارد دنیای قضاوت شود و کارش را ادامه بدهد. وقتی فینال المپیک جوانان را سوت زدم از طرف سایت فیفا با من مصاحبه کردند و تصورشان این بود که زنان ایرانی حتی اجازه خارج شدن از خانه را هم ندارند. برایشان عجیب بود که یک دختر ایرانی در چنین سطحی قضاوت می‌کند، اما حالا ذهنیت‌ها تغییر کرده است. یادم هست که یک‌بار تیم ملی زنان ایران را به‌خاطر نوع حجاب و پوشش بازیکنانش به مسابقات راه ندادند، اما زنان ایرانی جنگیدند و حالا با همین پوشش، مدال‌های جهانی و آسیایی می‌گیرند.
وقتی فینال مسابقات فوتسال جام باشگاه‌های جهان را سوت زدید واکنش‌ها متفاوت بود. این واکنش‌های متفاوت برای شما ملموس بود؟
طبیعی است که وقتی کاری انجام می‌دهید همه با شما موافق نخواهند بود. نکته مهم این است که ساختار اصلی فوتبال ایران مثل فدراسیون فوتبال و کمیته داوران پشت سر من ایستاد و همین باعث شد واکنش‌ها روی کیفیت کارم تأثیر نداشته باشد. از خوشحالی مردم انرژی مضاعفی می‌گیرم و از طرفی انتقاد‌ها خللی در کارم ایجاد نمی‌کند. در این مدت کلیپ‌های زیادی در فضای مجازی دیده‌ام که قضاوت من در مسابقات مردان را مصداق شعار حجاب محدودیت نیست می‌دانند. فکر می‌کنم این اتفاق می‌تواند برای همه ایرانی‌ها با هر دیدگاه و تفکری خوشحال‌کننده باشد.
تاکنون چندین مسابقه فوتسال مردان را قضاوت کرده‌اید. در این بازی‌ها پیش آمده که از طرف بازیکنان مورد تمسخر قرار بگیرید یا اینکه نگاه جنسیتی باعث شود از شما به‌عنوان داور مسابقه حرف شنوی نداشته باشند؟
تا به حال با چنین مسئله‌ای مواجه نشده‌ام، چون انتخاب داور زن برای مسابقه مردان از سال‌ها قبل در بسیاری از کشور‌های جهان رواج پیدا کرده و یک موضوع عادی است. شاید برای برخی بازیکنان و مربیان خوشایند نباشد، اما وقتی مرجعی مثل فیفا صلاحیت داور مسابقه را فارغ از نگاه‌های جنسیتی تأیید کرده باشد، آن داور مورد تأیید بازیکن و مربی قرار می‌گیرد. البته گاهی اوقات خودم دچار استرس و اضطراب می‌شوم. مثل بازی بارسلونا و شنزن که استرس زیادی داشتم و نمی‌دانستم که از پس این بازی بزرگ برمی‌آیم یا نه. در آن بازی تصمیم گرفتم کوچک‌ترین توجهی به جنسیت بازیکنان داخل زمین نداشته باشم و خدارو شکر که یکی از بهترین قضاوت‌هایم را انجام دادم.
فکر می‌کنید دین خودتان را به زنان ایرانی که می‌خواهند روی نگاه‌های جنسیتی خط بطلان بکشند و پابهپای مردان مسابقات ورزشی را سوت بزنند ادا کرده‌اید؟
اتفاقات مثبتی که برای داوران زن ایران رخ می‌دهد، اعتبار ورزش کشور را بالا می‌برد. الان فیفا نظرش این است که داوران ایرانی هوش بالایی دارند و زن و مرد هم ندارد. یک اتفاق مثبت دیگر این است که حالا می‌شود اسم‌های جدید را به فهرست داوران بین‌المللی زن اضافه کرد که پیش مقدمه‌اش سوت زدن آنها در مسابقات باشگاهی و استانی است. الان نظر کمیته داوران فدراسیون فوتبال این است که می‌شود تعداد داوران بین‌المللی زن را بیشتر کرد و فکر می‌کنم این خبر‌ها نشانه‌های خوبی است. جز من نام زری فتحی و زهرا رحیمی در فهرست داوران بین‌المللی قرار دارد، اما نمی‌توانم بگویم به تنهایی این مسیر را برای بقیه باز کرده‌ام. همه ما سوار یک کشتی هستیم و برای رساندن آن به ساحل تلاش می‌کنیم.
با توجه به اینکه قانون محدودیت سنی برای قضاوت در فوتسال ملغی شده، فکر می‌کنید تا کی می‌توانید به‌کار داوری ادامه بدهید؟
اصرار برای ماندن در فهرست داوران بین‌المللی ممکن است این فرصت را از دختران جوانی که آرزوی ورود به دنیا قضاوت را دارند بگیرد. از یک جایی باید به جوان‌تر‌ها فرصت داد. اگر قرار باشد هر داوری تا ۴۵ سالگی سوت بزند این فرصت به داوران جوان نخواهد رسید.
دوست دارید به کدام بازیکن اخطار بدهید؟
بازیکن مورد علاقه من کریس رونالدو است و معتقدم با تلاش و پشتکار به هر چه خواسته رسیده. دوست دارم یک روز به رونالدو کارت زرد بدهم، اما از آنجا که داور فوتسال هستم هیچ وقت چنین شرایطی مهیا نمی‌شود.
- 19
- 4
