مزایا و معایب سامانه فروش یکپارچه خودرو

۲۷ اردیبهشت ماه نخستین دوره ثبت نام در سامانه جدید قرعه کشی خودرو آغاز شد و تا یک هفته یعنی سوم خردادماه ادامه داشت. پس از پایان مهلت ثبت نام اعلام شد قرعه کشی نهم خردادماه انجام و اسامی منتخبان ۹ صبح دهم خردادماه اعلام می شود. همانطور که عنوان شد نتایج قرعه کشی روز سه شنبه منتشر نشد و وزارت صمت علت این امر را« انجام استعلامات و صحت سنجی روندها به منظور تخصیص دقیق و عادلانه خودرو توسط سازمان حمایت از مصرف کننده به متقاضیان» اعلام کرد. در سامانه یکپارچه قرعه کشی خودرو چهار میلیون و ۱۵۷ هزار و سیصد و پنجاه و دو نفر متقاضی خرید خودرو ثبت نام کردند که از این تعداد سه میلیون و ۸۷۸ هزار و ۳۰۰نفر در طرح عادی و ۲۹۷ هزار و ۵۱ نفر نیز در طرح حمایت از خانواده و جوانی ثبت نام کردند.

مجموع ظرفیت در نظر گرفته شده در خودروهای عرضه شده توسط خودروسازان در سامانه یکپارچه تخصیص خودرو برای این دوره ۱۷۶ هزار و ۹۱۱ دستگاه بود که در طرح فروش فوری، فروش فوق العاده، طرح جوانی جمعیت، فروش های کمتر از یک سال و مشارکت در تولید ارائه شد. اما با در نظر گرفتن عرضه ۱۷۷ هزاردستگاهی، میزان خودروهای عرضه شده در نخستین طرح فروش یکپارچه، کمتر از وعده وزارت صمت بود، چرا که پیش از این معاون وزیر صمت اعلام کرده در هر طرح فروش، ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار خودرو عرضه می شود. به این ترتیب به نظر میرسد ۲۳ هزار دستگاه خودروی کمتر در طرح فروش نخست عرضه شده است. نکته بعدی در طرح فروش اینکه تاریخ مشخصی در مورد اجرای مرحله دوم ثبت نام و قرعه کشی از طریق سامانه تخصیص خودرو اعلام نشده. این در شرایطی است که مدیرکل صنایع خودرویی وزارت صمت سه شنبه تأکید کرد که ممکن است مرحله دوم اواخر خردادماه باشد. به این ترتیب هنوز ترتیب ثبت نام ها و عرضه خودرو از طریق این سامانه مشخص نیست.

پیش از این قرعه کشی خودرو هر شش ماه یک بار و بعد از آن نیز به طور فصلی برگزار می شد، حال آنکه هنوز به طور رسمی روند ثبت نام مشخص نشده است. اما همان طور که عنوان شد در طرح موردنظر بیش از چهار میلیون و ۱۷۵ هزار نفر ثبت نام کرده اند ، که در مقایسه با طرح های قبلی که توسط خودروسازان اجرا می شد، افراد کمتری ثبت نام کرده اند که این مسئله نشان داد شانس برنده شدن ثبت نام کنندگان بسیار بالا رفته است. همچنین در این مرحله ثبت نام برای خودرو مشخصی نبود و خودروسازان تمامی محصولات خود را عرضه کردند.

آنچه مشخص است در طرح های قبلی حدود شش میلیون نفر برای کمتر از ۲۰ هزار دستگاه خودرو ثبت نام می کردند، بنابراین شانس برنده شدن بسیار پایین و برای این آمار، یک به ۳۰۰ بود. حالا اما با توجه به تقاضای بالغ بر چهار میلیون نفری و عرضه ۱۷۷ هزاردستگاهی، شانس برنده شدن در طرح های فروش خودرو یک به ۲۳ شده است. این البته در حالیست که بناست نصف خودروهای عرضه شده در قالب فروش یکپارچه اخیر، در قالب طرح جوانی جمعیت، به مادران دارای دو فرزند و بیشتر( که تاریخ تولد فرزند دوم به بعد آنها نوزدهم آبان ۱۴۰۰ به بعد است) اختصاص یابد. بدین ترتیب برای محاسبه شانس ثبت نام کنندگان عادی، باید نصف خودروهای عرضه شده را ملاک قرار داد. پیش از این نیز در گزارش روز سه شنبه یادآور شدیم شانس مادران دارای دو فرزند برای برنده شدن در طرح های فروش خودروسازان بسیار بالاتر از افراد عادی است؛ به طوریکه با توجه به ثبت تقاضای ۱۴۵ هزارنفری در قالب طرح جوانی جمعیت و لحاظ کردن نصف ظرفیت فروش( ۸۸ هزار و ۵۰۰ دستگاه)، شانس هر مادر شرکت کننده برای برنده شدن ، یک به ۶/ ۱ است. این در حالیست که با در نظر گرفتن سه میلیون و ۸۰۰ هزار تقاضای دیگر، شانس برنده شدن افراد عادی در طرح اخیر فروش، یک به ۴۴ خواهد بود.

به این ترتیب هر فرد متقاضی خودرو که از طریق طرح جوانی جمعیت در قرعه کشی شرکت کرده، در بعضی طرح ها مثل پیش فروش یا مشارکت، شانس صددرصدی در تحویل خودرو داشته و در بعضی دیگر از طرح ها که قرعه کشی صورت گرفته، باز شانس بالاتری برای دریافت خودرو داشته است. به عنوان نمونه در شرکت سایپا که ۳۵ هزار خودرو برای طرح جوانی در نظر گرفته شده بود، تمامی ثبت نام کنندگان بدون قرعه کشی، حائز دریافت خودرو شدند. این در شرایطی است که شرکت ایران خودرو هنوز آماری در مورد متقاضیان محصولات این شرکت اعلام نکرده است. از سوی دیگر به علت اینکه متقاضیان خودروهای بخش خصوصی کمتر از میزان عرضه این خودروها در سایت بوده، تمامی شرکت کنندگان در طرح جوانی جمعیت بدون قرعه کشی خودروی موردنظر خود را دریافت خواهند کرد. اما اتفاق دیگری که در این مرحله از ثبت نام خودرو رخ داده، این است که بیشتر ثبت نام ها متعلق به فروش فوق العاده بوده و در دو طرح پیش فروش و مشارکت، متقاضیان کمتری اقدام به ثبت نام کرده اند.

شفافیت در ثبت نام خودرو

همان طور که عنوان شد در این مرحله از ثبت نام خودرو که متولی آن وزارت صمت بود، متقاضیان کمتری ثبت نام کردند؛ به طوریکه پیش از این در فروش خودروسازان بیش از ۶ میلیون نفر شرکت می کردند، حال آنکه در اولین مرحله از تخصیص خودرو توسط سامانه یکپارچه بیش از چهار میلیون نفر حضور داشته اند که بیشتر نیز در فروش فوق العاده شرکت کردند. سوالی که مطرح می شود در باب تفاوت شرکت کنندگان در طرح فروش خودروسازان و سامانه یکپارچه است. اینکه چرا این بار با وجود ظرفیت بالای ثبت نام، متقاضیان کمتری برای خرید خودرو اقدام کرده اند؟ در این زمینه بعضی از مسئولان صنعتی کشور به اظهارات خود در باب شفافیت ثبت نام ها استناد می کنند و اینکه بسیاری از ظرفیت های ثبت نامی پیش از این توسط خودروسازان پر می شد و بدون قرعه کشی نیز افراد ثبت نام کننده حائز تحویل خودرو می شدند. در این زمینه میتوان به حواله هایی استناد کرد که توسط دلالان در برخی از سایت های معامله خودرو، به فروش می رسد. دلالان این حواله ها را مربوط به مراکز فروش برخی خودروسازان عنوان می کنند. بنابراین می توان گفت ممکن است هدف گذاری وزارت صمت برای ایجاد شفافیت در فروش مؤثر واقع شده است. در این بین هر چند وزارت صمت مسیر دلالی و عرضه خودرو از مسیر فرعی را مسدود کرده، اما با طرح جوانی جمعیت، مسیر فرعی دیگری را برای ورود خودرو به بازار گشوده است. در این زمینه یک فعال بازار به« دنیای اقتصاد» می گوید که طرح موردنظر بسیاری از واسطه گران را راهی استان های محروم کشور کرده تا با پرداخت پول ناچیزی، سودهای هنگفتی در بازار خودرو به دست آورند.