کووید- ۱۹ صنعت خودروی ایران و جهان را به کجا می‌برد؟

 در این بین خودروسازی ایران نیز با تاثیرپذیری از شرایط کنونی اگرچه فعالیت خود را از امروز به طور محدود آغاز می کند با این حال بنظر میرسد که مانند خودرو سازان جهانی بار این مهمان ناخوانده را مدت ها باید به دوش بکشد. اما آنچه در شرایط کنونی خودروسازی ایران را متمایز از دیگر شرکت های فعال خودرویی در دنیا می کند بحران هایی است که از سالها پیش همراه تولید کنندگان ایرانی بوده و فعالیت این شرکت ها را متاثر از خود کرده است.

مهمترین چالشی که تولید کنندگان داخلی هم اکنون با آن دست به گریبان هستند اعمال تحریم هایی است که از دو سال پیش منجر به کاهش تولید، خروج شرکای خارجی و همچنین افزایش زیان انباشته و زیان تولید شده است. در کنار این اتفاقات بحران شیوع کرونا درست زمانی شکل گرفته که اقتصاد کشور با بحرانی عمیق دست به گریبان است و رشد اقتصادی منفی، نرخ بی کاری و تورم نیز به حد بالایی رسیده است براین اساس خودروسازی کشور در کنار بحران تولید، با وضعیتی در کسب و کار کشور روبه رو است که چندان امیدی به بهبودی آن در آينده نزدیک نیست.

به این ترتیب اگرچه خودروسازی دنیا با شیوع کرونا شرایط قرمز اعلام کرده و فعالیت خود را متوقف نگه داشته اما در ایران با بازگشایی زودهنگام تولید بازهم چشم انداز روشنی در وضعیت خودروسازی قابل تصور نیست.اما بحران در شرکت های خودروساز جهانی در شرایطی اتفاق افتاده که این شرکت ها پیش از کرونا نیز از وضعیت چندان مطلوبی برخوردار نبودند و بسیاری از دست اندرکاران معتقد بودند که خودروسازی جهان سال سختی پیشرو دارد.

این صنعت مدت ها است که به دلیل پیشرفت های اخیر فن آوری، استفاده گسترده از هوش مصنوعی (Artificial Intelligence) و سخت گیری های انجام شده در زمینه محیط زیست دچار آشفتگی شده و در تلاش است تا تحولات اساسی ایجاد کند. با این حال شیوع ویروس کرونا ظاهرا بر آشفتگی این صنعت افزوده است.در این زمینه شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران (isqi) چندی پیش در گزارشی به چالش های پیش روی صنعت خودروی جهان، همزمان با عالم گیر شدن کرونا پرداخت و در این زمینه به پنج بحرانی اشاره کرد که این صنعت در آينده نزدیک با آن روبه رو خواهد بود.

  چالش های پیش روی خودروسازی

نخستین چالشی که خودروسازی به اعتقاد شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران با آن روبه رو خواهد شد تعلیق در تولید است. اکنون تولیدکنندگان خودرو برای حفظ سلامت کارمندان، فعالیت های تولیدی خود را به حالت تعلیق درآورده اند و هنوز زمان مشخصی را نیز برای شروع تولید اعلام نکرده اند.بنابراین با تداوم روند فعلی به نظر می رسد که خودروسازان جهان از جمله خودروسازی ایران با کاهش چشمگیر تولید همراه شوند.در این بین بنظر میرسد که بخشی از روند نزولی خودرو به اختلال در زنجیره تامین بازگردد. درگزارش شرکت بازرسی کیفیت در این زمینه تاکید شده که بیش از ۳۴ میلیارد دلار قطعات خودرو( ۸۰ درصد) هر سال توسط کشور چین تامین می شوند. از آنجا که بسیاری از کارخانه ها در چین به شدت تحت‌تأثیر اپیدمی ویروس کرونا قرار گرفته بودند، تهیه قطعات مورد نیاز خودروسازها به طور فزاینده ای دشوار شده بود. هوبی یکی از چهار پایگاه اصلی تولید خودرو در کشور چین است و بیش از ۱۰۰ تامین کننده خودرو را شامل می شود. در ادامه گزارش آمده است که کارخانه های خودروسازی در هوبی تا ۱۱ مارس بسته بودند و اکنون به آرامی شروع به بازگشایی نموده اند و اوضاع در چین رو به بهبود است.

طبق اعلام انجمن تولید کنندگان خودرو( CAAM) در چین، تا هفته آخر فوریه، بیش از ۹۰ درصد از تامین کنندگان قطعات خودرو در خارج از هوبی تولید را از سر گرفته اند. اگرچه اکنون بسياري از کارخانه های چین فعالیت های خود را آغاز نموده اند ، اما با توجه به اینکه کشورهای دیگر همچنان درگیر این ویروس هستند و محدودیت هایی را در زمینه واردات محصولات غیر ضروری اعمال کرده اند سفارشات کاهش یافته و در نتیجه نرخ تولید همچنان پایین است.

با توجه به مشکلات مورد تأکید در مورد خودروسازی جهان دراین گزارش، دو سناریو در مورد ایران مطرح می شود. سناریوی اول اینکه خودروسازی کشورمان با توجه به شیوع کرونا در ایران هم اکنون فعالیت خود را آغاز کرده بنابراین تامین قطعه ممکن است با شرایط بهتری از چین صورت گیرد چرا که دیگر خودروسازان همچنان متوقف مانده اند. سناریوی دیگری که مطرح می شود این است که باتوجه به توقف یا محدودیت فعالیت دیگر خودرو سازان شرکتهای تامین کننده نیز تیراژ خود را کاهش داده که این امر می تواند به ضرر تولید کننده داخلی باشد.

  محدودیت کانال های فروش 

اما شرکت بازرسی و کیفیت معتقد است که خودرو سازان به دلیل شیوع کرونا (corona) هم اکنون برخی از نمایندگی های خود را به خاطر حفظ سلامت کارکنان و مصرف کنندگان تعطیل کرده اند و محدودیت هایی برای فروش وسایل نقلیه ایجاد شده است. بنابراین فروش خودرو یکی دیگر از چالش های خودروسازی جهان محسوب شده که البته خودروسازان داخلی کشورمان نیز از این آسیب در امان نیستند.از سوی دیگر ثبت نام خودرو نیز به علت تعطیلی ادارات و دیگر ارگان های دست اندرکار امکان پذیر نخواهد بود. 

  کاهش تقاضا

سازمان بازرسی معتقد است که هم اکنون کاهش چشمگیر تقاضا برای وسایل نقلیه جدید در بازار جهانی خودرو رخ داده است. آنچه مشخص است شیوع ویروس کرونا چالش های بسياري را برای صنعت خودرو ایجاد کرده است. ۸۰ درصد شرکت های خودروسازی اعلام کرده اند که ویروس کرونا تاثیر مستقیمی بر درآمدهای آنها در سال ۲۰۲۰ خواهد داشت. در ژانویه ۲۰۲۰ فروش خودروهای چینی ۱۸ درصد کاهش یافت. انجمن اتومبیل های سواری چین( CPCA) گزارش داده است که فروش دو ماه نخست سال ۲۰۲۰ در مقایسه با مدت مشابه در سال ۲۰۱۹، به ميزان ۴۰ درصد کاهش داشته است.

در حالی که سرویس سرمایه گذاری مودی فروش جهانی خودرو را در سال ۲۰۲۰ با ۵/ ۲ درصد کاهش پیش بینی کرده است ، اما اکنون بنظر میرسد بیش از ۶ تا ۸ درصد روند کاهشی داشته باشد. همچنين گسترش ویروس کرونا در اروپا به رغم شروع مجدد فعالیت اقتصادی در چین، آغاز فعالیت اقتصادی در جهان را به تاخیر انداخته است.  تحقیقات جدیدی که شرکت Comscore انجام داده است نشان می دهد، حجم کلی خریداران در ۱۵ روز اول مارس ۲۰۲۰ در مقایسه با مدت مشابه در سال ۲۰۱۹، در انواع مختلف خودرو ۲۵ درصد کاهش داشته است. در نیمه اول ماه مارس با ادامه قرنطینه و فاصله گذاری اجتماعی حجم خریداران خودرو به پایین ترین سطح خود در مدت ۶ سال گذشته رسیده است. 

درادامه این گزارش آمده است خودروهایی که در صورت بسته شدن کارخانه ها به دلیل کمبود قطعات تحت تاثیر قرار می گیرند عبارتند از وانت بارهای شورولت سیلورادو و جی ام سی سیرا، شورولت تاهو، شورولت سابربن، جی ام سی یوکون و کادیلاک اسکالاده.

اگر چه تا به حال بسياري از خودرو سازان بزرگ جهان راهکارهای بهداشتی متنوعی را برای آغاز تولید در نظر گرفته اند، اما همچنان حساسیت های عمده ای در زمینه تبعات احتمالی شروع مجدد فعالیت خطوط تولید صنعت خودرو وجود دارد. در این گزارش اگر چه بر کاهش تقاضا در خودروسازی جهان تاکید شده اما در ایران به دلیل عدم پاسخ به تقاضای سال ۹۸ به نظر می رسد سال ۹۹ شاهد سرریز تقاضای خودرو در کشور باشیم که با پیش بینی کاهش تولید ظاهرا امسال نیز سال خوبی برای متقاضیان نیست. 

  شرایط خودرو سازان جهانی

حال به سراغ شرکتهای خودروساز جهان می رویم تا وضعیت فعلی آن ها باتوجه به گسترش ویروس کرونا مورد بررسی قرار گیرد. از شرکت فورد شروع می کنیم این شرکت تمامی فعالیت های تولیدی خود را از ۱۹ مارس در آمریکا، مکزیک، کانادا و اروپا تعطیل و اعلام کرده احیانا این تعطیلی تا چندین هفته ادامه خواهد داشت. 

جنرال موتورز هم از ۱۸مارس کارخانه خود را در شمال آمریکا تعطیل کرده و برای دیگر کارخانه های خود دستورالعمل های مختلفی را در نظر گرفته است. به سراغ فیات کرایسلر می رویم. این شرکت نیز مانند دو شرکت قبلی فعالیت خود در آمریکا و اروپا را به حالت تعلیق در آورده است. اما هوندا نخستین شرکتی بود که کارخانه های خود در آمریکای شمالی را از ۱۸ مارس تعطیل کرد و این تعطیلی موجب کاهش ۴۰ هزار دستگاه خودروی این شرکت خواهد شد. تویوتا نیز کارخانه خود را در آمریکای شمالی تعطیل کرده است ، اما کارخانه های آن در آمریکا، کانادا و مکزیک به علت پاک سازی کلیه قطعات تنها دو روز در ماه مارس تعطیل بودند. هیوندای نیز به علت ابتلای یکی از کارمندان به ویروس کرونا در آلاباما کارخانه خود را تعطیل کرده است. همچنين شرکت ژاپنی نیسان در آمریکا تا ۶ آوریل تعطیل اعلام کرده ولی هنوز تصمیمی در خصوص کارخانه های خود در مکزیک و کانادا نگرفته است.

اما ولوو دارای چهار کارخانه در کشور چین است که اکنون مطابق روال عادی فعالیت خود را آغاز کرده اند ، اما کارخانه های خود در اروپا و آمریکا را تعطیل کرده است. فولکس واگن هم از ۲۱ مارس، کارخانه های خود در چاتانوگا، تنسی و دیگر مناطقی که کارخانه های این شرکت فعالیت دارند، به حالت تعلیق درآورده است. این شرکت همچنین در ۱۷ مارس از تعطیلی فرآیند تولید خود در کشورهای اروپایی از قبیل اسلواکی، پرتغال و اسپانیا خبر داد.

بوگاتی این غول خودروساز فرانسوی نیز همانند همتایان خود در ۲۰ مارس ذکر کرد که تولید در کارخانه مولشیم را به دلیل نگرانی از شیوع کرونا متوقف کرده است. پورشه نیز در همین راستا از ۱۸ مارس کارخانه های خود را تعطیل کرده است و انتظار می رود فروش و تولید این شرکت در ماه های پیش رو با افت نسبی همراه باشد.

دایملر نیز که برند مرسدس بنز را تحت پوشش دارد، اعلام کرده که تولید در کارخانه های این شرکت در اروپا تعطیل است. به سراغ پژو سیتروئن می رویم. این شرکت که برندهای پژو، سیتروئن، DS، Opel و Vauxhall از زیرمجموعه های آن محسوب میشوند ، فعالیت کارخانه های خود در اروپا را به حالت تعلیق درآورده است. کارخانه های PSA Group در کشورهای مختلفی از جمله فرانسه، اسپانیا، بریتانیا، لهستان و آلمان نیز تا ۲۷ مارس تعطیل بودند.رنو شریک پیشین خودروسازی ایران نیز فعالیت ۱۲ کارخانه خود در فرانسه را تا اطلاع ثانوی تعطیل کرده است.

  تاثیر کرونا بر اشتغال در خودروسازی

طبق گزارش شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران (isqi) حداقل یک میلیون و ۱۳۸هزار و ۵۳۶ موقعیت شغلی از مجموع ۶/ ۲ میلیون شغلی که در اروپا به طور مستقیم وابسته به تولید خودرو هستند با شیوع ویروس کرونا و توقف فعالیت کارخانه ها، از دست رفته است. بر این اساس شیوع ویروس کرونا موجب شده تا نزدیک به ۲۵۰ هزار خودرو در اروپای مرکزی و شرقی تولید نشود. همچنین از ۳۰ مارس ۲۰۲۰، نزدیک به ۱۳۶ هزار نفر که در منطقه CEE در کارخانه های تولید کننده خودرو مشغول بکار بودند تحت‌تأثیر بحران کووید- ۱۹ قرار گرفتند.