عیدی دادن کتاب در نوروز چقدر خوشایند است؟

«شادی شکستن قلک پول/ وحشت کم شدن سکه عیدی از شمردن زیاد/ بوی اسکناس تا نخورده لای کتاب/ با اینا زمستونو سر می‌کنم/ با اینا خستگیمو در می‌کنم». همیشه عیدی گرفتن برای بسیاری از افراد به معنی هدیه دادن پول و گرفتن آن بوده است.

اما در چند سال اخیر کمپین‌های مختلفی برای دادن عیدی‌های متفاوت راه‌اندازی شده است، مثل کمپین صنایع دستی عیدی بدهیم. کتاب هم یکی از کالاهای فرهنگی است که به تازگی تلاش شده تا به عنوان یکی از جایگزین‌های پول نقد به عنوان عیدی مطرح شود، اما چقدر از مردم از چنین هدیه‌ای به عنوان عیدی خوشحال می‌شوند؟

ابوالفضل بیهقی، مورخ معروف، در قسمت‌های مختلف بیان تاریخ خود اشاراتی به دادن هدیه در نوروز مهرگان کرده است که نشان‌دهنده تداوم رسوم نوروزی در دوره غزنویان است. بر اساس کتب آیین و رسوم عید نوروز، در لحظه تحویل سال نو اهل خانواده عزیزترین نعمت‌های خدا همراه با هدایای نوروزی خود را داخل سفره هفت سین می‌گذاشتند و پس از تحویل سال نو عیدی بچه‌ها و بزرگترها از همین سفره هفت سین داده می‌شد.

عیدی دادن یکی از رسومی است که از گذشته در فرهنگ ما رایج بوده است، بزرگترها به کوچکترها عیدی می‌دادند و کوچکترها برای دست بوسی به خانه بزرگترها می‌رفتند. مهم دریافت هدیه‌ای از بزرگترها بود اما امروز این رسم تغییرات زیادی پیدا کرده است و هدایای نقدی جایگزین رسوم قدیمی شده است. در میان ایرانیان عیدی دادن فقط به افراد خانواده و فامیل خلاصه نمی‌شود. عیدی دادن به دوستان، همکاران و ... رسمی رایج است.

بیش از نیم قرن است که پول و وجوه نقدی جایگزین عیدی های شب عید شده است. امروزه در شهرها با توجه به مدرن شدن همه چیز، بیشتر خانواده‌ها تمایل دارند عیدی به صورت نقدی و اسکناس باشد. گذشت زمان در شیوه عیدی دادن تاثیر گذاشته است. آنچه در سال‌های گذشته به عنوان عیدی هدیه داده می‌شد، در حال حاضر مقبولیت چندانی ندارد.

جوانان بیشتر تمایل دارند عیدی خود را به صورت نقدی دریافت کنند. اما در چند سال اخیر تلاش شده تا سنت عیدی دادن نقدی با راه‌اندازی کمپین‌های مختلف تغییر کند. یکی از مواردی که این روزها سعی می‌شود به عنوان عیدی در نوروز هدیه داده شود، کتاب است اما چقدر از مردم از کتاب عیدی گرفتن خوشحال می‌شوند؟

صالح جوانی متولد دهه ۷۰ است.

او دوست دارد کتاب عیدی بگیرد و می‌گوید: من دوست دارم کتاب‌هایی را عیدی بگیرم که دیگر اجازه انتشار ندارند و تقریبا نایاب هستند. کتاب‌های خصوصا تاریخی که با مطالعه آن بتوانیم حقیقت را ازمیان کلمات پیدا کنیم. البته فقط وقتی خوشحال می‌شوم که همان کتاب‌هایی را هدیه بگیرم که دوست‌شان دارم چون باعث می‌شود دید و نگاه انسان نسبت به آنچه پیرامون او اتفاق می‌افتد گسترده‌تر شود. آن زمان تو هم در محافل مختلف حرفی برای گفتن داری.

او ادامه می‌دهد: من چندان کتابخوان نیستم بنابراین اگر دوست داشته باشم کتابی را هم هدیه بدهم، کتابی است که قبلا آن را مطالعه کرده باشم و از طرف دیگر بدانم کسی که این کتاب را هدیه می‌گیرد با مطالعه آن به دانسته‌هایش افزوده می‌شود. البته نباید فراموش کنیم که کتاب را به چه کسی هدیه می‌دهیم. در نظر گرفتن سلیقه افراد اهمیت زیادی دارد.

شراره که زنی ۳۰ ساله است هم کتاب عیدی گرفتن را خیلی دوست دارد و می‌گوید: من هنوز هم دوست دارم پول عیدی بگیرم اما چون خودم برای کتاب چندان هزینه نمی‌کنم ترجیح می‌دهم دیگران برایم کتاب بخرند. من کارشناسی ادبیات دارم و بنابراین کتاب‌های ادبی را هم می‌شناسم و به همین دلیل کتاب هم هدیه می‌دهم.

رضا دهه پنجم زندگی خود را می‌گذراند. می‌گوید: از سن عیدی گرفتن من گذشته است اما بهترین هدیه برای من همچنان کتاب است. کتاب جذاب‌ترین هدیه برای من است. ما برای تامین آنچه که نیاز داریم اعتباراتی را در نظر می‌گیریم اما کتاب به دلایل مختلف کمتر در سبد خرید ما قرار می‌گیرد. دعوت کردن یکدیگر به ضیافت کتاب‌خوانی اتفاق خوبی است. 

او درباره تضمین تامین سلیقه هدیه‌ گیرنده می‌گوید: معمولا ما به کسانی کتاب هدیه می‌دهیم که از آنها شناخت داریم. معمولا کسانی با هم کتاب مبادله می‌کنند که هر دو اهل کتاب و مطالعه هستند. بنابراین این افراد از حوزه مطالعاتی یکدیگر شناخت دارند.

من حتی وقتی برای کسی به عنوان هدیه کتابی می‌خرم به کتابفروش می‌گویم که اگر فردی که هدیه را دریافت می‌کند از آن خوشش نیاید، آن را عوض خواهد کرد و معمولا هم مورد قبول واقع می‌شود. فرهاد حدودا سی و شش ساله است و فوق لیسانس دارد. او می‌گوید: من ترجیح می‌دهم بنا به هر مناسبتی کتاب عیدی بگیرم و این موضوع را هم به اطرافیانم اعلام کرده‌ام. اگر با کسی رودربایستی نداشته باشم می‌گویم که حتی چه کتابی برایم تهیه کنند.

او در پاسخ به این سوال که چرا پول هدیه نمی‏گیرد که کتاب‌های مورد علاقه‌اش را خودش بخرد، می‌گوید: لزوما پول گرفتن به خریدن کتاب منتهی نمی‌شود. ولی وقتی کتاب را هدیه بگیرید دیگر نمی‌توانید آن را برای کار دیگری هزینه کنید. من حتی سعی می‌کنم به نوجوانان و کسانی که سن‌شان بالاتر رفته کتاب عیدی بدهم. البته باید به شخصیت آن نوجوان هم توجه کنیم.

کیوان ۱۶ ساله است. او می‌گوید: من کلا از کتاب هدیه گرفتن خوشم نمی‌آید. به جز کتاب‌های درسی هم کتاب دیگری نمی‌خوانم. به نظر من وقتی می‌شود پول اندک همان کتاب را به خودم بدهند تا آنچه دوست دارم بخرم خوشحال‌تر می‌شوم. من ترجیح می‌دهم به جای کتاب، لباس ورزشی، کلاه یا چنین چیزهایی بخرم. برای کسی هم کتاب نمی‌خرم چون تجربه‌ای در این زمینه ندارم.

علی، ۲۵ ساله، می‌گوید: به نظر من مهم نیست عیدی چه باشد، رسم عیدی گرفتن مهم است و دوست دارم بعضی سنت‌ها باقی بمانند. البته من خود پلی استیشن را به کتاب ترجیح می‌دهم. خودم هم به هیچکس کتاب عیدی نمی‌دهم، بیشتر سعی می‌کنم بازی فکری به بچه‌ها بدهم تا پول. بچه‌ها همیشه برای کتاب خواندن وقت دارند اما این سن باید فکر و خلاقیت بچه‌ها تقویت شود.

سمیرا می‌گوید: من تا چند سال پیش کتاب هدیه می‌دادم اما وقتی دیدم آن کتاب را نخوانده‌اند یا به فرد دیگری هدیه داده‌اند از این کار صرف نظر کردم. بنابراین کتاب هدیه چندان مناسبی حداقل برای عید نیست.

مسعود که خودش یک دختر ۷ ساله دارد درباره عیدی دادن کتاب می گوید: من به کسی کتاب عیدی نمی‌دهم خودم هم دوست ندارم چنین عیدی‌ای بگیرم. چون عیدی یعنی پول. پول نوستالژی و خاطرات کودکی خودم را زنده می‌کند. به نظر من سنت عیدی دادن یعنی پول که قدیم به بهانه تبرک پول از میان صفحات قرآن آن را هدیه می‌دادند اما لذت جمع کردن پول و رقابت با بچه‌های فامیل که چه کسی بیشتر عیدی جمع کرده لذت دیگری دارد.

او ادامه می‌دهد: به نظر من بچه‌ها از کتاب عیدی گرفتن خوشحال نمی‌شوند. چرا باید خوشحال شوند؟ اگر خیلی کتابخوان باشند، والدین‌شان برای‌شان کتاب می‌خرند.

شاید کتاب عیدی دادن، یک حرکت فرهنگی باشد، اما از آنجایی که عیدی بیشتر متعلق به بچه‌ها است، نباید شادی و خوشحالی آنان را به دلیل یک حرکت فرهنگی یا آموزش آن از بین برد یا کم کرد. برای عیدی دادن بهتر است به سلیقه بچه‌ها هم دقت کنیم تا لذت نوروز تا بزرگسالی زیر دندان‌شان باقی بماند.