انصرافی‌های غیر معمولی!

۱۱۸ سال از اعطای اولین نوبل ادبیات می‌گذرد. طی این چند سال، اتفاقات عجیب و غریبی برای این جایزه افتاده است که تازه‌ترینش اهدای نوبل جنجالی به «پیتر هاندکه» و اعتراض نویسندگان دیگر و مردم به این انتخاب و اهدا نشدن نوبل سال ۲۰۱۸ به دلیل رسوایی‌های اخلاقی است.

البته این‌ها گوشه‌ای از عجایب نوبل است. در طول این سال‌ها، افرادی به طور مشترک برنده این جایزه مهم ادبی شدند و برخی نویسندگان مطرح، مانند لئو تولستوی، نویسنده کتاب «جنگ و صلح»، مارسل پروست و فرانتس کافکا، از این جایزه بی‌نصیب ماندند. یک شاعر سوئدی برخلاف همه قوانین، بعد از مرگ به نوبل ادبی رسید و نوبل ادبیات ۱۹۵۳، در میان همه حرف و حدیث‌ها و در نهایت ناباوری، به وینستون چرچیل سیاستمدار انگلیسی رسید! او در خاطراتش گفته بود از راه نویسندگی امرار معاش می‌کرده است. حال در کنار این همه اتفاق عجیب، به بهانه انصراف نامزد جایزه ادبی جلال از این جایزه، می‌خواهیم به معرفی نویسندگانی که از دریافت جایزه ادبی نوبل خودداری کردند، بپردازیم.

ژان پل سارتر؛ جایزه؟ نه، ممنون!

رمان «تهوع»، معروف‌ترین اثر ژان‌ پل سارتر است که در ایران با ترجمه‌های مختلفی عرضه شده. او پس از به شهرت رسیدن با این رمان، نوشتن مجموعه‌ای داستانی به نام «دیوار» را آغاز کرد که همزمانی آن با شروع جنگ جهانی، دلیل ناتمام ماندنش شد. او در سال ۱۹۶۴ از دریافت جایزه نوبل ادبیات خودداری و دلیل آن را این طور بیان کرد:«من همیشه افتخارات رسمی را رد کرده‌ام. یک نویسنده نباید به خود اجازه دهد به یک مؤسسه تبدیل شود. این نگرش مبتنی بر درک من از مسئولیت یک نویسنده است. نویسنده‌ای که موقعیت‌های سیاسی، اجتماعی یا ادبی اتخاذ می‌کند، باید فقط در چارچوب نگرش خود و آن چه می‌نویسد، عمل کند.»

هاروکی موراکامی؛ تصمیم عجیب ژاپنی

کتاب‌های موراکامی در قفسه کتاب فروشی‌های ایران جایگاه تثبیت شده‌ای دارد. اغلب کتاب‌خوان‌ها او را می‌شناسند و آثار این نویسنده ژاپنی را دنبال می‌کنند. داستان برای او از جایی شروع شد که نامش را در میان چهار نامزد نوبل ادبیات جایگزین سال ۲۰۱۸ اعلام کردند. ماریس کنده از فرانسه که کشور رکورددار دریافت جایزه نوبل است، کیم توی از کانادا، نیل گایمن از انگلیس و موراکامی از ژاپن. اما در حالی که او شانس اول برنده شدن این جایزه بود، ضمن تشکر برای نامزدی در این جایزه، طی یک حرکت سارتری گفت: «دوست دارم به دور از توجه رسانه‌ها باشم و روی کارم تمرکز کنم.» در آن سال، ماریس کنده برنده نوبل جایگزین شد.

الکساندر سولژنیتسین؛ یک بله پردردسر

شاید نام سولژنیتسین کمتر برایمان آشنا باشد اما او یک نویسنده معروف و موثر روس است. او تا ۴۴ سالگی به عنوان نویسنده شناخته نشده بود. در سال ۱۹۶۲ میلادی با انتشار داستانی در نشریه اتحادیه نویسندگان شوروی، به یک‌باره شناخته شد. او در سال ۱۹۷۰ میلادی برنده جایزه نوبل ادبیات شد اما از ترس از دست دادن ملیتش و ممنوع الورود شدن به کشور خود، نتوانست راهی استکهلم شود تا جایزه‌اش را بگیرد. همچنین، پیشنهاد او مبنی بر برگزاری مراسم عمومی در سفارت مسکو از سمت آکادمی نوبل رد شد و به همین دلیل، تا سال ۱۹۷۴ از پذیرفتن این جایزه امتناع کرد و بعد هم که آن را پذیرفت، توسط شوروی سابق از کشورش اخراج شد.

جرج برنارد شاو؛ مرد ایرلندیِ قاطع

نام برنارد شاو را پای اغلب جمله‌های کوتاه فضای مجازی دیده‌ایم.  روایت نصفه‌نیمه و مهجوری  از او درباره نوبل ادبیات وجود دارد. او طی سال‌های فعالیت خود، ۶۰ نمایش نامه نوشت و به نمایش‌نامه نویس برجسته‌ای تبدیل شد و سرانجام، قرعه نوبل ادبی سال ۱۹۲۵ میلادی به او رسید. شاو در نوامبر سال ۱۹۲۶ میلادی به طور رسمی گفت که ضمن پذیرش نشان افتخار، از دریافت جایزه نقدی خودداری می کند و درباره دلیل این تصمیم گفت:«این پول از فروش مواد منفجره به‌دست می‌آید که در کارخانه‌های مهندسی نوبل تولید می‌شود. بیشتر این مواد در کشتار مردم به‌کار می‌رود و یک انسان چنین پولی را برای ادامه‌ حیات خود دریافت نمی‌کند.»