براساس آخرین گزارش منتشر شده از سوی «سازمان بین‌المللی دیده‌بان مطبوعات» برخی از افراد همچون «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری امریکا باعث شده است عرصه رسانه و روزنامه‌نگاری در سال ۲۰۱۸ مخدوش شود و بسیاری از مردم اعتماد خود را به این حوزه از دست بدهند. در یک سال گذشته فضای کاری روزنامه‌نگاران دشوارتر از قبل شد و این افراد در سراسر جهان مشکلات بیشتری را پیش روی خود دیدند و البته، رسانه‌ها باز هم به تلاش خود برای جذب تعداد بیشتر مخاطبان ادامه دادند.اینها نتایج گزارش «شاخص آزادی مطبوعات جهان ۲۰۱۸» بود که مرکز «خبرنگاران بدون مرز» (RSF) با آغاز سال جدید میلادی آن را منتشر کرد. براساس این گزارش فهرست کشورهای جهان با بالاترین میزان آزادی رسانه‌ها و فعالیت‌های خبری آنها اعلام شد و امریکا که همواره داعیه آزادی بیان داشت، با سقوط دو پله‌ای نسبت به سال قبل به‌عنوان چهل و پنجمین کشور مناسب برای فعالیت خبرنگاران برگزیده شد.
رسانه‌های آزاد
ترامپ که هم‌اکنون حدود یک سال از دوره ریاست جمهوری او باقی مانده است از جمله افرادی بود که در سال گذشته به گسترش هرچه بیشتر «اخبار جعلی» دامن زد و در گزارش جدید اعلام شد که «اخبار جعلی» پرکاربردترین عبارت عرصه رسانه طی یک سال گذشته بود که تقریباً همه روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها به آن پرداختند. سازمان خبرنگاران بدون مرز در این خصوص گفت: «افرادی مانند ترامپ که به‌صورت دموکراتیک برگزیده می‌شوند، پس از انتخاب در قالب رئیس جمهوری پایه‌های اساسی دموکراسی در رسانه‌ها را زیرپا می‌گذارند و به یک مخالف کاملاً آشکار در عرصه رسانه تبدیل می‌شوند. رئیس جمهوری امریکا این روزها به یکی از مخالفان سرسخت رسانه‌ها تبدیل شده است و ۸۰ درصد روزنامه‌های امریکایی را دشمن مردم می‌داند و حتی خبرنگار سی‌ان‌ان را هم از جلسه مطبوعاتی خود اخراج می‌کند. این رفتار در استالین رهبر پیشین شوروی به همین صورت مشاهده شده بود.»
در شاخص آزادی مطبوعات ۲۰۱۸ مشخص شد که مانند سال قبل، بیشتر کشورهای اروپایی بهترین مکان برای حضور روزنامه‌نگاران بودند. براساس این لیست نروژ عنوان بهترین کشور برای فعالیت خبرنگاران را به خود اختصاص داد و پس از آن سوئد در جایگاه دوم قرار گرفت. هلند، فنلاند و سوئیس هم به ترتیب جمع پنج کشور برتر جهان در این لیست را تکمیل کردند. همچنین کانادا با صعود چهار پله‌ای نسبت به سال قبل در رتبه هجدهم ایستاد و توانست عنوان «کشور نسبتاً خوب» برای فعالیت ژورنالیست‌ها را به خود اختصاص دهد.
در بین ۱۸۰ کشوری که مرکز خبرنگاران آزاد آنها را مورد بررسی قرار داد کره شمالی در رتبه آخر ایستاد و قبل از آن هم به ترتیب کشورهای اریتره، ترکمنستان، سوریه و چین جای گرفتند.از نظر منطقه‌ای، اروپا بهترین نقطه جهان برای فعالیت‌های رسانه‌ای برگزیده شد و بیشترین میزان آزادی بیان را از آن خود کرد. پس از آن هم به ترتیب مناطق امریکا، آفریقا، آسیا - پاسیفیک، اروپای شرقی / آسیای مرکزی و خاورمیانه / شمال آفریقا قرار گرفتند. در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا تنش‌های سیاسی بیشترین تأثیر را بر آزادی بیان رسانه‌ها برجا گذاشت و همین مسأله باعث شد کشورهای این حوزه نتوانند شرایط مناسبی در عرصه رسانه در اختیار داشته باشند.
شاخص آزادی مطبوعات
در گزارش سالانه مرکز خبرنگاران بدون مرز گفته شد درگیری‌های مسلحانه، فعالیت‌های تروریستی علیه روزنامه‌نگاران و گروه‌های رسانه‌ای و افزایش نظارت و سانسور محتوای رسانه‌ای مهمترین مشکلاتی بود که آزادی بیان را در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا کاهش داد و بیشترین شدت این اتفاقات در کشورهایی نظیر سوریه و یمن مشاهده شد و البته فعالیت‌های سیاسی در برخی دیگر از کشورها نظیر مصر، عربستان سعودی و بحرین هم بر روند فعالیت رسانه‌ها تأثیر گذاشت.
دموکراسی‌های غربی بیشترین هشدار را در گزارش سالانه مرکز خبرنگاران بدون مرز دریافت کردند. از پنج کشوری که بیشترین نزول در رتبه سالانه شاخص آزادی مطبوعات نسبت به سال قبل را به خود اختصاص دادند، چهار مورد در منطقه اروپا بود. در گزارش امسال کشور مالت با افت ۱۸ پله‌ای نسبت به سال قبل رتبه ۶۵ را از آن خود کرد، جمهوری چک با ۱۱ پله سقوط در رتبه ۳۴ ایستاد، صربستان با سقوط ۱۰ پله‌ای رتبه ۷۶ را از آن خود کرد و اسلواکی با کاهش ۱۰ پله‌ای رتبه خود توانست در پله ۲۷ بایستد.
بیانیه‌هایی که ترامپ طی یک سال گذشته صادر کرد از جمله موارد تأثیرگذار در کاهش آزادی بیان رسانه‌ها در سراسر جهان بود. در این راستا رئیس جمهوری امریکا چندی پیش به‌صورت کاملاً صریح سی‌ان‌ان را یک سازمان نشر اخبار جعلی خواند و فعالیت رسانه‌های برخی کشورهای دیگر از جمله لیبی را هم جانبدارانه توصیف کرد.
در گزارش شاخص آزادی مطبوعات ۲۰۱۸، مرکز خبرنگاران بدون مرز شرایط کشورهای جهان را از نظر فعالیت آزاد رسانه‌ها در پنج دسته زیر طبقه‌بندی کرد: وضعیت خوب، وضعیت مطلوب، مشکل قابل توجه، موقعیت سخت و وضعیت بسیار جدی. براساس این پنج دسته وضعیت فعالیت روزنامه‌نگاران به ترتیب وخیم‌تر اعلام شد و به این ترتیب کشورهایی که در بخش «وضعیت بسیار جدی» قرار گرفتند کمترین میزان آزادی را برای مطبوعات خود قائل شدند و البته، ایران بر اساس این امتیازدهی در دسته پنجم قرار گرفت. فهرست ۱۰ کشور برتر با بالاترین میزان آزادی بیان رسانه‌ای طی سال ۲۰۱۸ میلادی به ترتیب کشورهای نروژ، سوئد، هلند، فنلاند، سوئیس، جامائیکا، بلژیک، نیوزیلند، دانمارک و کاستاریکا را شامل شد.
میثم لطفی
- 13
- 3
