فوریه گذشته گروهی از مردان مسلح به خانه یکی از خبرنگاران سرشناس اسلواکی حمله کردند و به ضرب گلوله او را از پا درآوردند. دو ماه پس از این اتفاق گفته شد اعضای گروه تروریستی داعش طی یک عملیات انتحاری مجموعه‌ای از اهالی رسانه را در شهر کابل مورد هدف قرار دادند که این اتفاق به کشته شدن ۹ روزنامه‌نگار انجامید.
سپس در ماه ژوئن یک مخاطب ناراضی وارد تحریریه روزنامه «گازت مریلند» شد و چهار خبرنگار به همراه یک مأمور فروش را به گلوله بست. مدت زیادی از این ماجرا نگذشته بود که در ماه اکتبر «جمال خاشقجی» خبرنگار سعودی روزنامه «واشنگتن پست» به قتل رسید و این اتفاق که در کنسولگری عربستان در شهر استانبول رخ داد، روابط دو کشور را تیره و تار کرد.
اتفاقات مذکور در مجموع باعث شد طی سال گذشته ۳۴ روزنامه‌نگار در گوشه و کنار جهان به قتل برسند و از آنجایی که تعداد این افراد نسبت به سال قبل از آن رشد ۸۹ درصدی داشت، کارشناسان ۲۰۱۸ را یکی از مرگبارترین سال‌ها برای خبرنگاران و روزنامه‌نگاران نامگذاری کردند. تعداد روزنامه‌نگاران زندانی شده در این یک سال هم رکورد تازه‌ای برجا گذاشت و طبق آخرین آمار رسمی گفته شد در سال گذشته ۲۵۱ روزنامه‌نگار بواسطه فعالیت‌های رسانه‌ای خود زندانی شدند.
روزنامه‌نگاران در خطر
روزنامه‌نگاری برای آن دسته از افرادی که این شغل را به‌صورت جدی دنبال می‌کنند همواره خطرات فراوانی به‌دنبال داشته است. در این میان حتی خبرنگاران حوزه جنگ به‌صورت نمادین مورد حمایت قرار گرفته‌اند و از آنها پشتیبانی شده است. در شرایطی که دولت‌های سرکش یا جنگجویان چریکی قصد صحبت با جهان را داشتند از خبرنگاران کمک می‌گرفتند تا صدای آنها به گوش دیگران برسد. با وجود این به قتل رساندن روزنامه‌نگاران در دهه‌های اخیر نگرانی‌ها را در این زمینه بیشتر کرد و به‌صورت همزمان ابزاری به‌نام اینترنت فرآیند خبررسانی در سراسر جهان را تغییر داد.
از اواسط دهه ۲۰۰۰ میلادی کارتل‌های بزرگ مواد مخدر در مکزیک به کاربران هوشمند اینترنتی تبدیل شدند و به‌صورت همزمان شبکه‌های تروریستی نظیر القاعده به کمک همین ابزار آنلاین توانستند اهداف خود را پیش ببرند. یک دهه بعد گروه تروریستی داعش عملیات‌های ارتباطی پیچیده‌تری را به کار گرفت و استراتژیست‌های حرفه‌ای حضور آنها را در شبکه‌های اجتماعی مدیریت کردند و همین اتفاق باعث شد یوتیوب به یکی از ابزارهای کاربردی داعش تبدیل شود.
آنها به‌صورت همزمان از یک گروه رسانه‌ای برای انتشار نشریه‌ای به‌نام «دابق» ( dabiq)نیز استفاده کردند تا ارتباط بیشتری با دنیای بیرون داشته باشند. با این روند شبکه‌های جنایی سازمان یافته مانند کارتل‌های مکزیکی و مافیای اروپایی هم‌اکنون به یک تهدید جدی در این زمینه تبدیل شدند. البته باید توجه داشت که به قتل رساندن روزنامه‌نگاران در سراسر جهان فقط با یک هدف دنبال نمی‌شود و واکنش‌های ناامیدکننده از سوی دولت‌های بزرگ از جمله امریکا به این جنایت‌ها دامن زده است.
واکنش جهانی به مرگ روزنامه نگاران
اگرچه این روزها دولتی مانند امریکا حمایت از روزنامه نگاران را چندان جدی نمی‌گیرد اما چند سال قبل بواسطه کشته شدن یک خبرنگار، کاخ سفید واکنش گسترده‌ای نشان داد. دولت «جرج بوش» در سال ۲۰۰۲ میلادی مقامات پاکستانی را به خاطر قتل «دانیل پیرل» از گزارشگران روزنامه «وال استریت ژورنال» توسط گروهک القاعده تحت فشار قرار داد و آنها را محکوم کرد. «عمر شیخ» که با ملیت بریتانیایی در قتل این روزنامه‌نگار دست داشت در دادگاه عالی پاکستان محکوم و به زندان افتاد.
در یک پرونده مشابه اکتبر ۲۰۰۶ زمانی که «آنا پلیتکوسکایا» خبرنگار تحقیقی روس در آپارتمان خود در شهر مسکو به قتل رسید، «جرج بوش» شخصاً با «ولادیمیر پوتین» تماس و تأسف و ناراحتی خود را ابراز کرد. به هرحال فشارها برای حفظ جان روزنامه‌نگاران در دولت اوباما هم ادامه یافت و زمانی که یک روزنامه نگار به قتل رسید، رئیس جمهوری امریکا به‌صورت ویژه از دیپلمات‌های روسی درخواست کرد بر محاکمات قضایی مربوطه نظارت کامل داشته باشند و نتیجه نهایی را به او گزارش دهند.
ولی این رویه با روی کار آمدن «دونالد ترامپ» تغییر کرد. او در سال‌های اخیر تمام انرژی خود را صرف حمله به روزنامه‌نگاران کرد تا از حقوق خود دفاع کند. عدم توجه ترامپ به امنیت روزنامه‌نگاران نخستین بار زمانی مشخص شد که «جو اسکاربروگ» خبرنگار MSNBC سال ۲۰۱۶ از ترامپ در مورد روزنامه‌نگارانی که در روسیه به قتل رسیدند سؤال کرد و این پاسخ را شنید: «در کشور ما هم تعداد زیادی افراد کشته می‌شوند.»
با وجود این یکی از تازه‌ترین واکنش‌های رئیس جمهوری امریکا که نشانگر بی‌توجهی او به این حوزه بود، زمانی مطرح شد که ترامپ در مقابل دست داشتن «محمد بن سلمان» ولیعهد عربستان در قتل «جمال خاشقجی» عکس‌العمل نشان داد. او گفت: «ممکن است بن سلمان این کار را کرده باشد و ممکن است چنین کاری نکرده باشد.» این جملات در بیانیه رسمی کاخ سفید به نقل از ترامپ نوشته شد و در ادامه آن گفته شد: «عربستان سعودی متحد بزرگ ما در مبارزه با ایران است و ایالات متحده آن را شریک صمیمی خود می‌داند.»
کارشناسان به این نتیجه رسیده‌اند که نسل جدید رهبران جهان سیاست‌های خود را مخالف با رسانه‌ها تعریف کرده‌اند و آنها علاوه بر حمله به روزنامه‌نگاران در شرایط مختلف، در مقابل سرنوشت این دسته از افراد در سایر نقاط جهان کاملاً بی‌تفاوت هستند. این اتفاق در حالی صورت می‌گیرد که فعالیت‌های خبری در رسانه‌های بزرگ و کوچک به‌صورت گسترده دنبال می‌شود و روزنامه‌نگاران به‌عنوان مهمترین رکن عرصه اطلاع‌رسانی با تمام توان به فعالیت‌های خود ادامه می‌دهند.
میثم لطفی
- 10
- 3
