کاهش احتمال برگشت چک/ ابزار چک اعتبار بیشتری در مبادلات پیدا کرده است

آمارهای بانک مرکزی نشان می دهد در آذر ماه دو رکورد در آمار چک ها ثبت شده است. اول اینکه تعداد چک های مبادله شده در آذر ماه به رقم ۸ میلیون فقره رسیده که بیشترین سطح در مقایسه با دیگر ماه های امسال است. از طرف دیگر، نسبت تعداد چک های برگشتی به چک های مبادله ای در سومین ماه پاییز به رقم ۳/۸ درصد رسیده که این رقم هم کمترین سطح در سه سال گذشته بوده است. این دو آمار تایید می کند که اعتماد به چک بعنوان یک ابزار مبادله افزایش یافته است.

بررسی ها نشان می دهد نسبت چک های برگشتی به کل چک های مبادله شده در آذر ماه نسبت به ماه های گذشته کاهش یافته است. از طرف دیگر، آمارها تایید می کند که مقدار چک های مبادله ای هم افزایش یافته است. به نظر می رسد که با توجه به رصد آمار چک های برگشتی در ماه های گذشته می توان عنوان کرد اعتماد به چک بعنوان یک وسیله مبادله ای بیشتر شده است. بانک مرکزی آخرین آمارهای مربوط به چک های مبادله ای و برگشتی در آذر ماه امسال را منتشر کرد. به طور مشخص بانک مرکزی آمار سه نوع چک مبادله ای، برگشتی و وصولی را ارائه می کند. در چک های عادی، به مجموع چک های وصولی و برگشتی بین بانکی، چک های مبادله ای عنوان می شود.

رشد بالای چک های مبادله ای

بررسی ها نشان می دهد که این ماه میزان چک های مبادله شده به رقم ۸ میلیون فقره چک رسیده است. این رقم نسبت به ماه گذشته به میزان ۶/ ۵ درصد رشد کرده است. در بین ماه های امسال ، آذر ماه از نظر مبادله چک رکورددار محسوب می شود ، بعد از آن ماه آبان با ۶/ ۷ میلیون چک مبادله شده در رتبه دوم قرار دارد. تعداد چک های مبادله ای در آذر ماه سال پیش به میزان ۷/ ۵ میلیون فقره بوده است. بدین ترتیب طی یک سال میزان استفاده از چک در معاملات حدود ۴۰ درصد افزایش یافته است. پس می توان گفت که هنوز چک به عنوان یک ابزار مهم در معاملات اقتصادی مطرح است. استفاده بیشتر از چک در معاملات شاید به دو دلیل باشد:نخست اینکه اعتماد برای پرداخت های مدت دار بیشتر از قبل شده و این مسئله با ثبات ایجاد شده در امسال همخوانی دارد، از طرف دیگر، احتمالا با توجه به بهره گیری از سامانه هایی مانند چکاوک و اعتبارسنجی مشتریان برای اعطای دسته چک، اعتماد مشتریان به این ابزار هم بازگشته باشد.

از نظر مبلغ چک های مبادله ای در آذر ماه کل ارزش چک ها به ۳/ ۹۸ هزار میلیارد تومان رسیده که نسبت به ماه قبل افزایش ۶/ ۱۷ درصدی را ثبت کرده است. البته این بیشترین مبلغ در سال جاری نیست زیرا ارزش چک های مبادله شده در اردیبهشت ماه به میزان ۹۹ هزار میلیارد تومان بوده است. از نظر مبلغ نسبت به مدت مشابه سال قبل ۵۴ درصد به ارزش چک های مبادله شده افزوده شده است، در آذر ماه سال قبل ارزش کل چک های مبادله شده ۳/ ۶۱ هزار میلیارد تومان بوده است.

روند کاهشی نسبت چک های برگشتی

نکته قابل توجه اینکه به رغم افزایشی بودن چک های مبادله ای، از تعداد چک های برگشتی آذر ماه نسبت به آبان ماه کاسته شده است. برای اینکه این نسبت بهتر دیده شود، در گزارش بانک مرکزی نسبت چک های برگشتی به مبادله ای طبق تعداد و مبلغ ارائه می شود. از این بابت آمار ماه آذر در مقایسه با ماه های قبل و حتی سال های گذشته یک عملکرد قابل توجه را ثبت کرده است. بر اساس آمارهای بانک مرکزی در آذر ماه نسبت تعداد چک های برگشتی به کل چک های مبادله ای به رقم ۳/ ۸ درصد رسیده است. این موضوع به این معنی است که از هر ۱۰۰ چک مبادله ای حدود ۸ عدد چک برگشت خورده است.

این نسبت در ماه آبان ۹ درصد ثبت شده بود. ولی نسبت مذکور در آذر ماه سال پیش به میزان ۲/ ۱۰ درصد بوده است. حتی اگر به آمارهای قبل رجوع کنیم، نسبت چک های برگشتی به مبادله ای از نظر تعداد رقم بسیار بالاتری است. به طورمثال این رقم برای متوسط سال ۱۳۹۵ به میزان ۹/ ۱۴ درصد گزارش شده است. در سال ۱۳۹۶ نیز این رقم ۶/ ۱۵ درصد ثبت شده است. این آمار نشان می دهد که در این سال ها به ازای هر ۱۰۰ چک مبادله ای حدود ۱۵ چک برگشتی وجود داشته است. بدین ترتیب به نظر می رسد که بهره گیری از سامانه چکاوک در سال گذشته، باعث بهبود آمار چک های برگشتی شده است.

کاهش احتمال برگشت چک

این رقم در نسبت ارزش چک های برگشتی به چک های مبادله ای نیز قابل مشاهده است. طبق آمارهای بانک مرکزی نسبت ارزش چک های برگشتی به مبادله ای در آذر ماه به رقم ۵/ ۱۰ درصد رسیده که این رقم در آبان به میزان ۱۲ درصد گزارش شده بود. این موضوع نشان می دهد که اگر ارزش کل چک های مبادله ای را ۱۰۰ واحد در نظر بگیریم، در آذر ماه ۹۰ واحد آن وصول شده و ۱۰ واحد آن وصول نشده است. این نسبت نیز در سال های قبل بیشتر بوده است. به عنوان مثال در سال ۱۳۹۵ این نسبت به میزان ۲/ ۲۲ درصد ثبت شده است. در سال ۱۳۹۶ این نسبت در سطح ۵/ ۲۱ درصد گزارش شده است. بدین ترتیب آمار آذر ماه تایید می کند که این نسبت در مقایسه با سال های قبل بهبود چشمگیر را ثبت کرده است. موضوعی که نشان می دهد ابزار چک اعتبار بیشتری در مبادلات پیدا کرده است. به بیان دیگر، احتمال برگشت خوردن چک های مبادله ای در ماه های اخیر کاهش یافته است.

همچنین ، باید به این نکته اشاره کرد که ثبت این آمار در شرایط رکودی رقم خورده است. طبق آمارها شرایط اقتصاد ایران هنوز در شرایط مناسبی از لحاظ رونق اقتصادی قرار نگرفته و تا حدودی شرایط خود را با تحریم های ظالمانه وفق داده است. اما به نظر می رسد که ثبات قیمت ارز و دیگر بازارهای دارایی تا حدودی قابلیت پیش بینی قیمت ها را در ماه های آتی میسر کرده و این موضوعی است که به بازگشت اعتماد برای استفاده از چک کمک می کند.

حجم چک های برگشتی ماه آذر

در آذر ماه امسال تعداد چک های برگشتی، به میزان ۶۶۷ هزار فقره بوده است. این رقم در آبان امسال در سطح ۶۸۵ هزار فقره گزارش شده است. در آذر ماه سال پیش تعداد چک های برگشتی به میزان ۵۸۳ فقره گزارش شده و در نتیجه نسبت به آذر ماه سال قبل ۴/ ۱۴ درصد به چک های برگشتی افزوده شده است.

از طرف دیگر، آمارهای بانک مرکزی نشانه می دهد ارزش کل چک های برگشتی در آذر ماه سال جاری به میزان ۴/ ۱۰ هزار میلیارد تومان بوده است. این رقم در آبان ماه ۱۰ هزار میلیارد تومان ثبت شده بود. همینطور در آذر ماه سال قبل هم ارزش کل چک های برگشتی ۸/ ۶ هزار میلیارد تومان بوده است. البته افزایش ارزش و تعداد چک های برگشتی در امسال نسبت به سال قبل امر غیرمعمولی نیست، چون کل چک های مبادله ای نسبت به سال پیش با افزایش روبه رو شدند. در مجموع به نظر می رسد با توجه به اخبار مبادله ای و چک های برگشتی وضعیت نسبت به ماه های قبل بهبود یافته است.