رکوردشکنی تورم ماهانه صادراتی

 به گزارش دنیای اقتصاد، بررسی جدیدترین گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد که شاخص بهای کالاهای صادراتی در شهریورماه سال جاری با افزایش حدود ۲۶ درصدی در مقایسه با ماه قبل، با عبور از مرز ۸۰۰ واحد وارد سطوح بی‌سابقه‌ای شده‌است. بررسی آمارهای پیشین بانک مرکزی نشان می‌دهد که رشد ۲۶ درصدی این شاخص طی ماه شهریور اتفاقی است که طی یک دهه اخیر اقتصاد ایران سابقه نداشته‌است.

بانک مرکزی نرخ رشد سالانه شاخص بهای قیمت تولیدکننده در دوازده ماه منتهی به شهریور ماه سال جاری را در حدود ۲۴۰ درصد گزارش کرده‌است. رقمی که همانند نرخ تورم ماهانه شاخص بهای کالاهای صادراتی، یک رقم بی‌سابقه در اقتصاد ایران به شمار می‌رود. بررسی روند حرکت شاخص قیمت کالاهای صادراتی و نرخ‌های متفاوت فعلی ارز نشان می‌دهد که رابطه چندانی بین نرخ مصوب ۴۲۰۰ تومانی و نرخ نیمایی و شاخص قیمت کالاهای صادراتی دیده‌ نمی‌شود. اما در سوی مقابل رفتار قیمتی کالاهای صادراتی به شدت تحت تاثیر قیمت ارز قرار داشته‌است. به نحوی که داده‌های دو سال اخیر حکایت از یک تناظر کاملا خطی بیننرخ ارز در بازار آزاد و شاخص قیمت کالاهای صادراتی دارد.

رکوردشکنی تورم ماهانه صادراتی

بانک مرکزی آمار «شاخص بهای کالاهای صادراتی» را به روز‍‌رسانی کرد. این گزارش که به بررسی تغییرات قیمت کالاهای صادراتی غیرنفتی می‌پردازد، نشان می‌دهد که شاخص بهای کالاهای صادراتی طی آخرین ماه نیمه نخست سال جاری برای نخستین بار به بالاتر از ۸۰۰ واحد رسیده‌است. این درحالی است که بیشترین رقم ثبت شده برای این شاخص تا پیش از این مربوط به ثلث میانی تابستان با رقم ۶۷۰ واحد بوده‌است. عدد شاخص در ابتدای سال جاری در محدوده ۳۸۰ واحد قرار داشت و کمتر کسی تصور می‌کرد با عبور از نیمه نخست سال جاری، شاخص قیمت کالاهای صادارتی در کشور تا این اندازه رشد کند. بر مبنای گزارش بانک مرکزی شاخص قیمت کالاهای صادراتی در شهریورماه سال جاری در حدود ۲۶ درصد رشد داشته است.

بررسی سری زمانی داده‌های بانک مرکزی نشان می‌دهد که رقم به ثبت رسیده برای تورم ماهانه کالاهای صادراتی در شهریورماه سال جاری، بیشترین رقم ثبت شده برای این متغیر در نیم‌دهه گذشته است. هم‌چنین رشد ماهانه شاخص قیمت کالاهای صادراتی در تمامی ماه‌های تابستان سال جاری در سطوح بالاتر از ۲۰ درصد قرار داشته‌است. وضعیتی که مشابه آن در تجربه دهه گذشته اقتصاد ایران دیده می‌شود، بر مبنای آمارهای بانک مرکزی تا پیش از این نرخ رشد ماهانه شاخص قیمت کالاهای صادراتی حتی برای دوماه متوالی نیز در سطح بالاتر از ۲۰ درصد قرار نداشته است.

ادامه قله‌نوردی تورم نقطه به نقطه

نرخ تورم سالانه کالاهای صادراتی در مردادماه سال جاری با ثبت افزایش ۱۸۰ درصدی، به قله خود در نیم‌دهه اخیر اقتصاد ایران رسید. اما این عنوان خیلی زود از مردادماه پس گرفته شد. بررسی آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد که سطح شاخص قیمتی کالاهای صادراتی در شهریورماه سال جاری در مقایسه با بازه زمانی مشابه در سال گذشته در حدود ۲۴۰ درصد افزایش پیدا کرده‌است. این تغییر بی‌سابقه باعث شد تا تورم نقطه به نقطه به ثبت رسیده برای شهریورماه سال جاری در ادامه مسیر رو به رشد این متغیر در نیمه نخست سال جاری، به قله یک دهه اخیر برسد. بر مبنای آمارهای بانک مرکزی تا پیش از این تنها در مهرماه سال ۱۳۹۱ این متغیر در محدوده ۲۰۰ درصد قرار گرفته بود. نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه کالاهای صادراتی در فروردین‌ماه سال جاری و در ادامه صعود قیمت ارز روندی افزایشی به خود گرفت. با بیشتر شدن نوسانات ارز در ربع دوم سال جاری، سرعت صعود این متغیر نیز بیشتر شد تا اینکه در شهریورماه سال جاری و با عبور این متغیر از نقطه ۲۴۰ درصد، سطحی بی‌سابقه برای تورم سالانه قیمتی کالاهای صادراتی به ثبت رسید.

گزارش بانک مرکزی علاوه بر ارائه تصویر کلی از شاخص بهای کالاهای صادراتی، تغییرات شاخص قیمت در ۱۵ گروه مختلف کالاهای صادراتی را نیز بررسی کرده‌است. آماری که حکایت از تغییراتی متجانس در تمامی گروه‌های کالایی دارد. بر مبنای آمارهای بانک مرکزی نرخ رشد ماهانه قیمت‌ها در تمامی گروه‌های صادراتی به‌جز «مواد غذایی، نوشیدنی‌ها و توتون» در محدوده‌ای بیشتر از ۲۰ درصد قرار داشته‌است. البته نرخ تورم این گروه نیز کمتر از ۲ درصد با مرز ۲۰ درصد فاصله دارد. «محصولات ساخته شده از انواع سنگ» نیز با داشتن نرخ تورم ماهانه ۳۴ درصدی بیشترین رشد قیمت را در میان گروه‌های مختلف کالایی تجربه کرده‌است. محصولات پتروشیمی نیز به‌عنوان یکی از پراهمیت‌ترین گروه‌های صادراتی در کشور طی شهریورماه رشد حدود ۳۰ درصدی قیمت میانگین را تجربه کرده‌اند، این در حالی است که شاخص قیمتی این گروه در یک سال منتهی به شهریورماه سال جاری در حدود ۷/ ۳ برابر شده‌است.

شاخصی به نام نرخ بازار

در تعیین شاخص بهای کالاهای صادراتی، فرآیند محاسبه قیمت از طریق تبدیل ارزش ارزی صادرات به ریال محاسبه می‌شود. هیات دولت در پاسخ به التهابات بازار ارز در فروردین‌ماه سال جاری اقدام به ارائه نرخ ارز مصوب با نرخ ۴۲۰۰ تومان کرد. با عیان شدن نشانه‌های شکست این سیاست برای سیاست‌گذار و عدم ایجاد انگیزه برای تسویه درآمدهای ارزی دولت اقدام به راه‌اندازی بازار ثانویه ارز برای ایجاد انگیزه برای بازگرداندن ارز صادراتی در اثر مکانیزم قیمت‌گذاری تعادلی شد. نرخ معامله‌ای که با نام «نرخ نیمایی» نیز شناخته می‌شود. اما مقایسه آمارهای بانک مرکزی از شاخص قیمت کالاهای صادراتی نشان می‌دهد که رفتار قیمتی کالاهای صادراتی هیچ سنخیتی با نرخ دلار مصوب یا نرخ دلار نیمایی نداشته است.

وضعیتی که نشان از شکست نسبی این دو نرخ در تبدیل به شاخصی ذهنی و جهت‌دهنده است. در سوی مقابل اما بررسی افت و خیز نرخ ارز در بازار آزاد در کنار تغییرات شاخص قیمت در این بازه نشان‌دهنده همبستگی بالایی بین نرخ ارز بازار آزاد و شاخص قیمت صادرات دارد به نحوی که در بررسی رفتار این دو متغیر در دو سال گذشته حکایت از رابطه‌ای بسیار شبیه به رابطه خطی بین این دو متغیر (با ضریب هم بستگی ۹۹ درصد) دارد. بر مبنای آمارهای بانک مرکزی شاخص قیمت کالاهای صادراتی در یک سال منتهی به شهریورماه سال جاری حدود ۲۴۰ درصد رشد داشته است. میانگین ماهانه نرخ ارز نیز در شهریورماه سال جاری در مقایسه با بازه زمانی مشابه در سال گذشته حدود ۲۳۸ درصد افزایش یافته‌است. به عبارت دیگر به نظر می‌رسد طی ماه‌های اخیر صادرکنندگان تقید چندانی به نرخ مصوب دولتی و حتی نرخ استخراج شده از سامانه نیما نداشته‌اند. افزایش شاخص بهای مصرف‌کننده در شهریورماه در مقایسه با مردادماه به‌رغم کاهش نرخ استخراج شده از سامانه نیما نیز نشان می‌دهد که حتی بانک مرکزی نیز در محاسبات خود نرخ ارز بازار آزاد را به‌عنوان شاخص لحاظ کرده‌است. شاخصی که به‌نظر سنخیت بیشتری با رفتار صادرکنندگان کالا در کشور دارد.