حذف تدریجی اقلام مصرفی، یکی از تبعات بروز گرانی در ماه‌های اخیر بوده است. به‌دنبال شیوع گرانی در بازار بسیاری از کالاها و کاهش قدرت خرید شهروندان، بسیاری از مردم اقدام به حذف بعضی از نیازهای خود کرده‌اند که شاید در کوتاه‌مدت تاثیر چندانی بر معیشت و سلامت جسم و روان آنها نداشته باشد، اما در بلندمدت آسیب‌های جدی در جامعه به‌جا می‌گذارد. «میوه» یکی از محصولاتی است که به‌رغم محبوبیت بین خانواده‌های ایرانی، در ماه‌های اخیر از سبد خرید خانوار حذف شده است. با توجه به اینکه پس از بروز گرانی‌ها تغییری در حقوق و دستمزد کارگران و کارمندان به‌وجود نیامد، آنها ترجیح می‌دهند درآمد خود را صرف نیازهای اساسی‌تری نظیر مواد غذایی، محصولات بهداشتی، دارو و خدماتی همچون آموزش فرزندان کنند.
در این میان برای اینکه سلامت خانواده‌ها به‌خطر نیفتد، برخی از آنان به محصولات درجه دو و سه روی آورده‌اند و از این طریق ویتامین مورد نیاز خود را تامین می‌کنند. اما این اتفاق در بلندمدت می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری در سلامت جسم و روان خانواده‌های ایرانی بگذارد. در این راستا انتظار می‌رود دولت با تامین میوه مورد نیاز جامعه با قیمت مناسب، علاوه بر حفظ شأن و کرامت انسانی ایرانیان، بهبود سلامت جامعه را هم در دستور کار قرار دهد.
در حالی به آخرین روزهای سال نزدیک می‌شویم که بسیاری از شهروندان نسبت به بروز تورم و گرانی انتقادات فراوانی دارند. اکنون کمتر بازاری را می‌توان یافت که هر روز دچار تغییر قیمت نشود و در شرایط باثباتی بسر ببرد. در این بین عده‌ای معتقدند که بالارفتن قیمت گوشت فرصتی است تا مردم به مصرف میوه و تره‌بار روی بیاورند! اما به‌نظر می‌رسد این افراد اطلاع دقیقی از قیمت انواع میوه و سبزی در بازار ندارند. آخرین آماری که بانک مرکزی از متوسط قیمت خرده‌فروشی بعضی از مواد خوراکی منتشر کرده، نشان می‌دهد در هفته منتهی به ۲۵ آبان سبد میوه‌های تازه ۳/۶۸ درصد نسبت به هفته مشابه سال گذشته گران‌تر شده است و افزایش ۸/۱ و ۹/۰ درصدی این سبد غذایی در هفته قبل از این بررسی و هفته مشابه ماه قبل از آن نیز نشان‌دهنده ادامه‌دار بودن روند افزایش قیمت‌هاست.
بررسی‌های «آرمان» از قیمت مصوب میوه و تره‌بار شهرداری تهران نیز نشان می‌دهد که قیمت پرتقال تامسون، انار، سیب‌قرمز و نارنگی به ترتیب در هر کیلوگرم به ۵۵۰۰، ۸۵۰۰، ۷۵۰۰ و۸۵۰۰ تومان رسیده است. در این بین گوجه، ۶۵۰۰ تومان، گلابی، ۱۰ هزار و ۵۰۰ تومان، کیوی ۹۰۰۰ تومان و خیار ۶۵۰۰ تومان قیمت دارند. اما همچنان موز رکورددار قیمت انواع میوه است و پابه‌پای گوشت مرغ ۱۳ هزار تومان به فروش می‌رسد که اگر اندازه موز را «متوسط رو به درشت» در نظر بگیریم، هر کیلوگرم آن به هفت عدد می‌رسد.
موضوعی که نشان می‌دهد خوشحالی عده‌ای که معمولا هم خارج از ایران ساکن هستند نسبت به گرانی گوشت چندان منطقی نیست. البته بررسی‌های میدانی «آرمان» حاکی از آن است که بسیاری از عرضه‌کنندگانی که در سطح شهر، به‌ویژه در نقاط شمالی فعال هستند، با قیمت‌های به‌مراتب بالاتری محصولات را به دست مصرف‌کننده می‌رسانند. برخی سوپرمارکت‌ها نیز میوه را به شکل بسته‌بندی عرضه می‌کنند و نظارتی بر کیفیت میوه وجود ندارد و مشتریان کمتری وزن دقیق آن را محاسبه می‌کنند که متوجه شوند آیا وزن مندرج روی بسته‌بندی با اصل وزن مطابقت دارد یا خیر؟ همه این اتفاقات نشان می‌دهد که نه‌تنها سرعت افزایش قیمت میوه بیشتر از گوشت است، بلکه به عقیده کارشناسان نمی‌تواند جایگزین مناسبی برای ماده مغذی گوشت باشد و ارزش غذایی متناسب با گوشت را ندارد.
از سوی دیگر با این توجیه نمی‌توان سرپوشی روی سوءمدیریت برخی مدیران در مدیریت بازار گذاشت. همچنین بهتر است اقلام و محصولات غذایی که به‌طور مستقیم روی سلامت فردی و اجتماعی تاثیرگذار است با قیمت واقعی ارائه شود تا مصرف‌کنندگان با حق انتخاب بیشتری دست به انتخاب بزنند.
فروش میوه‌های بی‌کیفیت به اسم «درجه یک»
امروزه ناتوانی در خرید انواع گوشت فقط بخشی از معضلاتی است که مردم با آن دست و پنجه نرم می‌کنند.متاسفانه با بروز تورم در بازار میوه و تره‌بار بیشتر شهروندان به اقلام بی‌کیفیت درجه دو و سه روی آورده‌اند.این در حالی است که مسئولان بارها از وفور میوه‌های درجه یک در بازار خبر داده‌اند. اما قدرت خرید شهروندان چنان شکافی با هزینه واقعی معیشت پیدا کرده که بسیاری از کارمندان و کارگران ترجیح می‌دهند با میوه‌های ارزان‌قیمت که معمولا کیفیت پایین‌تری دارند نیاز خود را برطرف کنند.
البته در این میان برخی توزیع‌کنندگان همین میوه‌های درجه چندم را به‌صورت درهم با محصولات درجه یک به مردم می‌فروشند و عده‌ای هم که هیچ نگرانی نسبت به کنترل دستگاه‌های نظارتی ندارند پا را فراتر گذاشته محصولات بی‌کیفیت را با نام درجه یک می‌فروشند. حال باید پرسید افرادی که گرانی گوشت را جشن می‌گیرند چه توجیهی برای افزایش قیمت محصولات کشاورزی دارند؟ مشخصا گرانی گوشت تاثیر مستقیمی بر افزایش قیمت سایر محصولات می‌گذارد و یک انتظار تورمی ایجاد می‌کند. باید توجه داشت اگر متقاضیان گوشت بر فرض، دیگر گوشت مصرف نکنند و ترجیح دهند که نیاز خود را از بازار میوه و تره‌بار تامین کنند به ناگاه با افزایش تقاضا در این بازار، و فزونی آن بر عرضه، قیمت‌ها روند افزایشی پیدا می‌کنند.
به‌ویژه در حال حاضر که کشور با مشکلات تجاری همراه است و واردات میوه نیز همچون گذشته میسر نیست. علاوه بر این، وزارتخانه‌های مربوطه نشان داده‌اند که همواره در چنین شرایطی برنامه‌های لازم و کافی برای کنترل و نظارت بازار را ندارند و ممکن است دلالان و واسطه‌گران این بار به این بازار روی آورند. اما در کل گوشت نیاز اساسی خانوار است که به هر دلیلی افراد حاضر به حذف آن از سفره خود نمی‌شوند.
در این شرایط سرپرستان خانوار برای اینکه بتوانند نیازهای خود را برطرف سازند چاره‌ای جز روی‌آوردن به شغل‌های دوم و سوم ندارند. درنهایت، آنها برای رفع نیازهای غذایی خود دیگر به مراحل بالاتر نظیر خودشکوفایی و رفع نیازهای اجتماعی نمی‌رسند که این امر می‌تواند حیات اجتماعی و سیاسی کشور را به خطر بیندازند. در این صورت افراد دیگر فرصتی برای مطالعه، تزکیه روح، تربیت فرزندان و... پیدا نمی‌کنند و در نهایت کشور با یک بحران فرهنگی مواجه می‌شود که جبران آن خود نیازمند هزینه‌های گزاف است.
تنظیم بازار عید نیازمند برنامه است نه شعار
در شرایطی که به عید نوروز نزدیک می‌شویم نمی‌توان از مردم انتظار داشت که میوه را از سبد پذیرایی خود حذف کنند و یا نسبت به گرانی آن اعتراضی نداشته باشند. متاسفانه در شرایطی که بیشتر شهروندان با مشکلات متعددی دست و پنجه نرم می‌کنند وزیر جهاد کشاورزی از مردم می‌خواهد از گرانی‌های به‌وجودآمده ناراحت نباشند و خدا را شکر کنند که «هست»! چنین اظهارنظرهایی باعث می‌شود مردم از مسئولان فاصله بگیرند و اعتماد اجتماعی از بین برود. اما اکنون بیش از یک ماه تا شروع عید زمان باقی مانده و انتظار می‌رود نهادهای ذی‌ربط به جای انتشار بیانیه در راستای وفور میوه و کالاهای اساسی، نسبت به تعیین قیمت آن و جلوگیری از سوءاستفاده‌ها حساسیت نشان دهند و برنامه‌ای عملی تدوین کنند.
اگر این کالاها به اندازه کافی باشند و مردم توان خرید آن را نداشته باشند فایده آن چیست؟ تجربه نشان می‌دهد همواره از اواخر بهمن ماه اظهارنظرات مسئولان درباره تنظیم صحیح بازار شب عید شروع می‌شود، اما در شب‌های پایانی سال برای فروش میوه حتی بازار سیاه راه می‌افتد. امسال نیز با نزدیک‌شدن به اسفند شاهد چنین اظهارنظراتی هستیم. اما امید می‌رود با پیگیری مسئولان ارشد دولت این بار سال متفاوتی را تجربه کنیم و حداقل مردم در شب عید تجربه متفاوت‌تری از باقی ایام سال را تجربه کنند. به هر حال مردم سال سختی را در حوزه اقتصادی پشت‌سر گذاشته‌اند و بهتر است با برنامه‌ریزی صحیح و نظارت‌های قوی آنها را برای برگزاری جشنی توأم با آرامش در سال جدید آماده کرد.
امیر داداشی
- 11
- 2
