روزنامه پیام ما نوشت: ایران کشوری است ویژه با شرایط جغرافیایی و محدودیت‌های آب‌وهوایی خاص. شایسته و ضروری است نسخه‌های بومی توسعه پایدار و الگوهای مصرف و سبک زندگی خردمندانه و منطبق با بضاعت سرزمینی و توان محیط‌زیستی و جمعیتی کشور ترویج شود. وابسته کردن آب شرب و بهداشت، کشاورزی و صنعت به منابع سطحی ناپایدار و بی‌رمق آب‌های زیرزمینی شرایط را به‌گونه نگران‌کننده‌ای تغییر داده و دسترسی کمی و کیفی به آب‌های شیرین به چالش جدی تبدیل شده است. هم‌آواری خشکسالی و تغییراقلیم با سوء‌مدیریت دیرین در بدنه حکمرانی آب، هرچند دیرهنگام، شرایط را برای درک عمومی مسئله آب فراهم ساخته! و باید آن را به فال نیک انگاریم. فراموش نکنیم که این چالش بیشتر از آنکه ناشی از خشکسالی و تغییراقلیم باشد، محصول ضعف حکمرانی آب است و راه‌حل‌ها در توقف کاستی‌ها و اصلاح امور نهفته است.
مسئولان پاسخگو کجای این قصه‌اند؟ آیا موضوع آب نباید همه ارگان‌ها را به تناسب تأثیر، پاسخگو کند؟ فریاد پرغصه کمبود و یا فقر آبی، آن‌هم از زبان جناب‌عالی بد نیست، اما آیا راهکارهای فنی و مشارکت‌طلبانه اجازه بهبود شرایط را به‌کل سلب کرده است؟ چقدر خوب بود این حساسیت آبی ده‌ها سال قبل برجسته می‌شد؛ سال‌هایی که فریاد کارشناسان دلسوز به بالا نرسید و مدیران ناکارآمد و تفکرات غلط یکی پس از دیگری صرفاً بر طبل تأمین آب و صادرات آب مجازی کوبیدند و مدیریت و حسابرسی چرخه مصارف را رها کردند!
حکمرانی مبتنی‌بر تفکر پیشگیری به‌شدت کاهش یافته و تفکر بی‌بصیرت و عملگرایی صرف، چالش‌های جدیدی را بر بدنه مدیریت تحمیل کرده است. بهتر نیست به‌جای راهبردهای تعجیلی و درمان‌محور و رشد نامحدود راه‌حل‌های سلیقه‌ای، جزیره‌ای، کم‌اثر یا آسیب‌زا و منطبق‌بر «چه کنیم»، با نگرشی پیشگیرانه راهبرد «چه کارهایی را نکنیم» در دستورکار قرار گیرد؟ به‌عنوان نمونه بارها کارشناسان هشدار دادند اگر چرخه عرضه و مصرف آب کنترل، اصلاح و بهینه شود، بسیاری طرح‌های مخرب و گران انتقال آب کلید نخواهد خورد! و شوربختانه این طرح‌ها که به مبدأ و مقصد آسیب زده و بیش‌ازپیش در حال ترویج است!
چه خوب است به‌گونه‌ای فریاد زد که دشمن سوء‌استفاده نکند و جو ناامیدی درو نشود. تقویت فضای ناامیدی از کمبود مایع بی‌بدیل آب، آن‌هم در بستر جولان قیمت‌ها، مفاسد اقتصادی و ریخت‌وپاش‌های متعدد و مشاهده برخی مصادیق تخریب و بی‌عدالتی و اختلاف طبقاتی حکم تیر خلاص را دارد! مشاهده صداقت در به‌کارگیری ظرفیت نخبگانی و موفقیت‌های هرچند ناچیز دولت‌ها در عرصه‌های قاعده‌گذاری، تسهیلگری و دمیدن بر ثبات اقتصادی و مبارزه با مفاسد و کنترل و اصلاح قیمت‌ها و تدوین راهبردهای حکمرانی بدون تعارض منافع، ضمن افزایش امید در جامعه، ظرفیت و سرمایه اجتماعی و مشارکت عمومی را برای جلب مشارکت حداکثری در کاهش عالمانه و بهینه مصارف و زدودن مصادیق اسراف تقویت می‌کند.
جهش افسارگسیخته قیمت‌ها موجب افزایش مصارف آب کشاورزی، افزایش تعداد کشت و ترویج محصولات پرآب‌بری همچون برنج و حبوبات شده و دولت را از اهداف برنامه‌های قانونی سازگاری با کم‌آبی و سند ملی امنیت غذایی و برنامه هفتم دور کرده است. در برخی نقاط کشور تحت‌عنوان مستثنیات، منابع ملی نابود شد! ترویج معدن‌کاری و تعدد برنامه‌های جذاب برای سرمایه‌گذاران در بخش معدن، نقش محیط‌زیست را به‌شدت کم‌رنگ کرده! وزارتخانه‌های نیرو، صمت و کشاورزی جزیره‌ای عمل می‌کنند و با سازمان مستقل محیط‌زیست فاصله دارند و او را در تصمیمات خود رقیب می‌دانند! در میزگردهای جایگزینی معدن به‌جای نفت، محیط‌زیست محلی از اعراب ندارد! تغییراقلیم موجب افزایش تعداد کشت در برخی مناطق شده و این تغییر رفتار مورد مواخذه وزارتخانه‌ها قرار نمی‌گیرد و برعکس مورد استقبال و یا سکوت مرگبار است! گو اینکه هیچ‌یک محیط‌زیست را جزو شرکای خود تلقی نمی‌کنند! از سوی دیگر، برنامه‌ای دقیق برای کشف تغییراقلیم در جغرافیای ایران مشاهده نمی‌شود!
کابینه جناب‌عالی در انتهای ۱۴۰۳ برای تأمین آب شرب تهران و دیگر شهرها فقط نسخه سخت‌افزاری و آن‌هم از طریق حفر ده‌ها چاه و بدهکاری بیشتر به آب‌های زیرزمینی تجویز کرد! پیامد این نسخه‌ها رفع ضرر موقت و ایجاد ضرر پایدارتر و تشدید چالش‌های پیچیده‌تر را پررنگ کرد و بندهای تاب‌آوری را از ریشه برید! فرض کنیم امسال تمامی سدها پرآب شوند و مشکل آب شرب نیز موقتاً رفع شود. برنامه شما برای بستن چاه‌های آب شرب تازه‌تأسیس چیست؟ برنامه شما برای امنیتی‌نشدن آب شرب و کشاورزی و توقف مسابقه وزارتخانه‌ها در قلاب‌اندازی امنیتی و جذب بودجه از ذخایر ملی چیست؟ برنامه جناب‌عالی برای تمرکززدایی از پایتخت چیست؟ برنامه شما برای کاهش جمعیت تهران و به حداقل‌رسانی هدررفت آب در شبکه توزیع آب چیست؟ برنامه شما برای کاهش هدررفت آب خانگی از طریق اصلاح مقررات ملی ساختمان، نصب شیرآلات کم‌مصرف، به‌جای تعویض کنتورهای آب منازل که در دهه ۸۰ تعمیر می‌شدند و هم‌اکنون بار تحمیلی آن بر گرده مردم سنگینی می‌کند، چیست؟ برنامه شما برای الزام مقررات سختگیرانه در نصب تأسیسات، کاهش توسعه توالت‌های فرنگی، حذف چاه‌بست‌ها و تغییر اساسی در شکل و طراحی سنگ توالت‌ها و شیوه‌نامه‌های شستن پارکینگ‌ها و بسیاری راهکارهای دیگر چیست؟ چقدر در مورد سرانه مصرف ملی زیر ۱۰۰ لیتر فکر کرده‌اید؟
بیایید با مصرف آب به‌شیوه پروفسور کردوانی به تقویت تاب‌آوری و زدودن این جو ناامیدی پایان دهیم. مردم دکتر کردوانی را دوست داشتند و به فرمایشات آن مرد ایمان داشتند و دارند. کارشناسان ارشد شما به‌تازگی کاهش ۱۰ درصدی مصارف آب تهران در بخش خانگی را فریاد زدند، غافل از اینکه این کاهش با قرارگیری ده‌ها چاه جدید در مدار تأمین اعلام شده!! این چاه‌ها در سال آینده به چه تعدادی افزایش می‌یابد؟ اگر آبکشی از دشت تهران افزایش نمی‌یافت چند درصد کاهش درخواست می‌شد؟ با وجود فقدان اطلاعات از هندسه آبخوان‌ها و ضعف اطلاعات از نحوه و میزان و سرعت تجدیدپذیری مخازن آبی، آیا کاهش ۱۰ درصد مصرف، عددی واقعی و منطقی و درعین‌حال دارای خطرپذیری پایین است؟!
سرانه مصرف خانگی مرحوم پروفسور کردوانی حدود ۶۳ لیتر در روز بارها توسط سازمان آبوفاضلاب ثبت شد، ولی افسوس از الگوبرداری و ترویج مصرف آب به‌شیوه کردوانی! اصولاً تفویظ اختیارات فرهنگسازی به سازمان آبوفاضلاب کاری از بنیان غلط بود و این سازمان نشان داده است در عمل علاقه‌ای به کاهش و اصلاح مصارف و تولید فرهنگ عمومی نداشته و ندارد! چون تعارض منافع بزرگی در آن مجموعه وجود دارد. از اساس ما با چالش مصرف روبه‌رو بوده و هستیم و لازم است سازمان مستقل بهینه‌سازی مصارف تشکیل دهید و به بسیاری از تعارض منافع در سازمان‌های وابسته به وزارت نیرو و جهادکشاورزی پایان دهید.
آیا مردم ایران در فلات مرکزی قبول می‌کنند آب شیرین و گران خلیج‌فارس را مصرف کنند، اما هزینه به‌شدت گزاف آن از خزانه ملی برداشت شود؟ اگر ۵۰ درصد هزینه طرح‌های انتقال آب به‌صورت تشویقی به مردم تخصیص یابد، میزان مصارف چقدر کاهش می‌یابد؟ آیا مردم می‌پذیرند محصولات کشاورزی نامرغوب و آب بی‌کیفیت مصرف کنند و هزینه‌های سرسام‌آور پزشکی و تأمین داروهای به‌شدت گران و هزینه بیمه که غیرمستقیم از جیبشان اخذ می‌شود، گریبان آنها را چاک دهد؟! مردم حاضرند فضای سبز چمنی داشته باشند، ولی دیوار و سقف سرپناهشان دچار گسیختگی ناشی از فرونشست شود؟ مردم صادرات و هدررفت میلیون‌ها تن محصولات کشاورزی و باغی و تخصیص مسرفانه و نامیمون همان ارز به برخی اقلام را به قیمت کاهش کمیت و کیفیت و امنیتی شدن مایع بی‌بدیل آب می‌پذیرند؟ ۷۰ هزار چاه آب در اطراف تهران و کشت و کار پررونق ناشی از بدهکاری روزافزون به آب‌های زیرزمینی برای چیست؟ آری مردم هم آب کافی و باکیفیت می‌خواهند و هم امنیت غذایی و این حق آنهاست و در قانون اساسی برای آنها لحاظ شده است. اما فراموش نکنیم دکتر کردوانی نیز جزئی از همین مردم بود و در تهران زندگی می‌کرد. چگونه آن مرحوم به سرانه ۶۳ لیتر رسید؟ چگونه چینی‌ها به عدد ۸۰ لیتر رسیده‌اند؟ امید است شیوه کردوانی برای سرانه مصرف آب را به‌عنوان یک الگوی ترویجی و اثبات‌شده در سطح ملی ابلاغ کنید و برای تحقق آن برنامه‌های فرهنگسازی و شیوه‌نامه‌های چندلایه ترویج و به‌کار گرفته شود و از مصرف بیشتر آب‌های زیرزمینی و تضییع حقوق آیندگان پرهیز کنیم.
- 10
- 4
