«به این حرف ها توجه نکنید».این واکنش محمدجواد ظریف وزیرامور خارجه به شایعه ای بود که تاکید می کرد، شرکت های خارجی پای مذاکره با ایران نمی نشینند.منشا این شایعه هم بعد از پیروزی جمهوری خواهان در آمریکا،سیاست های ضد ایرانی دونالد ترامپ و طرح هایی بود که تشدید تحریم های ایران را هدف گذاری کرده بود.
اما واقعیت این است که پس از توافق برجام بخش قابل توجهی از مذاكره ها و توافق هاي اقتصادی انجام شده در حوزه صنعت نفت بوده است.وزارت نفت پس از لغو تحریم ها با طراحی مدل جدید قراردادهای نفتی، جذب حداکثر سرمایه گذاری برای طرح های نیمه تمام نفت را در دستور كار قرارداد.
اگرچه در ميان دستاوردهايي كه صنعت نفت از برجام ،افزايش توليد نفت و رسيدن به سقف توليد پيش از تحريم ها نقش بسیار مهمی دارد،اما بيش از يكصد هيات خارجي در حدفاصل يكسال پس از توافق برجام با وزير نفت و معاونان او ديدار و درباره سرمايه گذاري در پروژه هاي نفت و گاز مذاكره كردند. مذاکراتی که نشان از دیپلماسی هوشمندانه و انتخاب های به نفع منافع ملی ایران دارد.
حالا اگر نیمه دوم دهه ۹۰ سالهای بازگشت رونق به صنعت نفت شهره شود، بیراه نیست؛ بخش مهمی از این دستاوردها حتما مدیون تولید و سرمایه گذاری ها تازه خواهد بود.گزارش های صندوق بین المللی پول به عنوان مهمترین نهاد مالی دنیا هم نشان می دهد که سال جاری برای اقتصاد ایران به واسطه نفت ، سال خوبی خواهد بود.
صنعت نفت با بیشترین اثرگذاری بر تولید ناخالص داخلی، اولین صنعت در ایران است که پس از لغو تحریم‌های اقتصادی به ایفای نقش خود در افزایش تولید ملی پرداخت. در شرایطی که صنایع ایران پس از اجرای برجام در انتظار فراهم شدن سایر شرایط بانکی و جذب سرمایه گذاری خارجی قرار داشتند، صنعت نفت ایران بلافاصله مسیر افزایش تولید را در پیش گرفت و حالا با اولین قرارداد خارجی خود مسیر تازه ای را در برای اقتصاد ایران رقم می زند.
توليدنفت آنطور كه بيژن زنگنه روايت مي كند در ابتداي تشكيل دولت حسن روحاني نزديك به يك ميليون بشكه در روز بود كه حالا اين رقم به ۳.۸ ميليون بشكه رسيده است. اين سقف كارنامه دولت يازدهم نيست.انتظار این است که با امضای نخستین قرارداد از قراردادهاي جديد نفتي،شركت هاي بزرگ نفتي دیگر هم به سرعت پای میز قرارداد با ايران بنشینند. هرچند که این قراردادها به مذاق خیلی هم خوش نیامده و زبان نقد را به جایگزین زبان نقد کرده اند.البته به جز مخالفان داخلي،دلالان نفتي خارجي هم علاقه اي به بازگشت پراقتدار ايران در بازارهاي جهاني ندارند.
روایتی از حضور توتال در ایران
سال ۷۸ بود كه پارس جنوبی محور برنامه هاي دولت وقت قرار گرفت و به دنبال آن برداشت گاز از میدان مشترک ایران و قطر آغاز شد.علاوه بر پارس جنوبي شرکت‌های بسیاری در طرح هاي سرمایه گذاری صنعت نفت ایران فعاليت مي كردند. برخی ها هم کار در این پروژه ها را آغاز کرده بودند.
توتال در آن سالها در فاز ۲ و ۳ پارس جنوبی در کنار دیگر شرکایش یعنی گازپروم روسیه و پتروناس مالزی در این دو فاز فعال بود.اگرچه برخی فازها با حساسیت و احتیاط بیشتری پیش می رفت،اما فعاليت سرمايه گذاران داخلي و خارجي موجب شده بود تا ميزان برداشت از اين ميدان مشترك نزديك به قطر شود.
آن روزها توتال فرانسه به جز دو فاز ۲ و ۳ برای فاز ۱۱ پارس جنوبی هم به توافق های اولیه رسیده بود.به دنبال قراردادي كه سال ۷۹ قراردادی برای توسعه اين میدان مشترك بین شرکت ملی نفت و توتال امضا شده بود،توتال بيشترين نقش را در پارس جنوبي بين شركت هاي خارجي فعال در اين ميدان بازي مي كرد.
در سال ۱۹۹۶ سناتور داماتو در تلاشی در مجلس سنای ایالات متحده توانسته بود که تحریم های اقتصادی علیه شرکت های غیرآمریکایی که تکنولوژی مربوط به صنعت نفت را در اختیار ایران قرار می دهند،به تصویب برساند.پس از آن بیل کلینتون رییس جمهوری وقت آمریکا آن را امضا کرده بود.
با این حال شرکت های اروپایی از پذیرش آن خودداری می کردند چنانچه داماتو در همان زمان نامه هایی برای شرکت های نفتی فرانسوی ELF و توتال ارسال کرد و به آنها هشدار داده بود که از مشارکت بالقوه و بالفعل در پروژه های نفتی و گاز ایران دست بردارند.اما این شرکت ها به کار خود در ایران ادامه می دادند.
سرمایه گذار بعدی کیست؟
یکباره ورق برگشت.با روی کارآمدن محمود احمدی نژاد نگاه دولت در عرصه بین المللی به کلی تغییر کرد.همین عامل موجب شد به مرور زمان اکثر کشورها در ارتباطاتشان با ایران تجدید نظر کنند؛ شرکت هایی که حتی د رایران سرمایه گذاری کرده بودند،کم کم از ایران خارج شدند و به بازارهای دیگر رفتند.همین رویه درباره توتال هم رقم خورد.
با گسترده شدن تحریم های بین المللی توتال هم مثل بقیه کشورها دیگر از پارس جنوبی رفت و از پروژه هایی که در دست داشت،کناره گیری کرد.قانون داماتو بعدها به قانون ایسا تغییر کرد.هرچند که ایران بنا به خروج یک طرفه توتال به مراجع بین المللی شکایت کرد،اما زیان هایی که در نتیجه خروج این شرکت و شرکت های مشابه به ایران وارد شد،سبب شد تا ایران در پارس جنوبی دربرداشت گاز از رقیب خود یعنی قطرجا بماند.
پس از توافق برجام خیلی از شرکت ها به ایران چراغ سبز نشان دادند،از جمله توتال.از سال گذشته مداکره با توتال برای حضور دوباره در پارس جنوبی جدي تر شد.این مذاکرات نهایتا دیروز منجر به امضای قرارداد برای توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی در قالب الگوی جدید قراردادهای نفتی شد. با ورود توتال حالا باید منتظر ماند که کدام شرکت خارجی دیگر به رقابت با این غول نفتی فرانسوی برای سرمایه گذاری در صنعت نفت ایران برنده خواهد شد.
نگار احمدی
- 14
- 4
