تاثیر اندک همه پرسی کردستان عراق بر بازار نفت

در روزهای اخیر موضوع همه پرسی استقلال منطقه کردستان مورد توجه تحلیلگران و فعالان بازار نفت قرار گرفته و سوالات متعددی در این زمینه مطرح شده است. آلان مهتدی، رئیس شرکت مشاوره انرژی تی‌اند‌اس که متخصص ارائه مشاوره به شرکت‌های فعال در کردستان عراق است، مطلبی در روزنامه فایننشال تایمز منتشر کرده و در آن به نکاتی مهم درباره تاثیر تحولات کردستان عراق بر بازار نفت اشاره کرده است. در ادامه متن این مطلب ارائه می‌شود.

استان کرکوک و چاه‌های نفتی آن در سال ۲۰۱۴ پس از خروج نیروهای ارتش عراق به تصرف کردها درآمد. حدودا روزانه ۴۰۰ هزار بشکه نفت در این منطقه تولید می‌شود که ۱۰ درصد کل نفتی است که در عراق تولید می‌شود. اگر کردستان عراق اعلام استقلالکند عراق جایگاه دوم خود در اوپک از لحاظ میزان تولید نفت را از دست خواهد داد و ایران این جایگاه را تصاحب خواهد کرد.

گفته می‌شود منطقه کردستان عراق ۴۵ میلیارد بشکه ذخیره نفت دارد و این رقم یک سوم کل ذخیره نفت عراق است. در حال حاضر از این منطقه روزانه حدود ۶۵۰ هزار بشکه نفت تولید می‌شود و ۵۵۰ هزار بشکه از آن از طریق خاک ترکیه به پایانه‌های مدیترانه منتقل می‌شود. حال این سوال مطرح است که چرا بازار نفت واکنش بزرگی به برگزاری همه پرسی در کردستان عراق نشان نداده است. در پاسخ به این سوال باید به چند نکته مهم اشاره شود. نکته نخست آنکه حتی اکنون که مشخص شده مردم در مناطق مختلف کردستان عراق از جمله کرکوک به استقلال این منطقه رای مثبت داده‌اند، به شکل فوری استقلال رخ نخواهد داد.

با آنکه مقامات منطقه کردستان گفته‌اند نتیجه رای‌گیری لازم الاجراست، اما تاکید کرده‌اند که پس از رای‌گیری مذاکرات جدی با بغداد انجام می‌شود و سپس استقلال اعلام خواهد شد و پیش‌بینی می‌شود، این روند چند سال طول بکشد. بدون حمایت بین‌المللی و به رسمیت شناخته شدن از سوی جامعه جهانی، کردستان نمی‌تواند در آینده نزدیک اعلام استقلال کند. از سوی دیگر، به رغم مخالفت‌ها و تهدید‌ها به مداخله نظامی،

احتمال بروز جنگ بین نیروهای کرد و ارتش عراق یا ترکیه بسیار کم است؛ زیرا کردها در مبارزه با داعش نقش کلیدی دارند. با آنکه ممکن است درگیری‌هایی در برخی مناطق مشاهده شود؛ اما جنگ تمام عیار که تاسیسات نفتی را تهدید کند، بعید است.

دولت عراق از کشورهای دیگر خواسته است از خرید نفت منطقه کردستان اجتناب کنند؛ اما اگر ترکیه خط لوله انتقال نفت کردستان به دریای مدیترانه را نبندد دولت مرکزی عراق جز تهدید به مقابله با صادرات نفت کردستان، کار دیگری نمی‌تواند انجام دهد. با آنکه دولت عراق بارها اعلام کرده شرکت‌هایی که نفت کردستان را بخرند مجازات می‌کند؛ اما نفت صادرشده از این منطقه در سراسر جهان خریدارانی دارد.

از سوی دیگر با آنکه دولت ترکیه لحن تهدیدآمیز داشته، نشانه‌ای از عزم آنکارا برای بستن خط لوله و متوقف کردن صادرات نفت کردستان به بازارهای جهان مشاهده نشده است. ترکیه از تعرفه انتقال نفت از خاک خود سود می‌برد و در حال معرفی خود به‌عنوان مسیری امن و قابل اتکا برای صادرات نفت و گاز از خاورمیانه و روسیه به بازارهای جهان است.

تاکنون واکنشی از سوی شرکت‌های بین‌المللی نشان داده نشده است. این شرکت‌ها به‌جای کاهش فعالیت‌های خود در این منطقه به دلیل هراس از ریسک‌های ژئوپلیتیک، مایل هستند سرمایه‌گذاری بیشتری در بخش انرژی منطقه کردستان عراق انجام دهند.

یک هفته قبل از برگزاری همه پرسی، شرکت نفتی شورون آمریکا عملیات حفاری خود در منطقه کردستان را که دو سال متوقف بود از سر گرفت و مقامات این منطقه، بدهی‌های خود به شرکت‌های نفتی خارجی را یا استمهال یا پرداخت کردند. به این ترتیب اطمینان لازم برای ادامه فعالیت این شرکت‌ها ایجاد شده است.

از سوی دیگر چندی پیش شرکت نفتی دولتی روسیه، روسنفت، چندین قرارداد با منطقه کردستان عراق امضا کرده که شامل اعطای وام بیش از یک میلیارد دلاری بوده است. بازپرداخت این وام به شکل تحویل نفت کردستان انجام می‌شود. بازپرداخت وام از پیش و از طریق تحویل چند محموله نفت به پالایشگاه‌های آلمان آغاز شده است.

شرکت روسنفت همچنین موافقت کرده در زیرساخت‌های نفتی منطقه کردستان سرمایه‌گذاری کند. نوسازی خط لوله انتقال نفت این منطقه و افزایش ظرفیت آن از ۷۰۰ هزار بشکه در روز به یک میلیون بشکه تا پایان سال جاری میلادی، طبق این قرارداد انجام می‌شود. شرکت روسنفت و شرکت کی‌ای آر کردستان، توافق کرده‌اند خط لوله‌ای با ظرفیت انتقال سالانه ۳۰ میلیارد متر مکعب گاز احداث کنند. انتظار می‌رود این خط لوله در سال ۲۰۱۹ ساخته شود و نخستین صادرات گاز آن به ترکیه از سال ۲۰۲۰ انجام می‌شود. روسنفت قصد دارد به منطقه کردستان کمک کند بخشی از تقاضای اروپا به گاز طبیعی را تامین کند.

با توجه به سرمایه‌گذاری عظیم یک شرکت روسی در کردستان و حل موضوع بدهی‌های این منطقه به شرکت‌های نفتی، احتمال آنکه ترکیه تلاشی برای مسدود کردن مسیر صادرات نفت این منطقه انجام دهد، بسیار کم است. بر مبنای آنچه بیان شد، دیدگاه اکثر تحلیلگران این است که اختلال بزرگی در عرضه نفت از منطقه کردستان عراق به‌وجود نخواهد آمد و به همین دلیل، همه‌پرسی اخیر در این منطقه به رشد قابل ملاحظه قیمت نفت منجر نشده است. البته تحولاتی که در هفته‌ها و ماه‌های آینده در صحنه سیاسی و اقتصادی منطقه رخ خواهد داد بسیار مبهم است و این به آن معناست که فعالان بازار نفت باید به رویدادهای آینده با دقت توجه کنند.