حاشیه پر رنگتر از متن؛ این مصداق بارز توافق هستهای موسوم به برجام است. پیچیدگیهایی که پس از انعقاد این توافق برای طرفین محقق شد با آنچه در فواصل تنفسها در روزهای منتهی به این توافق تصور میشد، قابل قیاس نیست. این روزها مذاکرات ادامه دارد امکا نه بر سر وعدهها، بلکه بر سر تعهد و ضمانت عملی شدن آن. روحانی بر ضرورت عملی شدن مبادلات و رفع تحریمها تاکید دارد و اروپا تا کنون نتوانسته بسته راضی کنندهای به ایران ارائه کند. ایران صراحت بیشتری نشان داده و حتی امکان صادرات نفت خود را با امکان صادرات نفت بینالمللی از تنگه هرمز معادل شمرده است. این عزم ایران را برای گرفتن امتیاز از اروپا نشان میدهد. امتیازاتی که مراودات اقتصادی کشور و صادرات و واردات بیدردسر را ممکن سازد. اهمیت این موضوع «آرمان» را بر آن داشت تا با سیدحمید حسینی اقتصاددان گفتوگویی ترتیب دهد که در ادامه میخوانید.
مذاکرات ایران و اروپا به منظور اخذ تمهیدات راجع به حفظ برجام وارد مرحله تازهای شده است. ایران بر تعهد اروپا برای عملی شدن فواید برجام و تحقق منافع اقتصادی حاصل از آن تاکید دارد. اما به نظر میرسد اروپا اقدام عملی دلخوش کنندهای صورت نداده است. ارزیابی شما در این باره چیست؟
اروپا تلاش میکند برجام را حفظ کن. این بدیهی است. اما چیزی که برای ایران اهمیت دارد نتیجه این تلاشها و عملی شده آن است. آن چیزی که احقاق منافع اقتصادی حاصل از برجام و به دنبال آن موجه بودن پایبندی ایران به برجام را نشان میدهد، تبلور وعدههای اروپا در گستره فعل و عمل است. اینکه اروپا میگوید مجوز مبادله تجاری شرکتهایمان با ایران را میدهیم و حتی اینکه اقدامات یکجانبه آمریکا علیه ایران و خروج آمریکا از برجام را مخالف اصول و قواعد بینالمللی برمیشمارد، اصطلاحا برای ایران نان و آب نمیشود! ایران به تعهد و ضرورتهای اجرایی احتیاج دارد. ایران نیاز به تضمینهای تجاری اروپا و تعهد برای تداوم خرید نفت ایران دارد.
مساله مهم برای ایران فروش بیدغدغه نفت و کنار زدن تهدیدهای احتمالی برای صادرات نفت است. ابراز علاقهمندی اروپا به تداوم برجام به طرق مختلف رخ نموده، اما در عمل نتیجه قابل توجهی از این تمایلات مشاهده نشده از این رو روحانی ابراز نارضایتی هم کرده است و به اروپا فرصت داده تا راه حلهای عملیتری نسبت به وعدههای روی کاغذ ارائه کند. روحانی از اروپا وعده عملی میخواهد. اینکه گفته میشود فلان بانک حاضر است با ایران همکاری کند، آیا امروز میتواند همکاری خود را شروع کند؟ اکنون ارائه بستههای اروپا به عقب افتاده و دوباره در حال مذاکره هستند و تلاش روحانی ترغیب اروپا در راستای تجدیدنظر راهحلهای مدنظر برای حفظ برجام است.
آیا وعده اعطای مجوز همکاری بانک سرمایهگذاری اروپا با ایران از سوی سران دول اروپایی عملی است. اصولا این اقدام در راستای توسعه مبادلات بینالمللی ایران راهگشا خواهد بود؟
من معتقدم با توجه به ارتباطی که بانک سرمایهگذاری اروپا با شرکتهای مختلف دارد، بعید به نظر میرسد آمادگی همکاری جدی با ایران داشته باشد. حتی اگر مجوز این همکاری صادر شود و دول اروپایی هیچ ممانعتی در همکاری بانک سرمایهگذاری اروپا با ایران نداشته باشند. مساله قیاسی است که بانک سرمایهگذاری اروپا درباره داشتهها و نداشتهها و همچنین بایدها و نبایدهایش صورت میدهد. وقتی این بانک حجم مبادلات مشخصی با شرکتهای مختلف بینالمللی دارد و با لحاظ این نکته که این بانک، همکاری با ایران را به همکاری با آمریکا ترجیح نمیدهد، نمیتوان انتظار داشت بدون دردسر با ایران همکاری کند. ایران به تعهدی بیش از این مجوزها و ابراز تمایلات از جانب اروپا نیاز دارد.
اروپا چه اقدام مشخص و عملی میتواند در مسیر تحقق نتایج برجام بردارد؟
بانک مرکزی کشورها دولتی است. بانک مرکزی کشورهای اروپایی چون فرانسه، ایتالیا، آلمان و... میتوانند رابطه خود را با ایران ادامه دهند. همکاری این بانکهای دولتی با ایران تاثیر خیلی زیادی در تقویت مبادلات بینالمللی ایران خواهد داشت. تعهدی که در رابطه با این بانکها از جانب اروپاییها داده شود قطعا اعتباری بسیار بیشتر از تعهدهایی دارد که راجع به بانکهای خصوصی و... داده میشود.
از طرفی هنوز بسیاری از پالایشگاههای دنیا دولتی است. پس بانک مرکزی کشورهای اروپایی و پالایشگاههای دولتی میتواند نقش موثری را در احقاق نتایج برجام ایفا کند. اروپا میتواند از این ابزار در راستای حفظ خط ارتباطی با ایران استفاده کند. برای ایران روابط بانکی بسیار حیاتی است. اگر نفتمان را بفروشیم ولی نتوانیم پول آن را برگردانیم، هیچ نتیجهای از این صادرات عایدمان نخواهد شد. تلاش اروپا جهت حفظ روابط بانکی با ایران و باز نگهداشتن سوئیفت برای ما بسیار اهمیت دارد و باید بر این تاکید کنیم که این وعدهها عملی باشد. در حال حاضر که هنوز تحریمهای آمریکا آغاز نشده باید نشان داده شود این خط ارتباطی حفظ شده و عملیاتی خواهد شد.
این که میگویید اروپا باید از طریق بانکهای مرکزی کشورهایش با ایران تبادل بانکی داشته باشد، آیا تحریم این بانکها را از سوی آمریکا به دنبال نخواهد داشت؟
بعید به نظر میرسد آمریکا بتواند مثلا بانک مرکزی فرانسه را تحریم کند. آمریکا بانک مرکزی یک کشور اروپایی را که دولتی است، نه میتواند و نه میخواهد تحریم کند. قطعا چنین اقدامی پاسخ نخواهد داد.
پس شما معتقدید برای تحقق نتایج برجام باید دولتها خود را درگیر کنند، نه اینکه بخش خصوصی را در معرکه جلو بیندازند!
بله. همین طور است. دولتها باید خود را درگیر کنند. اگر اروپا به حفظ برجام علاقهمند است باید دولت ها را درگیر رفع موانع برجام کند نه اینکه به بخش خصوصی مجوز بدهد. بخش خصوصی به سود بیشتر میاندیشد و از آنجایی که حجم مبادلات تجاری اغلب شرکتهای خصوصی با آمریکا بسیار بیشتر از حجم معاملات آنها با ایران است، قطع رابطه با ایران را مقرون به صرفهتر از ترک معامله با آمریکا میدانند. لذا کشورهای اروپایی برای حفظ برجام باید تمرکز خود را روی قابلیتهای مبادلات دولتی بگذارند و به همکاری بانک مرکزی خود با ایران متعهد شوند.
سیدحمید حسینی
- 12
- 3
