به گزارش جام جم، داغی هوای تابستان هرساله چالشی برای تأمین برق در ساعات اوج مصرف ایجاد می‌كند و مدیریت مصرف برق و جلوگیری از خاموشی تبدیل به دغدغه اصلی وزارت نیرو و شبكه برق كشور می‌شود. اما امسال موضوع داغ دیگری به این دغدغه اضافه شده است: بیت‌كوین! ارزی دیجیتال كه برای تولید آن برق بسیاری مصرف می‌شود.
برخی تحلیلگران دو سال قبل پیش‌بینی كرده بودند این ارز دیجیتال تا سال ۱۳۹۹/ ۲۰۲۰ همه انرژی جهان را مصرف خواهد كرد! به تازگی نیز اخباری از افزایش قابل توجه مصرف برق در كشور به دلیل استخراج بیت‌كوین شنیده شد. آیا در شرایطی كه زنگ خطر مصرف برق در برخی شهرها و استان‌ها به صدا درآمده باید در ایران نگران بی برق شدن در این گرمای تابستان به‌دلیل استخراج بیت‌كوین باشیم؟
یك دهه از زمان ارائه بیت‌كوین می‌گذرد. در ابتدا تعداد كاربران و تراكنش‌های انجام شده آن كم بود و مسائل ریاضی كه برای رمزنگاری تبادلات آن حل می‌شدند، ساده‌تر. اما الگوریتم‌ها و سازوكارهای این ارز دیجیتال به‌گونه‌ای طراحی شده كه به مرور با گسترده‌تر شدن شبكه بیت‌كوین و افزایش كاربران آن مسائل ریاضی جدیدی كه برای رمزنگاری اطلاعات تراكنش‌ها (یا همان استخراج بیت‌كوین) باید حل شود پیچیده‌تر می‌شود. این یعنی حل آنها زمان و قدرت پردازش بالاتری را می‌طلبد كه به معنی صرف انرژی برق بیشتر در رایانه‌هایی است كه برای استخراج بیت‌كوین استفاده می‌شود.
درواقع هنگامی كه یك تراكنش بیت‌كوین قرار است انجام شود رایانه‌های مختلف بر سر حل مساله ریاضی طرح شده با یكدیگر رقابت می‌كنند و هركدام كه سریع‌تر موفق به حل آن شود، موفق می‌شود آن تراكنش را ثبت كرده و مقداری بیت‌كوین پاداش بگیرد. هر چه تعداد رایانه‌های شبكه بیشتر شود مساله‌های ریاضی سخت‌تر و رقابت برای به دست آوردن بیت‌كوین جدید شدیدتر می‌شود.
پیچیده‌تر شدن مسائل ریاضی و زمانبرتر شدن و در نتیجه انرژی‌برتر شدن انجام تراكنش‌های بیت‌كوین واقعیتی است كه به سازوكار آن بازمی‌گردد و از سال‌ها پیش درباره اثر آن بر مصرف انرژی برق در جهان هشدار داده شده بود. بررسی هفته‌نامه نیوزویك در سال ۲۰۱۷ نشان داده بود مصرف برق برای استخراج بیت‌كوین در آن سال از برق مصرفی ۱۵۹ كشور جهان بیشتر بوده است!
مصرف انرژی شبكه بیت‌كوین در یكی از ماه‌های سال۲۰۱۷ به اندازه ۲۵درصد افزایش پیدا كرد. در آن زمان تحلیلگران پیش‌بینی كردند كه اگر آن روند افزایش مصرف انرژی برای استخراج بیت‌كوین افزایش پیدا می‌كرد، مصرف انرژی شبكه بیت‌كوین تا سال ۲۰۱۹ به اندازه مصرف برق كل ایالات‌متحده می‌شد و تا پایان سال ۲۰۲۰ این مصرف انرژی به اندازه كل مصرف برق جهان می‌شد. البته مشخص است مصرف برق شبكه بیت‌كوین با آن شدت افزایش پیدا نكرد، اما هنوز تهدیدی برای مصرف انرژی برق در جهان است.
بررسی دانشگاه كمبریج می‌گوید مصرف فعلی برق شبكه بیت‌كوین تقریبا برابر با برق مصرفی كشور سوئیس است. به‌دلیل آنكه تولید برق از سوخت‌های فسیلی مستلزم انتشار گازهای گلخانه‌ای و آلاینده‌هایی مانند دی‌اكسیدكربن است كه به گرمایش سیاره زمین می‌انجامد، بسیاری از فعالان زیست‌محیطی درباره مضرات فعالیت‌های استخراج بیت‌كوین برای آب‌وهوای جهان هشدار می‌دهند. پژوهشگران تخمین می‌زنند سالانه ۲۲ میلیون تن دی‌اكسیدكربن به واسطه استخراج بیت‌كوین وارد جو زمین می‌شود.
ممالك بهشت استخراج بیت‌كوین
چون استخراج بیت‌كوین مستلزم توان‌پردازشی بالا و صرف برق است، پس طبیعی است كه فعالیت‌های استخراج بیت‌كوین در كشورهایی كه انرژی برق ارزان‌تری دارند، سودآورتر باشد. اكنون كشورهایی در جهان داریم كه به دلیل قیمت برق و شرایط اقلیمی و قوانین حاكم بر آنها به عنوان بهشت استخراج بیت‌كوین شناخته می‌شوند. معروف‌ترین اینها كشور ایسلند است. بخش زیادی از مساحت ایسلند را آتشفشانها تشكیل داده‌اند و برای تولید برق در این كشور از روش زمین گرمایی استفاده می‌شود؛ یعنی از گرمای لایه‌های زیرین زمین به‌دلیل وجود آتشفشانها برای جوش آوردن آب و تولید بخار و گرداندن ژنراتورها استفاده می‌شود.
استفاده از فناوری زمین گرمایی باعث شده است قیمت برق در ایسلند نسبت به دیگر كشورهای اروپایی ارزان‌تر باشد. علاوه بر مصرف برق برای انجام پردازش‌های رایانه‌ای، خنك‌كردن پردازشگرها در مزرعه‌های استخراج بیت‌كوین نیازمند صرف انرژی است. اقلیم سردسیر ایسلند باعث می‌شود در این كشور انرژی كم‌تری برای خنك كردن پردازنده‌ها در مقایسه با بسیاری از كشورهای دیگر لازم باشد.
این شرایط باعث شده است فعالیت بسیار گسترده‌ای برای استخراج بیت‌كوین در ایسلند انجام شود و برق مصرف‌شده برای این كار به صورت شگفت‌آوری از برق مصرفی در خانه‌های آن كشور بیشتر باشد! یعنی نیروگاه‌های كشور ایسلند كه حدود ۳۴۰ هزار نفر جمعیت دارد، بیش از آنكه برای شهروندان برق تولید كنند، در خدمت مزارع استخراج بیت‌كوین هستند. اما به تازگی اخباری از تصمیم ایسلند برای محدودكردن فعالیت‌های استخراج بیت‌كوین در این كشور برای مقابله با رشد بی‌رویه مصرف برق و آلایندگی‌هایش منتشر شده است.
داستان بیت‌كوین در ایران
تابستان امسال همزمان با گرم شدن هوا و افزایش مصرف برق، تب بحث استخراج بیت‌كوین و حواشی آن در كشورمان بالا گرفت. خبرهایی درباره شناسایی برخی مراكز استخراج گسترده بیت‌كوین و همچنین كشف تعداد قابل‌توجهی از ادوات و پردازنده‌های واردشده مورداستفاده برای استخراج ارز دیجیتال در روزهای اخیر پربسامد بود. همچنین اظهارنظرهای مختلفی از مسؤولان نشان می‌دهد بحث استخراج بیت‌كوین در ایران جدی است.
قیمت حامل‌های انرژی یعنی سوخت‌هایی مانند بنزین، گاز و گازوئیل و همچنین برق در ایران نسبت به قیمت‌های جهانی ارزان است.
یارانه بسیار قابل‌توجهی به تولید برق در كشورمان اختصاص داده می‌شود. گرم‌بودن اقلیم بسیاری از مناطق كشور باعث احتساب ارزان‌تر برق در تابستان برای استفاده راحت‌تر شهروندان از وسایل سرمایشی می‌شود و همچنین برای حمایت از برخی مراكز صنعتی و كشاورزی یا آموزشی و فرهنگی، برق این مراكز با تعرفه پایین‌تری محاسبه می‌شود.
این ارزان بودن برق باعث می‌شود ایران به هدف جذابی برای فعالیت‌های استخراج بیت‌كوین تبدیل شود. در این میان حتی اخباری درباره احتمال سوءاستفاده از تعرفه پایین و بعضا رایگان برق مدارس برای استخراج بیت‌كوین به گوش رسید. در حال حاضر میانگین قیمت استخراج هر بیت‌كوین در جهان حدود ۷۰۰۰دلار تخمین زده می‌شود اما برآوردها می‌گوید كه هزینه استخراج هر بیت‌كوین در ایران فقط ۲۷۰۰دلار درمی‌آید؛ یعنی كمتر از ۴۰ درصد قیمت جهانی! این موضوع باعث شده است كه مسؤولان وزارت نیرو و صنعت برق درصدد تصویب تعرفه جدیدی برای كنترل فعالیت‌های استخراج بیت كوین در كشور باشند. محاسبه قیمت برق به نرخ صادراتی آن یكی از پیشنهادهای مطرح‌شده بوده است.
راهکار جلوگیری از خاموشی‌ها
سخنگوی صنعت برق می‌گوید در حال حاضر ۵۰۰ مگاوات از توان شبكه را فعالیت‌های استخراج بیت‌كوین مصرف می‌كنند كه توانی قابل‌توجه و به اندازه یك نیروگاه است. اما اگر مصرف برق در استخراج بیت‌كوین فقط محدود به همین مقدار باشد، ادعاهایی كه درباره افزایش ۷ درصدی مصرف برق به‌دلیل فعالیت‌های استخراج بیت‌كوین مطرح می‌شود، درست نیست و اغراق زیادی در آن وجود دارد.
در این میان به نظر می‌رسد جدا از تعیین تعرفه مناسب و ضابطه‌مند كردن فعالیت‌های استخراج بیت‌كوین در كشور، این فعالیت‌ها باید در ماه‌های گرم سال محدودیت زمانی نیز داشته باشد. ساعات اوج مصرف برق در تابستان‌ها به‌دلیل استفاده از خنك‌كننده‌ها بین ساعات ۱۲ تا ۱۶ است. به دلیل كمبود ظرفیت رزرو و نزدیك شدن شبكه به حداكثر توان قابل تأمین خود در این ساعت‌ها باید با اعمال ضوابطی بر مزارع استخراج بیت‌كوین، فعالیت‌های استخراج بیت‌كوین در این زمان‌ها محدود شود تا شاهد خاموشی برق در برخی مناطق كشور نباشیم.
به بیت‌کوین به چشم یک فرصت نگاه کنیم
به نظر می‌رسد هنوز برای قانونی‌بودن یا نبودن فعالیت استخراج بیت‌كوین در كشور مصوبه روشنی از سوی نهادهای قانونی به صورت رسمی و با ضمانت اجرایی اعلام نشده است.
گشتی در دنیای خبرها در یك دهه اخیر نشان می‌دهد دولت و به‌ویژه وزارت نیرو و در كل جامعه ما در مورد بیت‌كوین نیز به شیوه سنتی چهار قرن اخیرمان در برخورد با پدیده‌های جدید در دنیای مدرن برخورد كرده‌ایم: ابتدا نادیده‌اش گرفتیم و وانمود كردیم پدیده‌ای مربوط به خارج از مرزهای ایران است، سپس استخراجش در كشور را انكار كردیم، بعد در حالی كه خیلی نمی‌دانستیم ماهیت و ابعاد پدیده بیت‌كوین در چه حد است، فعالیت برای استخراج بیت‌كوین را ممنوع اعلام كردیم و سرانجام حالا كه فعالیت زیرزمینی استخراج بیت‌كوین به تهدیدی برای صنعت برق كشور تبدیل شده، وجودش را پذیرفته‌ایم و می‌خواهیم فعالیت در این زمینه را با اعمال ضوابطی قانونی یا غیرقانونی اعلام كنیم.
با این حال هنوز دیر نشده و در شرایط سخت تحریم‌های نفتی و ارزی، اگر ضوابط روشنی برای استخراج بیت‌كوین با برق بدون یارانه یا بهره‌گیری از برق تولیدشده با انرژی‌های تجدیدپذیر خورشیدی و بادی در مزارعی در پهنه گسترده كویر و بهره‌مند از آفتاب تصویب شود، استخراج بیت‌كوین در كشور و تبدیل آن به دیگر ارزها می‌تواند در نهایت به نفع اقتصاد ملی تمام شود و ابزار فناورانه خوبی برای دورزدن تحریم‌ها و تقویت اقتصاد ملی باشد؛ چیزی كه هم می‌تواند برای صنعت برق كشور درآمدزا باشد و هم سهمی قانونی از مزایای اقتصادی این پدیده جهانی نصیب فعالانش در كشور كند.
بدیهی است که قبل از تصمیم و اقدام عملی در این زمینه، باید جنبه‌های فقهی، قانونی و فرهنگی این ماجرا در نظر گرفته شود و اگر قرار است از ارز دیجیتال در بخش‌هایی از اقتصاد کشور استفاده شود، این اتفاق منجر به از بین رفتن فرهنگ کار و تولید در کشور نشود.
- 10
- 3
