جولان سهام در رالی بازارهای ۹۸

بدین ترتیب، بازدهی دماسنج بازار از ابتدای سال ۹۸ به ۹۶ درصد رسید که یک عملکرد استثنایی به‌شمار می‌رود. اهمیت این کارنامه زمانی روشن‌تر می‌شود که به بازدهی تقریبا صفر درصدی بازار دلار، مسکن و طلا به‌عنوان رقبای سنتی بازار سرمایه در ۹ ماه اخیر توجه شود.

این عملکرد درخشان البته موجب شده با سرازیر شدن سیل بازیگران جدید و نقدینگی سرگردان به بازار سهام نوعی از تصور کاذب مبنی بر خدشه‌ناپذیر بودن روند صعودی کنونی به‌ویژه نزد تازه‌واردان ایجاد شود که به نوبه خود موجد خوش‌بینی افراطی گروهی از سرمایه‌گذاران و زمینه‌ساز رفتارهای هیجانی در سمت تقاضا است. با توجه به این فضا، اقداماتی نظیر تسهیل ورود شرکت‌های جدید، استفاده از فرصت عرضه‌های اولیه و تعدیل الزامات سهام شناور آزاد از جمله مواردی است که می‌تواند با تعمیق فضای معاملاتی مانع از ایجاد حباب قیمتی در بخش‌های کم‌عمق بازار شود.

پایان چرخه تطابق ارزی در سهام؟

مطالعه چرخه‌های رفتار بازار سهام در گذشته همواره حکایت از حساسیت فوق‌العاده زیاد بورس تهران به روند تغییرات ارزش پول ملی دارد. بر این اساس، در هر دوره کاهش ارزش پول ملی در ۲۵ سال گذشته، بازار سهام یک رالی افزایش پردامنه را با یک فاز تاخیر تجربه کرده است. ویژگی مشترک همگی این رالی‌های صعودی این بوده که معمولا با شتاب زیادی نه‌تنها کل افت ارزش پول را جبران می‌کند بلکه دچار یک اضافه پرش در انتهای فاز صعودی می‌شود؛ اضافه پرشی که معمولا پایدار نیست و پس از پایان فاز رونق، در یک روند فرسایشی نسبتا طولانی‌مدت‌تر تخلیه می‌شود. رالی اخیر بازار سهام نیز از این قاعده مستثنی نبوده است. به این ترتیب در یک موج صعودی ۳۰۰ درصدی در دو سال گذشته کل افت ارزش پول ملی در متوسط ارزش بازار جبران شده است.

در نگاه کوتاه‌مدت‌تر مقایسه قیمت‌های سهام با قیمت‌های فروش شرکت‌های بزرگ و ارقام صادراتی نیز جالب توجه است تا جایی که نرخ فلزات اساسی در بورس‌کالا به‌رغم رشد اخیر کماکان ۵ تا ۱۰ درصد تا اوج اردیبهشت ماه فاصله دارد و نرخ‌های صادرات به دلیل افت جزئی نرخ نیما از اوج تابستان و افت دلار آزاد از قله بهار، از میانگین دو فصل فوق اندکی کمتر است؛ ضمن آنکه در برخی محصولات پتروشیمی پلیمری، افت قیمت جهانی محصولات نیز قابل‌توجه بوده است. با این حال، رشد شاخص بورس از میانه بهار و میانه تابستان تاکنون به ترتیب بیش از ۵۰ و ۳۵ درصد بوده است که عملا می‌توان آن را ادامه روند تطابق ارزش‌گذاری سهام با رشد قبلی نرخ ارز دانست.

در این شرایط، پرسش اساسی که اکنون مطرح است اینکه آیا تضعیف ارزش ریال به فاز پایانی خود رسیده یا باز هم آن‌طور که برخی پیش‌بینی می‌کنند ریال در آستانه تضعیفی دیگر در سال ۹۹ است؟ توجه به پاره‌ای از مهم‌ترین نسبت‌های مقایسه‌ای تاریخی (از جمله نسبت نقدینگی دلاری) امکان جهش نرخ دلار به بالاتر از سقف مهر ۹۷ را کماکان در افق کوتاه مدت (۶ تا ۱۲ ماه آینده) بسیار دشوار ارزیابی می‌کند. اگر اتکا بر این ارزیابی تاریخی صحیح باشد، باید گفت که ادامه روند صعودی بورس تهران در سطح شاخص کل در افق سال آینده در ابعادی فراتر از نرخ‌های سود بدون ریسک منوط به اتفاقاتی جدید نظیر رشد قیمت‌های جهانی کالا یا گشایش سیاسی در عرصه تحریم‌ها خواهد بود.

بزرگان در راه بورس

مدیرعامل بورس تهران در هفته جاری از برگزاری جلسه پذیرش بزرگ‌ترین هلدینگ کشور در بورس یعنی سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی خبر داد. به نظر می‌رسد فرآیند پذیرش و عرضه اولیه سهام این شرکت بزرگ تا قبل از پایان سال نهایی شود. علاوه بر این، شرکت‌های بزرگ دیگر نظیر سرمایه‌گذاری کوثر و گروه توسعه مالی مهر آیندگان (بازوی سرمایه‌گذاری صندوق نفت) نیز در مراحل نهایی آمادگی برای عرضه اولیه هستند. این عرضه‌های اولیه با توجه به ابعاد بعضا بیش از هزار میلیارد تومانی آنها می‌توانند با وجود جو تقاضای کنونی در بازار سهام به خوبی مورد استقبال قرار گرفته و نقش تعمیق‌کننده در رونق کنونی را ایفا کنند.

از سوی دیگر، منابع حاصل از عرضه‌های اولیه می‌تواند جهت مصارف سهامداران عمده در سرمایه‌گذاری‌های جدید یا تامین مالی نیازهای موجود مورد استفاده قرار گیرد. تسریع در فرآیند ورود بزرگان به بازار سرمایه به‌ویژه از آن جهت حائز اهمیت است که در غیاب گزینه‌های بزرگ و ارزنده جهت سرمایه‌گذاری، نقدینگی فزاینده ورودی به بازار بعضا جذب سهام کوچک و عمدتا گران‌قیمت می‌شود که درنهایت، با انگیزه‌های سفته‌بازانه موج‌های ناپایداری ایجاد می‌کند و تبعات منفی در میان‌مدت برای سرمایه‌گذاران و کلیت بازار سهام در پی دارد. از این رو انتظار می‌رود با توجه به شرایط ویژه بازار سهام اقدامات مربوط به ورود بزرگان به بازار سرمایه در هفته‌های پیش‌رو شتاب بیشتری به خود بگیرد.

پایکوبی جهانی در بازارهای سهام

فضای رونق سرمایه‌گذاری در دارایی‌های ریسک‌پذیر در شرایط کنونی مختص کشور ما نیست و موجی از صعود و رشد قیمت‌ها در اکثر بازارهای جهانی به چشم می‌خورد. این روند به ویژه پس از اعلام خبر توافق فاز نخست تجاری بین چین و ایالات‌متحده آمریکا در پایان هفته قبل شتاب بیشتری گرفت و نه‌تنها اکثر بورس‌ها را از قله‌های تاریخی بالاتر برد بلکه محرک مثبتی برای نفت و فلزات نیز شد. توافق بین دو غول اقتصادی جهان البته همان‌طور که انتظار می‌رفت بیشتر شبیه یک آتش‌بس تجاری بود تا جایی که طرفین، بخش عمده‌ای از تعرفه‌های قبلی که به منظور رسیدن به یک توافق تجاری علیه یکدیگر وضع کرده بودند را برداشتند و البته وعده‌هایی در زمینه خرید محصولات آمریکایی توسط چین و احترام به برخی حقوق مالکیت مورد مناقشه نیز مطرح شد که به لحاظ ارقام و محتوا چندان معنادار نیستند. به این ترتیب، پس از سروصدای فراوان از طرف رئیس‌جمهوری آمریکا، طرفین کمابیش با برقراری یک آتش‌بس به نقطه اول برگشته‌اند.

در این میان، هر چند طرف آمریکایی مدعی ادامه مذاکرات جهت حصول فاز دوم توافق (مسائل اصلی و مهم) است، اما اکثر تحلیلگران بر عدم امکان عملیاتی پیشرفت از نقطه کنونی تا انتخابات آمریکا خبر می‌دهند. بنابراین با دریافت خبر آتش‌بس تجاری، بازارهای سهام جهانی در اوج تاریخی خود به پیشواز سال ۲۰۲۰ می‌روند؛ سالی که مختصات اقتصادی آن به‌زعم بسیاری عبارت از رشد ملایم‌تر اقتصادی، سیاست‌های پولی انبساطی محتاطانه بانک‌های مرکزی و البته انبوهی از مهم‌ترین تحولات سیاسی (در راس آن انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات‌متحده) خواهد بود که به‌طور بالقوه، چشم‌انداز پرنوسانی را پیش‌روی دارایی‌های ریسک‌پذیر در آغاز دومین دهه از هزاره سوم میلادی می‌نهد.