پنج علامت احتیاط برای بورس‌بازان/سیگنال رسمی افت قیمت‌ها

 بورس تهران روز گذشته نیز به حرکت در مسیر صعودی ادامه داد تا شاخص کل این بازار با ثبت ششمین رشد متوالی در مرز قله جدید ۵۷۴ هزار واحدی قرار گیرد. رشد پرشتاب شاخص کل سهام در حالی به ۶۵۹۵ واحد محدود شد که همچنان شاهد رقابت شدید میان بورس‌بازان به ویژه سهامداران خرد در سمت خرید هستیم.

همین عطش بی‌پایان نیز سبب شده تا صعود سهام دنباله‌دار شود. با وجود این مواردی مشاهده می‌شود که افزایش ریسک‌های سرمایه‌گذاری در بازار سهام را نشانه رفته است و در صورت عدم توجه از سوی معامله‌گران می‌تواند کام شیرین سهامداران را تلخ کند. ابهام در روند قیمت‌های جهانی خاصه در بازار نفت و تحرکات سیاست‌گذار برای کنترل بیشتر مسیر پول‌های ورودی به بازار از جمله ریسک‌های سیستماتیک به‌شمار می‌روند که بر لزوم احتیاط بیشتر تاکید دارند.

از طرفی، خبرهای مرتبط با عرضه اولیه‌های سهام به خصوص از طریق واگذاری قابل توجه سهام بنگاه‌های دولتی و همچنین کاهش معنادار نرخ سود در بازار بدهی نشان‌دهنده حرکت بازار سهام به سمت جغرافیای جدیدی است که بررسی جدی‌تری را از سوی فعالان بازار می‌طلبد.

شاخص کل بورس تهران، معاملات سال جاری را توفانی آغاز کرده و تداوم این روند در معاملات دیروز این بازار سبب شد تا رشد دماسنج اصلی بازار سهام در ۷ روز معاملاتی سپری شده از سال ۹۹ به حدود ۷۰ هزار واحد برسد و در عین حال سقف‌های جدیدی در کارنامه تاریخی این بازار ثبت شود.

در این میان به سبب حضور قدرتمند معامله‌گران حقیقی، ارزش معاملات خرد سهام نیز در سال جاری به رکوردهای جدیدی دست یافت و عدد چشمگیر ۵۷۰۰ میلیارد تومان را نیز تجربه کرد. این روند در معاملات دیروز بورس تهران نیز تکرار شد و در مجموع در سهام بورسی و فرابورسی شاهد جابه‌جایی حدود ۸۳۰۰ میلیارد تومان نقدینگی میان معامله‌گران بودیم.

موضوعی که یکی از اصلی‌ترین عوامل رشد قیمت سهام به شمار می‌رود. با این حال همان‌طور که به دفعات مورد تاکید قرار گرفته است عمق کم این بازار و ظرف کوچک آن برای سیل خروشان پول‌های ورودی به تورم روزافزون قیمت‌ها منجر شده است. با وجود این نشانه‌هایی به چشم می‌خورد که بی‌تفاوتی به آنها می‌تواند پایان این بزم شیرین سهامداری را تلخ کند.

سرنوشت بازار نفت

پس از تجربه روزهای صعودی طی معاملات هفته گذشته بازار جهانی، امروز دوشنبه در حالی شاهد بازگشایی این بازار خواهیم بود که درپی شدت گرفتن بحث میان عربستان سعودی و روسیه بر سر اینکه کدام یک مقصر تشدید ریزش قیمت‌های نفت هستند، اوپک و روسیه نشست اضطراری روز دوشنبه برای بحث درباره کاهش تولید را تا نهم آوریل به تعویق انداختند. این در حالی است که بهای نفت در دو روز پایانی هفته گذشته حدود ۴۰ درصد رشد کرد و خود دلیلی بر اوج‌گیری تقاضا برای سهام وابسته از جمله شرکت‌های پالایشی شد. رشد قیمت نفت بر مبنای وعده‌هایی بود که ابتدا ترامپ و سپس پوتین برای کاهش عرضه نفت تا حدود ۱۰ میلیون بشکه در روز داده بودند. از این رو با توجه به تعویق نشست اوپک در بسیاری از سهام وابسته به نفت ریسک افت قیمت‌های جهانی با بازگشایی بازارها وجود دارد که باید به آن توجه شود.

تصمیم مقام ناظر برای کنترل پمپاژ پول

رسیدن ارزش معاملات به اوج تاریخی خود آن هم از ایام نیمه تعطیل نوروز سیگنال مهمی بود که نشان داد همچنان نقدینگی با قدرت در حال ورود به معاملات سهام است. شرایطی که به رشد حدود ۱۲ درصدی شاخص کل بورس تهران در ۷ روز معاملاتی سپری شده از سال ۹۹ انجامید. این مهم اما مقام ناظر را بر آن داشت تا با عملیاتی کردن اقدامات جدید، سعی در کنترل ورود پول به بازار سهام داشته باشد. در جدیدترین تصمیم مقام ناظر، سطح اعتبارات دریافتی سهامداران از ۴۵درصد به ۳۵درصد کاهش یافت که به نوعی هشداری تازه به سرمایه‌گذاران برای افزایش ریسک سرمایه‌گذاری باشد.

به عبارتی دیگر مقام ناظر در بازارها هنگام بالا رفتن ریسک دارایی‌ها است که شروع به محدود کردن بدهی‌ها می‌کند. هر چند بخشی از پول‌های ورودی این روزهای بورس تهران به سرمایه‌گذاران تازه‌وارد بازمی‌گردد که به نوعی با دریافت اعتبار غریبه‌اند اما این مهم جایی اهمیت پیدا می‌کند که شاهد بهره بردن بسیاری از قدیمی‌های بازار در دوران رونق‌های پرشتاب از اعتبارات سنگین هستیم. از این رو نمی‌توان این قانون را بی‌تاثیر دانست؛ اما اثرگذاری بلندمدت آن نیز بعید به‌نظر می‌رسد.

بزرگ شدن ظرف بازار با عرضه سهام دولتی

در ادامه نامه وزیر اقتصاد برای واگذاری باقی‌مانده سهام دولت در شرکت‌های بورسی و فرابورسی در صندوق‌های قابل معامله (ETF)، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار نیز اعلام کرد شورای‌عالی بورس بر اساس بودجه سال ۹۹ و اصل ۴۴، ساز و کار اجرایی واگذاری باقی مانده سهام دولتی شرکت‌های بورسی و فرابورسی را تصویب و وزیر اقتصاد این مصوبه را دیروز (یکشنبه) به معاون اول رئیس‌جمهور تقدیم کرد.

بر اساس این سازوکار تمامی سهام شرکت‌های دولتی بورسی و فرابورسی در دو نوبت و با تخفیف ۲۰ تا ۲۵ درصدی به عموم مردم عرضه می‌شوند. اقدامی که می‌تواند راهکاری مناسب برای بهره‌مندی از پول‌های سرگردان در بازار سهام و کنترل رشد پرشتاب قیمت‌ها باشد. این اقدام با اجرایی شدن بخش مهمی از نقدینگی موجود را جذب خواهد کرد که در نهایت به بزرگ‌تر شدن ظرف بازار سهام می‌انجامد. توضیحات تکمیلی در این خصوص را می‌توانید در گزارش صفحه ۱۰ بخوانید.

موج جدید عرضه‌های اولیه

یکی دیگر از عوامل احتیاط در بازار سهام، انتظار برای تشدید عرضه‌های اولیه در فروردین است. اخبار منتشر شده به احتمال چند عرضه اولیه سنگین در روزهای باقی‌مانده از فروردین اشاره دارد. در صورت نهایی شدن این عرضه‌ها آن هم با تراکم بالا تا پایان فروردین، احتمال یک دوره استراحت کوتاه‌مدت در کلیت بازار سهام (نه تمامی نمادها) وجود دارد. البته باید توجه داشت نحوه احتمالی استراحت یا اصلاح مشخص نیست و حتی ممکن است که با قدرت‌نمایی هر چه بیشتر نقدینگی این دوره استراحت نیز رخ ندهد. با این حال لازم است معامله‌گران عرضه‌ اولیه سه شرکت بزرگ را که شائبه‌ها از عرضه آ‌نها پررنگ شده است مورد توجه قرار دهند.

کاهش نرخ سود در بازار بدهی

یکی از وقایعی که از ابتدای سال ۹۹ مشاهده شد کاهش محسوس نرخ سود اوراق دولتی موسوم به اخزا بود. به این ترتیب اوراقی که در روزهای پایانی سال گذشته با سود بالای ۲۰ درصد در حال معامله بودند، در سال جاری شاهد عقب‌نشینی نرخ بهره تا محدوده ۱۸ درصد هستند. این مهم هر چند چندان برای فعالان فعلی بورس تهران حائز اهمیت نیست اما افت نرخ سود «اخزا»ها به‌دنبال افزایش قیمت این اوراق، به معنای افزایش خریداران آن است. این موضوع را به دو شکل می‌توان تفسیر کرد.

اول آنکه ممکن است سرمایه‌گذاران حقوقی که اصلی‌ترین بازیگران بازار بدهی محسوب می‌شوند، به‌دنبال افزایش ریسک‌های اقتصادی و بازار سهام، دارایی خود را به سمت یک مامن امن که در اینجا همان اوراق دولتی است، منتقل کرده باشند. در نگاهی دیگر اما زمزمه‌های کاهش نرخ سود بانکی که البته روز گذشته از سوی بانک مرکزی تکذیب شد، می‌تواند عامل تعدیل نرخ‌ها در بازار بدهی باشد.

دلایل مهجوریت غول‌های کالایی

در روزی که شاخص کل بورس تهران با رشد ۱/ ۱ درصدی همراه شد، شاخص کل هم‌وزن که نشانی از اثرگذاری یکسان نمادها دارد، ۷/ ۱ درصد صعود کرد. موضوعی که نشان از سبقت کوچک‌ترها در رشد قیمت سهام از بزرگان بازار داشت. کاهش اقبال به سهام گروه‌های بزرگ‌تر که عمدتا شامل چهار گروه کالایی فلزات اساسی، کانه‌های فلزی، فرآورده‌های نفتی و محصولات شیمیایی می‌شود، با نگاهی به صنایع برتر معاملات روز گذشته بورس تهران قابل مشاهده بود. به طوری که کامودیتی‌ها (به غیر از گروه محصولات شیمیایی با توجه به ارزش معاملات «قرن» با افزایش عرضه‌ها) بین ۵ صنعت با بیشترین ارزش دادوستدها نیز جای نگرفتند.

برای توضیح دلایل این مهجوریت می‌توان به چند عامل اشاره کرد؛ نگرانی از قیمت‌های جهانی به ویژه با تعلیق نشست نفتی، وجود بازیگران بزرگ و در نتیجه عرضه‌های سنگین‌تر، تجربه سال گذشته بورس‌بازان از رشد قیمت کوچک‌ترها (رشد ۴۳۷ درصدی شاخص هم‌وزن در برابر رشد ۱۸۷ درصدی شاخص کل در سال ۹۸) از جمله دلایلی است که سبب شده این روزها شاهد کاهش اقبال به نمادهای کامودیتی‌محور بازار سهام باشیم.

افزایش عرضه‌ها در تداوم حضور خریداران

رشد ۶۵۹۵ واحدی شاخص سهام طی معاملات روز گذشته در حالی رقم خورد که بیش از ۷۵ درصد از نمادهای معامله شده در این بازار با افزایش ارزش همراه شدند. ۶۶ درصد از این سهام سبزپوش نیز روز گذشته شاهد صف‌های خرید طولانی به ارزش ۱۳۳۲ میلیارد تومان بودند. اما نکته قابل توجه معاملات این روز، افزایش عرضه‌ها بود. از این رو دیروز ۱۹ نماد معاملاتی شاهد صف فروشی به ارزش ۱۱۲ میلیارد تومان بودند. با این حال همچنان قدرت نقدینگی و تقاضا برای خرید سهام بر هر عامل دیگری چیره می‌شود. تقاضایی که یک وزنه سنگین آن معامله‌گران خرد هستند. دیروز نیز به‌دنبال شکسته شدن رکورد خالص خرید سهامداران حقیقی طی معاملات روز شنبه، شاهد جابه‌جایی ۳۸۲ میلیارد تومان نقدینگی از پرتفوی حقوقی‌ها به سبد سهام معامله‌گران خرد بازار بودیم.

نرخ‌های پایه محصولات پتروشیمیایی در بورس کالا با کاهش جدی اعلام شد

سیگنال رسمی افت قیمت‌ها

با وجود رشد بهای نیمایی ارز، قیمت‌های پایه اغلب محصولات پتروشیمیایی در بورس کالا با کاهش نرخ همراه شد تا جریان نزولی قیمت‌های جهانی بیش از قبل در بازار داخلی نیز اثرگذار شود. هم‌اکنون کاهش قیمت‌های داخلی محصولات پتروشیمیایی با محوریت پلیمرها از یک سیگنال رسمی قدرتمند نیز برخوردار شده است. این افت نرخ پایه در هفته گذشته یکی از بزرگ‌ترین کاهش قیمت‌ها در ماه‌های اخیر به شمار می‌رود و هیچ بعید نیست که شاهد استمرار روند کاهشی قیمت‌ها در بازار آزاد باشیم آن‌هم در شرایطی که نرخ‌های رسمی در عرضه‌های بورس کالا در هفته‌های آینده نیز می‌تواند با همین احتمال مورد بررسی قرار بگیرد. در گزارش روز گذشته به این موارد اشاره شد ولی در شرایطی که افت قیمت‌ها از داده‌های رسمی برخوردار شده است می‌توان با صراحت بیشتری به بررسی بازار محصولات پتروشیمی پرداخت.

افت بهای جهانی نفت خام تاکنون به کاهش محسوس نرخ در بازار مواد اولیه محصولات پتروشیمی منتهی شده است که خروجی آن افت انتظاری قیمت تمام‌شده تولیدات و ایجاد فضایی برای کاهش نرخ بود. این روند اگرچه با خبرهایی درخصوص کاهش حجم تولید شرکت‌های بزرگ تولیدکننده محصولات پتروشیمی در جهان همراه شده است ولی افت جدی نرخ نشان ‌دهنده که میل به فروش در بازارهای جهانی است؛ گویی واحدهای تولیدی و حتی تجار تلاش دارند محموله‌های در اختیار خود را سریع‌تر به فروش برسانند. این روند البته چیزی شبیه به رقابت منفی در بازارهای جهانی است که شتاب افت قیمت‌ها را افزایش داد.

دورنمای بهای نفت خام آن‌هم بعد از داده‌های جانبی از احتمال برگزاری نشست‌های مختلف بین کشورهای تولیدکننده نفت خام، در هاله‌ای از ابهام قرار دارد که می‌تواند یک داده مضاعف برای افزایش ابهام در بازار محصولات پتروشیمیایی به شمار رود. ساده‌ترین برآورد از آینده بازارهای جهانی محصولات پتروشیمیایی احتمال تداوم افت قیمت‌هاست آن‌هم در شرایطی که هنوز نمی‌توان پیش‌بینی کرد که جنگ پتروشیمی‌ها بعد از جنگ نفتی استارت می‌خورد یا خیر. هم‌اکنون در مورد همین بازار نفت نیز اما و اگرها فراوان است اگرچه رشد قیمت‌های اخیر باز هم نتوانسته امیدواری‌های بزرگی را ترسیم کند و هیچ بعید نیست که جریان عمومی نرخ در نهایت یک فاز کاهشی جدید را در کوتاه‌مدت تا میان‌مدت به ثبت برساند. این نکته به معنی آن است که جنگ پتروشیمی‌ها یعنی تلاش برای کاهش قیمت‌ها و کسب سهم بازار هنوز بیشتر به‌صورت واقعی و مشهود کلید نخورده است و در نهایت آینده‌ای مبهم را در بازار جهانی محصولات پتروشیمی شاهد هستیم اگرچه ساده‌ترین برآورد احتمال افت قیمت‌های جهانی را مطرح می‌کند.

  کاهش قیمت‌های پایه در بورس کالا

افزایش نزدیک به ۲ درصدی بهای نیمایی ارز هم موجب نشد تا شاهد افت قیمت‌های پایه محصولات پتروشیمی در بورس کالا نباشیم تا جایی که یکی از بزرگ‌ترین افت قیمت‌های پایه در ماه‌های اخیر به ثبت رسید. اغلب گریدهای پلیمری و غالب ترکیبات شیمیایی با کاهش نرخ‌ پایه روبه‌رو شده‌اند که بیشترین افت قیمت پلیمرها با ۱۱ درصد کاهش به بازار PVC تعلق گرفته است؛ اگرچه اوضاع در بازار شیمیایی‌های بورس کالا نیز مشابه بازار پلیمرها بود. در گروه کالایی ترکیبات شیمیایی، گازها ( پروپان و بوتان ) بیشترین افت نرخ را به خود اختصاص دادند.  البته این روند نزولی در شرایطی به ثبت رسید که در بازار شیمیایی‌ها استایرن منومر، کریستال ملامین و آروماتیک سنگین و در بازار پلیمرها؛ پلی اتیلن ترفتالات و برخی انواع سنگین اکستروژن (پلی‌اتیلن‌های سنگین اکستروژن CRP۱۰۰ black و PE۸۰) رشد نرخ را به ثبت رساندند.هیچ بعید نیست که افت جدی نرخ در هفته جاری آغاز یک جریان نزولی جدید باشد که در بازارهای جهانی می‌توان شواهد آن را مشاهده کرد. شاید بعد از مدت‌ها اثر نوسان قیمت‌های جهانی قوی‌تر از تغییر نرخ نیمایی ارز برای تعیین قیمت‌های پایه باشد. رخدادی که از هم‌اکنون آغاز شده و ادامه یافتن آن هم دور از ذهن نیست.

  روزهای پیچیده بازار داخلی پلیمرها

حال که قیمت‌های پایه پلیمرها در بورس کالا با افت نرخ جدی اعلام شده انتظار داریم بازار هم خود را با شرایط جدید وفق دهد. از هم‌اکنون شاهد آغاز افت قیمت‌ها در بازار آزاد هستیم که خود یک سیگنال مهم است.

این در حالی است که عرضه‌های امروز و فردا و شرایط معاملات آن اهمیت بسیار بالایی دارد زیرا نشان می‌دهد که رفتار بازار در آغازین روزهای فعالیت چگونه خواهد بود. البته اما و اگرهای تولید و حمل و نقل را باید در وضعیت فعلی دخیل دانست بنابراین یک سیگنال کاهشی مهم در برابر حجم معاملات از هم‌اکنون ترسیم شده است. این روند کلی را باید در شرایطی مدنظر قرار داد که ماه رمضان هم در پیش است که داده‌های جانبی خاص خود را به همراه دارد و از هم‌اکنون شاید بتوان گفت که بازارها حتی بدون در نظرگرفتن نوسان نرخ، باز هم یک عقبگرد بنیادین را حس می‌کنند.

کاهش احتمالی تقاضا در برابر رشد انتظاری عرضه‌ها در مقایسه با هفته‌های اخیر را باید در نظر گرفت، ولی این احتمال هم مدنظر قرار دارد که بازار در هفته‌ گذشته حجم معاملات بسیار پایینی را تجربه کرده که ناخودآگاه پتانسیل رشد حجم معاملات را در بر دارد ولی در مورد میزان آن نمی‌توان اظهارنظر قاطعی کرد آن‌هم در شرایطی که معاملات هفته جاری می‌تواند به‌عنوان یک چراغ راهنمای مهم برای ترسیم شرایط بازار ایفای نقش کند. حجم معاملات در هفته جاری و میزان رقابت برای خرید (در صورت وجود) در شرایطی که روند کلی در بازار کاهشی ارزیابی می‌شود به معنی احتمال تشدید روند نزولی قیمت‌ها در بازار آزاد است اگرچه اما‌و‌اگرهای حمل و نقل و میزان فروش در بازار آزاد هم در این چارچوب مورد بررسی قرار خواهد گرفت. اینکه فعالان بازار چه رفتاری از خود نشان می‌دهند به این معنی است که خریداران دورنمای بازار را چگونه ترسیم کرده و همچنین با وجود بررسی اطلاعات حمل و نقل، چه رویکرد معاملاتی را برای خود تصویر کرده‌اند.

به وضوح می‌توان گفت که خرید در شرایط فعلی دلهره‌آور است اگرچه معاملات پیش‌رو نشان خواهد داد که معامله‌گران در روزهای سخت کرونایی بازار پلیمرها چگونه رفتار خواهند کرد و همچنین چه زمانی را برای گذار از این شرایط در ذهن خود مجسم کرده‌ و آینده را چگونه می‌بینند. در شرایطی قرار داریم که داده‌های قطعی مورد اتکا محدود است بنابراین ترسیم دورنمای بازار هم دشوار خواهد بود به همین دلیل باید معاملات این هفته را مهم‌تر از هفته‌های قبل یا اواخر سال گذشته در نظر گرفت.

شاید هنوز در مورد تحلیل اوضاع پیش‌روی بازار زمان مساعدی فرانرسیده باشد ولی تجربه سال‌های اخیر نشان داده که دوره‌های رکود زمانبر است و شاید تازه در ابتدای یک بازه زمانی برای رکود قرار داشته باشیم. البته کاهش قیمت‌ مواد اولیه تکانه‌ای برای تحریک تقاضا به شمار خواهد رفت ولی اگر ذهنیت اهالی بازار بر استمرار کاهش نرخ و ضعف تولید باشد (که دور از ذهن نیست) آن‌گاه سیاست خرید مواد اولیه واحدهای تولیدی است که آینده بازار را تعیین خواهد کرد.

البته درخصوص آینده قیمت‌ها نمی‌توان چندان هم به رفتار اهالی بازار توجه کرد زیرا قدرت‌نمایی و اثرگذاری نرخ‌های پایه در بورس کالا به قدری است که فضای چندانی را برای خودنمایی تقاضا و رشد نرخ به دلیل افزایش تقاضا باقی نگذاشته است. نگاه‌ها به بهای نفت خام شاید یک دلخوشی مقطعی باشد ولی ریسک‌های تولیدی در کنار کاهش بهای مواد اولیه و روزهای سخت تقاضا فضای چندانی را برای امیدواری باقی نمی‌گذارد اگرچه نوسان قیمت نیمایی ارز هم باید در این محاسبات در نظر گرفته شود.