بورس تهران در ادامه روند توفانی خود در فروردین، معاملات اردیبهشت ماه را نیز پرقدرت به پایان رساند و پرونده این ماه با رشد ۴۳ درصدی شاخص کل بسته شد. به این ترتیب دماسنج تالار شیشه‌ای در این ماه ۲۹۶ کانال را پشت سر گذاشت و برای چند روزی نیز بر فراز سوپر کانال یک میلیون واحد ایستاد تا عنوان بهترین ماه نیم قرن فعالیت بازار سهام را به اردیبهشت۹۹ اختصاص پیدا کند.
از نکات قابل‌توجه، شکسته شدن چند رکورد تاریخی در معاملات بازار سهام بود. از این رو علاوه بر رشد شاخص کل که بهترین ماه تاریخ بورس را رقم زد، ارزش معاملات خرد هم از رقم بی‌سابقه و عجیب ۱۸هزار میلیارد تومان فراتر رفت که نه‌تنها خود رکوردی تاریخی محسوب می‌شود، بلکه میانگین روزانه این متغیر نیز عدد بی‌نظیر ۱۰هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان را ثبت کرد. خالص تغییر مالکیت سهام و مشارکت بیش از ۳ میلیون نفری در عرضه‌‌اولیه را می‌توان در زمره دیگر رکوردهای تاریخی معاملات سهام در دومین ماه از سال ۹۹ برشمرد. علاوه بر این، بازار سهام در اولین ماه سال‌جدید به یکه‌تازی در میان بازارهای داخلی ادامه داد و با اختلاف در صدر ایستاد.
رکوردهای تاریخی بورس در میانه بهار
همانطور که اشاره شد شاخص کل بورس تهران در دومین ماه از سال‌جدید با جهش بیش از ۴۳ درصدی همراه شد و در نهایت در میانه کانال ۹۸۶ هزار واحدی متوقف شد. این در حالی است که برای ۶روز معاملاتی نیز این نماگر در سوپرکانال یک میلیون واحد نوسان کرد. در این مقطع زمانی، شاخص کل بورس در کمال شگفتی بسیاری از تحلیلگران، ضمن پشت سر گذاشتن ۲۹۶ کانال، میزبان ورود نقدینگی جدید از سوی معامله‌گران خرد بود. شرایطی که سبب شد تا رویای سال‌های قبل به حقیقت پیونده زده شود و ارزش معاملات خرد بورس تهران تا بیش از ۱۸ هزار میلیارد تومان ارتقا یابد، به‌طوری که میانگین روزانه این متغیر با رشد بیش از ۸۱ درصدی در مقیاس ماهانه به حدود ۱۰ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان رسید. این رقم قابل تامل ارزش معاملات خرد در بازار سهام کشور، حدود ۴۲ده‌هزارم سهم (۰۰۴۲/ ۰ یا ۴۲۰۰ سهم در میلیون) از کل نقدینگی کشور دارد. نسبت نقدینگی در بورس تهران به کل نقدینگی کشور در اوایل سال ۹۷ به سختی به ۱۲۰ سهم در میلیون (۱۲صدهزارم) می‌رسید. بر این اساس نسبت ارزش معاملات به کل نقدینگی کشور بیش از ۳۵ برابر شده است. ضمن آنکه در اردیبهشت ۹۹ شاهد جابه‌جایی ۱۸ هزار و ۶۹۰ میلیارد تومان نقدینگی از پرتفوی حقوقی‌ها به سبد سهام معامله‌گران حقیقی بازار بودیم که در نیم قرن فعالیت بورس تهران رقمی بی‌سابقه بود. از نکات قابل‌توجه معاملات این ماه اما سبقت بزرگان در قیمت سهم‌ها بود. جایی که در برابر صعود ۴۳ درصدی شاخص کل، شاخص هم‌وزن به رشد ۳۵ درصدی بسنده کرد.
بزرگان صدرنشین دومین ماه بهار
چرخش معنادار تقاضا به سمت شرکت‌های بزرگ کالایی که ازاواخر فروردین ماه آغاز شده بود، در اردیبهشت شکلی جدی‌تر به خود گرفت و فاصله معنادار دو شاخص اصلی بازار سهام را رقم زد. برخی این آرایش در توزیع نقدینگی بین صنایع بورسی را حاصل این تصور می‌دانند که قیمت‌ها در گروه‌های بزرگ نسبت به سایر سهم‌های کوچک و متوسط رشد چندانی را طی یک سال اخیر تجربه نکرده و این گروه‌ها اصطلاحا از روند عمومی بازار جا مانده‌اند. از این رو اصل جاماندگی این بار بهانه‌ای شد تا شاهد شتاب رشد قیمتی سهام کامودیتی‌محور بازار و ورود خیل گسترده نقدینگی به سهام مذکور باشیم. در این میان عده‌ای نیز با نگاهی متفاوت به توضیح دلیل رشد قیمت بزرگان پرداخته و بر نقش دولت در سهام این شرکت‌های غیردولتی تاکید کردند. به این معنا که دولت در نظر دارد واگذاری سهام خود در این شرکت‌ها را در قیمت‌های بالاتری انجام دهد. در هر صورت غول‌های بازار که نقشی بیش از ۶۰ درصدی از ارزش کل بازار را در اختیار دارند، در این ماه گوی سبقت را از دیگر سهم‌های بازار ربودند.
رشد ۸/ ۱ میلیون میلیاردی ارزش بورس
با پایان اردیبهشت ماه، بازدهی شاخص کل از ابتدای سال تاکنون (۴۰ روز معاملاتی) از ۹۲ درصد فراتر رفت که سریع‌ترین و فراگیرترین صعود تاریخ بورس تهران بود. این جهش به معنی بازدهی ۶/ ۱ درصدی مجموع ارزش شرکت‌های بورسی در مقیاس روزانه (نرخ بهره مرکب روزانه) است. در این راستا در همان روزهای ابتدایی اردیبهشت ۹۹، ارزش بازار بورس اوراق بهادار تهران از مرز ۳ هزار هزار میلیارد تومان عبور کرد و در آخرین روز این ماه به ۷/ ۳ هزار هزار میلیارد تومان رسید. برای محاسبه میزان رشد ریالی بورس اگر ارزش عرضه اولیه سهام سازمان تامین اجتماعی را به‌عنوان یک شرکت تازه‌وارد از این محاسبات کنار بگذاریم، رشد ریالی بورس تهران در سال جدید به رقم ۱۸۲۰ هزار میلیارد تومان می‌رسد. این مهم نشان می‌دهد به‌طور متوسط روزانه ۵/ ۴۵ هزار میلیارد تومان ارزش این بازار افزایش یافته است. هر چند در روزهای پایانی اردیبهشت ماه به سبب دلایلی همچون شناسایی سود، تامین نقدینگی برای شرکت در پذیره‌نویسی سهام دولتی و البته قرار گرفتن در مرز روانی یک میلیون واحدی، شاخص سهام در مسیر کاهشی قرار گرفت اما در مجموع هر کاهش قیمتی با هجوم خریداران مواجه و سرکوب می‌شود. شرایطی که سبب شده بسیاری از تحلیلگران بورسی نتوانند نقطه پایانی برای روند صعودی شاخص سهام حداقل برای کوتاه‌مدت بیابند.
ارتش ۳ میلیونی عرضه اولیه
همانطور که اشاره شد در سال جدید میزان استقبال عموم مردم که پیش از این شناخت مختصری از بورس و سهام داشتند، افزایش یافته است.از آنجا که عرضه‌های اولیه از جذابیت بالایی برای بورس اولی‌ها برخوردار است، نگاهی به میزان مشارکت در این رخدادهای بورسی شرایط موجود را به روشنی توضیح می‌دهد. بازار سهام در اردیبهشت ماه میزبان دو عرضه اولیه (در فرابورس) بود. در ابتدا «غگیلا» و در آخرین روز معاملاتی این ماه «پیزد» به جمع فرابورسی‌ها پیوستند. در اولین عرضه اولیه این ماه رکورد مشارکت‌کنندگان به ۲ میلیون و ۳۵۷ هزار نفر ارتقا پیدا کرد و در ادامه «پیزد» توانست این رتبه را به ۲ میلیون و ۹۰۰ هزار نفر ارتقا دهد. در عین حال با صدور دستور آزادسازی سهام عدالت و البته عرضه باقیمانده سهام دولت در سه بانک و دو بیمه در قالب صندوق‌های ETF انتظار می‌رود روند صدور کد معاملاتی برای حداقل ۵۰ میلیون نفر مشمول ادامه پیدا کند. این در حالی است که سمات به‌عنوان متولی صدور کد در بازار سرمایه اعلام کرده تاکنون مراحل صدور کد برای ۳۵ میلیون نفر از ۵۰میلیون نفر مشمول سهام عدالت را انجام داده است. از این رو انتظار می‌رود روز‌به‌روز شاهد ورود نقدینگی بیشتری به گردونه معاملات سهام باشیم. این فرصت طلایی اما توجه بیشتر مقام سیاست‌گذار برای توسعه عرضی بازار و گسترش ابزارهای مالی را می‌طلبد.
تهدید نقدشوندگی با بازار چند پرده
یکی از اتفاقات نادر بازار سهام در سال جاری چند شیفته شدن بازار و تداوم معاملات تا بعد از ساعت رسمی بازار بود. سیاستی که به دلیل ضعف هسته مرکزی معاملات اتخاذ شد. این ضعف سال‌هاست معامله‌گران بازار سهام را کلافه کرده است. طی یک‌سال اخیر با افزایش حجم ورود نقدینگی به بازار و افزایش محسوس ارزش معاملات خرد سهام، این معضل جدی‌تر شده و دیگر انجام معامله در ساعات معمول معاملات به امری غیرممکن بدل شده است. این مهم در سایه انفعال مقام سیاست‌گذار برای حل مشکل اصلی، معاملات را چند شقه کرد. در ساعت اصلی معاملات یعنی ۹ صبح تا ۱۲:۳۰ ظهر سهامی که مشکل خاصی ندارند و روند معمول خود را طی می‌کنند معامله می‌شوند. در فاز دوم نوبت به سهام تازه‌وارد بازار می‌رسد که مبادا به سبب افزایش هیجان معامله‌گران سامانه را درگیر خود کند. از این رو دادوستد سهم‌های عرضه اولیه به بعد از ساعت رسمی بازار سهام یعنی ۱۲:۳۰ دقیقه موکول شده و عموما تا ساعت ۱۳:۳۰ ادامه پیدا می‌کند. فاز سوم و بعضا چهارم به مثابه وقت اضافه به سهامی اختصاص پیدا می‌کند که از نظر ناظر بازار شرایط نرمالی ندارد. به‌عنوان نمونه در ماه جاری دو غول خودرویی که پس از توقف دو ماه به بازار بازگشتند، در شیفت سوم و چهارم بازار دادوستد شدند. از این رو معاملات چند پرده‌ای و ناهمزمانی معاملات کل بازار عملا بازار را چند شقه کرده است. این اختلاف زمانی انجام معاملات اما نقدشوندگی که مهمترین مزیت بورس به‌شمار می‌رود را کاهش داده است.
بورس همچنان در صدر
بازار سهام در دومین ماه از سال جدید نیز گوی سبقت را از رقبای خود ربود و در صدر بازارهای سرمایهگذاری نشست. درحال‌حاضر بازارهای ارز، سکه، مسکن، بازار پول و بازار بدهی به‌عنوان بازارهای موازی سهام شناخته می‌شوند. در سال ۹۷ این دلار و سکه بودند که مامنی برای نقدینگی‌های سرگردان بودند. در این سال در برابر رشد ۸۳ درصدی بازار سهام، سکه و دلار به ترتیب بازدهی بالغ بر ۱۸۵ و ۱۶۷ درصد را در اختیار داشتند. در سال ۹۸ اما با تدبیر سیاست‌گذار و عقب‌نشینی از سیاست‌های نادرست گذشته، از تلاطمات بازار ارز کاسته شد و با عدم جذابیت بازار پول و مسکن، بازار سهام با قدرت گوی سبقت را از دیگر رقبا ربود. از ابتدای سال‌جاری تاکنون نیز درحالی قیمت سکه با رشد ۲۵درصدی همراه شده و دلار حدود ۴/ ۱۱ درصد افزایش نرخ را تجربه کرده است که شاخص اصلی بازار سهام با رشد بیش از ۹۲ درصدی همراه شده تا بدون رقیب به یکه‌تازی خود ادامه دهد. هرچند در روزهای پایانی سال شاهد افزایش قیمت‌ها در بازارهای موازی بودیم و دلار به کانال۱۷هزار تومان رسید و سکه از ۷میلیون تومان عبور کرد. در بازار آزاد خودرو نیز پراید به‌عنوان شاخصی از قیمت تا ۹۰ میلیون تومان دادوستد شد. این شرایط و تحولات پس از آن در وزارت صمت، آرامش بورس‌بازان را نیز بر هم زد و موجی از فشار فروش را در کل بازار ایجاد کرد، شرایطی که سبب عقب‌نشینی حدود ۶ درصدی شاخص کل از اوج خود در ۷روز پایانی اردیبهشت ۹۹ شد. با این حال، سیر ورود آحاد مردم به بورس و افزایش مستمر تقاضا که رکورد جدیدی را طی ماه گذشته برای ارزش معاملات در پی داشت، سبب شده تا بسیاری اصلاح قیمت‌ها را لازم اما موقتی بدانند.
آیا بورس حباب دارد؟
این سوالی است که طی ماه‌های اخیر نه‌تنها ذهن تحلیلگران بنیادی را به خود مشغول کرده است، بلکه بورس‌بازان نیز هر روز این سوال را از خود می‌پرسند؛ اما جوابی برای این سوال نمی‌یابند. در ۴۰ روز سپری شده از سال جاری نه تنها نماگر اصلی سهام با افزایش بیش از ۹۲ درصدی همراه شده بلکه قیمت سهام بنگاه‌های بزرگ بورسی با افزایش قیمت آن هم به مراتب بالاتر از شاخص کل همراه شده‌اند. اما آیا می‌توان این رشدهای قیمتی را دلیلی بر وجود حباب در بازار سهام دانست؟
در محافل بورسی استدلال‌های موافق و مخالف زیادی در توجیه رشدهای کنونی شاخص سهام مطرح می‌شود. در این میان طرفداران حباب قیمت سهام، با استناد به متغیرهایی همچون سودآوری و نسبت قیمت بر درآمد (P/ E) و عدم همخوانی این متغیرها با همین نسبت در بازار پول و همزمان با آن شرایط نامناسب پیرامونی چون افزوده شدن فشار تحریم‌ها، اوضاع نامناسب بازار جهانی با پاندمی ویروس کرونا، بر وجود حباب در این بازار تاکید می‌کنند و ظرفیت‌های بنیادی برای سهام قائل نیستند.
در مقابل اما موافقان رونق بورس تحلیل خود را بر عوامل دیگری سوار می‌کنند. این گروه، محدودیت‌های معاملاتی در بازارهای موازی (به خصوص در بازار ارز) و حضور همه‌جانبه دولت شاید برای کسری بودجه در تالار بورس و افزایش استقبال عمومی از بازار سرمایه را به‌عنوان عوامل پیش‌برنده سهام عنوان می‌کنند. در عین حال این گروه کاهش نرخ بهره در بازار پول در تورم بالای فعلی را از دیگر عوامل توجیه‌کننده تداوم رشد قیمت سهام برمی‌شمرند.
استقبال سه میلیون نفری از اولین ETF
بر اساس اعلام وزارت اقتصاد، بیش از سه میلیون و چهار صد و هشتاد و یک هزار نفر با سرمایهگذاری بیش از ۵۸۸۶ میلیارد تومان از آحاد مردم در پذیره نویسی واحدهای سرمایهگذاری مالی یکم مشارکت کردند. در قالب صندوق، باقیمانده سهام دولت در بانک‌های صادرات، ملت و تجارت و همچنین باقیمانده سهام دولت در سهام بیمه البرز و بیمه اتکایی امین عرضه شد.
واگذاری باقیمانده سهام تحت مالکیت دولت در بازار سهام در حالی قرار بود طی سه گروه جداگانه و در قالب صندوق‌های سرمایهگذاری عرضه شود که پذیره‌نویسی نخستین مجموعه از این سهام به پایان رسید. بر این اساس در اولین دوره این واگذاری‌ها شاهد عرضه سهام دولتی در قالب صندوق سرمایهگذاری قابل معامله (ETF) تحت عنوان صندوق‌های مالی شامل گروه بانکی و بیمه‌ای بودیم. این گروه که شامل باقیمانده سهام دولت در بانک‌های صادرات، ملت و تجارت و همچنین باقیمانده سهام دولت در سهام بیمه البرز و بیمه اتکایی امین بود، با استقبال مردم روبه‌رو شده و در نتیجه مهلت پذیره‌نویسی آن تا پایان روز اول خردادماه تمدید شد. بر اساس اعلام وزارت اقتصاد، بیش از سه میلیون و چهار صد و هشتاد ویک هزار (۳۴۸۱۰۰۰) نفر با سرمایهگذاری بیش از ۵۸۸۶ میلیارد تومان از آحاد مردم در این پذیره نویسی مشارکت کردند. در اطلاعیه وزارت اقتصاد آمده است این وزارتخانه در راستای اجرای جزء (۲) بند الف تبصره (۲) قانون بودجه کل کشور و به منظور واگذاری باقیمانده سهام دولت در بانک‌های ملت، تجارت و صادرات و دو شرکت بیمه‌ای البرز و اتکایی امین اقدام به تاسیس صندوق واسطه‌گری مالی یکم و امکان پذیره نویسی واحدهای این صندوق از سوی عموم مردم کرد.
آنچه در پایان مهلت پذیره‌نویسی تحقق یافت، بیانگر تشکیل بزرگ‌ترین صندوق سرمایهگذاری قابل معامله در بورس (ETF) در کشور از نظر ارزش سرمایهگذاری و تعداد سهامداران است. ضمن اینکه با اتمام مهلت ثبت نام در صندوق دارا یکم در پنج‌شنبه شب گذشته، معاون وزیر اقتصاد از عرضه دو صندوق دیگر در تیر و مرداد خبر داد.
نگاهی دقیق‌تر به نخستین واگذاری
بحث پیرامون عرضه سهام دولتی در حالی از اواخر سال گذشته مطرح شد که با پیگیری‌های صورت گرفته در سال ۹۹ به اوج خود رسید. به این ترتیب سرانجام وزارت امور اقتصادی و دارایی در روز هفتم اردیبهشت برای واگذاری نخستین دوره از این سهام در قالب صندوق سرمایهگذاری قابل معامله ETF در بازار سهام، فراخوان رسمی داد. بر این اساس اولین دوره از پذیره‌نویسی سهام بزرگ از تاریخ ۱۴ تا ۳۱ اردیبهشت و با خرید واحدهای سرمایهگذاری صندوق سرمایهگذاری قابل معامله (ETF) «واسطه‌گری مالی یکم» آغاز شد. البته به دلیل استقبال بالای عموم مردم در خرید واحدهای مزبور، این پذیره‌نویسی یک روز دیگر تمدید شد و تا پایان روز اول خردادماه سال ۹۹ ادامه یافت.
به این ترتیب سهام باقیمانده پنج شرکت دولتی در بورس شامل بانک ملت، بانک تجارت، بانک صادرات، بیمه البرز و بیمه اتکایی امین در قالب یک صندوق سرمایهگذاری واسطه مالی یکم عرضه شد که ارزش آن به نرخ روز بیش از ۱۶ هزار میلیارد تومان است. همچنین در حالی طبق فراخوان اولیه عنوان شد که هر فرد (کد ملی) قادر خواهد بود تا مبلغ ۲میلیون تومان از این واحدها را با تخفیف ۲۰درصدی خریداری کند که در اطلاعیه‌های بعدی این تخفیف افزایش یافته و به ۳۰درصد رسید.
عرضه‌های دیگر در راه است
درحالی که مهلت ثبت‌نام در صندوق دارا یکم ساعت ۲۴ پنج‌شنبه به اتمام رسید معاون وزیر اقتصاد گفت: اگر کسی موفق به پذیره‌نویسی این صندوق نشد، دو صندوق دیگر را در تیر و مرداد عرضه می‌کنیم و مردم می‌توانند آنها را پذیره‌نویسی کنند.
عباس معمارنژاد گفت: پس از یک ماه از پایان پذیره‌نویسی صندوق دارا یکم یعنی از اول تیر امسال، امکان معامله واحدهای سرمایهگذاری این صندوق در بازار سرمایه فراهم می‌شود و هیچ محدودیتی برای خرید یا فروش این واحدها وجود نخواهد داشت. صندوق‌های ETF با هدف مردمی کردن اقتصاد انجام می‌شود.
به گفته معاون امور بانکی و بیمه وزیر امور اقتصادی و دارایی تا شب پنج‌شنبه بیش از سه میلیون نفر در صندوق دارا یکم، پذیره‌نویسی کردند که فقط یک میلیون نفر کد بورسی داشتند و فعال بازار سرمایه بودند یعنی بیش از ۲ میلیون نفر از مردم غیر فعال در بورس وارد این بازار شدند. بنابراین ضریب نفوذ بازار سرمایه افزایش یافته است.
وی در ادامه با اظهار این مطلب که میزان تخفیفی که دولت برای عرضه این صندوق‌ها در نظر گرفته است به جذابیت این صندوق‌ها افزوده است، گفت: برای این صندوق، بازارگردانی در نظر گرفته شده است. یعنی اگر مردم برای فروش مراجعه کنند، خود این صندوق می‌تواند از آنها در کوتاه‌مدت خریداری کند و پس از مناسب شدن بازار، به فروش برساند و این موضوع قابلیت نقدشوندگی را افزایش و خطر را برای پذیره‌نویس‌ها کاهش می‌دهد.
معمارنژاد افزود: برای ثبت سفارش و پذیره‌نویسی در این صندوق‌ها به کد بورسی نیازی نیست و با کد ملی می‌توان این امور را انجام داد. سرپرست خانواده می‌تواند برای خانواده و فرزندان ثبت‌نام کند اما این سهام برای معامله در بورس به کد بورسی نیاز دارد. تا پایان سال ۱۴۰۰ دولت باید از مدیریت این صندوق‌ها کناره‌گیری کند و هر شخصی که یک‌دهم سهم این صندوق‌ها را داشته باشد می‌تواند در مجمع شرکت کند.
معمارنژاد افزود: صندوق واسطه‌گری مالی «دارا یکم» در حال حاضر ۶۵ درصد بازدهی دارد یعنی هر ۱۰ هزار تومان این صندوق به قیمت‌های روز چهارشنبه هفته گذشته بورس، ۱۶ هزار و ۵۰۰ تومان ارزش دارد.
به گزارش «دنیای اقتصاد» در حال حاضر صندوق واسطه‌گری مالی «دارا یکم» هم از نظر میزان ارزش و هم از نظر میزان سهامدار به‌عنوان بزرگ‌ترین صندوق سرمایهگذاری در کشور شناخته می‌شود.
فرصت مناسب در بازار سهام
طرح خروج دولت از بنگاه‌داری شرکت‌های بورسی و فرابورسی از سال گذشته مطرح بوده ولی رونق اخیر بازار سرمایه و رشدهای پیاپی این بازار، عزم دولت را برای بهره‌گیری از این فرصت بیشتر از قبل جزم کرد. به‌طوری‌که در سال جدید شاهد اخباری پیرامون تعجیل در واگذاری باقیمانده سهام دولتی در بازار سهام بودیم. در حالی شورای‌عالی بورس در جلسه یازدهم فروردین ماه، بر اساس قانون بودجه سال ۹۹ و همچنین به استناد اصل ۴۴، ساز‌و‌کار اجرایی واگذاری باقیمانده سهام دولتی شرکت‌های حاضر در بازار سرمایه را تصویب کرد که در همین راستا شانزدهم فروردین امسال مصوبه‌ای به این منظور ازسوی وزیر امور اقتصادی و دارایی به معاون اول رئیس‌جمهوری تقدیم شد. دیری نگذشت که این مصوبه نیز به تایید هیات وزیران رسید. بر این اساس طی نخستین دوره از واگذاری‌ها، سه نوع صندوق سرمایهگذاری قابل معامله (ETF) تحت عنوان صندوق‌های مالی شامل گروه بانکی و بیمه‌ای، صندوق‌های پالایشی شامل گروه پالایشی و صندوق‌های خودرویی و فلزی شامل گروه خودرو و فلزات، عرضه باقیمانده سهام دولت را در بازار سهام واگذار کردند که در گام نخست، شاهد واگذاری سهام بانکی و بیمه‌ای بودیم.
گروه دوم را صندوق‌های قابل معامله پالایشی تشکیل می‌دهند. در این نوع صندوق نیز باقیمانده سهام دولت در پالایشگاه‌های تبریز، اصفهان، بندرعباس و تهران عرضه خواهد شد. طبق اعلام‌های اولیه خرید واحدهای صندوق مزبور نیز با همان ۲۰درصد تخفیف خواهد بود، البته شاید در این واگذاری نیز میزان تخفیف افزایش یابد. در گروه سوم نیز صندوق‌های خودرویی و فلزی شامل باقیمانده سهام دولت در گروه خودرو و فلزات بوده که قرار است سهام ایران خودرو و سایپا و همچنین فولادمبارکه اصفهان و ملی مس ایران از طریق آن عرضه شود. حال طبق اظهارات معاون امور بانکی و بیمه وزیر امور اقتصادی و دارایی قرار است واگذاری این دو گروه صندوق نیز در تابستان امسال صورت گیرد.
استقبال اندک بود؟
طبق آمارهای موجود بیش از ۳میلیون نفر در خرید واحدهای نخستین ETF دولتی تحت عنوان صندوق واسطه‌گری مالی «دارا یکم» مشارکت کرده‌اند. بخشی از این افراد سهامداران بورسی بوده که از طریق کدمعاملاتی خود اقدام به خرید کرده و بخشی دیگر را نیز افراد عادی تشکیل داده که بیشتر از طریق شعب بانکی و درگاه‌های اینترنتی بانک‌ها به خرید این واحدها پرداختند.
در مجموع برآوردها نشان می‌دهد با توجه به حجم خرید متفاوت از سوی این افراد، میانگین پذیره‌نویسی هر نفر حدود ۸/ ۱میلیون تومان باشد. به عبارت دقیق‌تر در مجموع ۸/ ۵ هزار میلیارد تومان پذیره‌نویسی انجام شده است. از سوی دیگر در حالی برآوردهای اولیه از این عرضه تاریخی مجموع ارزش ۱۶ هزار میلیارد تومانی را نشان می‌داد که با احتساب مشارکت مزبور حدود ۳۷درصد از کل این واحدها خریداری شده است.
هر چند به دفعات شاهد صحبت‌های پیرامون ارزندگی این سهام از سوی فعالان اقتصادی و همچنین کارشناسان بازار سرمایه بودیم، ولی مشارکت پایین در این پذیره‌نویسی را نمی‌توان بی‌ارتباط به عدم آشنایی عموم مردم با بازار سرمایه و همچنین نحوه سرمایهگذاری غیرمستقیم در بورس دانست. به عبارت دقیق‌تر عموم جامعه به‌تازگی با ادبیات بازار سرمایه و نحوه معامله در این بازار آشنا شده‌اند. این در حالی است که بخش عمده‌ای از افراد تمایل به سرمایهگذاری مستقیم داشته و اشتیاق چندانی برای ورود به ابزارهای غیرمستقیم سرمایهگذاری نشان نمی‌دهند.
درواقع هرچه مردم تشویق شوند تا به‌صورت غیرمستقیم و از طریق نهادهای تخصصی مالی در بازار سرمایه مشارکت و سرمایهگذاری کنند، رونق و تعمیق بازار سرمایه با شیوه‌ای مناسب‌تر و مطلوب‌تر ادامه خواهد یافت و ما شاهد بازار سرمایه بالغ تر خواهیم بود.
آغاز معاملات پس از دو ماه
هر چند برای خرید این واحدها نیازی به کد معاملاتی بورس نیست ولی چنانچه پس از خرید مالک واحد سرمایهگذاری قصد معاملات این واحد (یا همان فروش) را داشته باشد باید کد بورسی دریافت کند و احتمالا از سامانه آنلاین معاملات اقدام به فروش واحدهای خود در صندوق کند. این موضوع از یکسو بیان می‌کند که احتمالا باید در انتظار رشدهای روزافزون تعداد کدهای سهامداری در ماه‌های آینده بود و از سوی دیگر نگرانی بابت تاثیرگذاری منفی بر روند کنونی بازار سهام نیز منتفی خواهد شد. از سوی دیگر در حالی طبق اطلاعیه‌های اولیه قابل‌معامله شدن واحدهای این صندوق دو ماه بعد از اتمام پذیره‌نویسی عنوان شده بود که یکی از نقدهای وارد‌شده بر این فرآیند نیز همین ریسک قفل شدن نقدینگی افراد به مدت دو ماه در این صندوق‌ها بود. حال در آخرین جلسه شورای عالی بورس در هفته گذشته، این مدت از دو ماه به یک ماه کاهش یافت. به عبارت دقیق‌تر دارندگان واحدهای مزبور از یک ماه پس از اتمام پذیره‌نویسی یعنی ابتدای تیرماه سال جاری، قادر خواهند بود واحدهای این صندوق را در بازار معامله کنند.
مزیت صندوق‌های قابل معامله
با توجه به اجرای نخستین دوره از طرح مزبور بسیاری از مردم از طریق صندوق‌های سرمایهگذاری، سهامدار شرکت‌های دولتی شده‌اند و دولت نیز از ترکیب سهامداری شرکت‌ها خارج خواهد شد. مزیت صندوق‌های سرمایهگذاری برای مردم این است که اولا مدیریت این صندوق‌ها برعهده متخصصان حرفه‌ای است و دوم اینکه واحدهای این صندوق‌ها خود نوعی سبد سهام است که ریسک سرمایهگذاری در بورس را کاهش می‌دهد. به نظر می‌رسد با اجرای این موضوع بازار سرمایه ایران نیز به معیارهای جهانی که ورود غیرمستقیم افراد به بازار سرمایه است، نزدیک شود. آمارها نشان می‌دهد در بورس‌های پیشرفته حدود ۸۰درصد از دارایی افراد از طریق صندوق‌های سرمایهگذاری وارد بازار شده و خودشان به‌طور مستقیم خرید و فروش نمی‌کنند.
- 14
- 5
