سیاستگذاران پولی در بانک مرکزی ترکیه پس از کشمکشهای طولانی با رئیسجمهور این کشور، حکم وی مبنیبر پایین نگه داشتن نرخ بهره را مردود اعلام کردند. پیش از این، اردوغان توفانی از انتقادات نسبت به بانک مرکزی و نرخ بهره بالا به راه انداخته بود.
او دیدگاه عجیب و غیرعلمی خود را بارها اینگونه توصیف کرده: «نرخ بهره بالا دلیل گرانی و تورم ۲رقمی در ترکیه است.» بانک سرزمین آناتولی با افزایش نرخ بهره شبانه (استقراض نقدینگی بین بانکی) از ۷۵/ ۱۲ درصد به ۵/ ۱۳ درصد، درس استقلال نهاد پولی را به اردوغان آموزش داد.
بانک مرکزی ترکیه برای اولین بار در سالجاری میلادی یک گام انقباضی برداشت. نرخ بهره شبانه (بینبانکی) از ۷۵/ ۱۲ درصد به ۵/ ۱۳ درصد افزایش یافت. با اینکه اردوغان سیاستگذاران پولی را از رشد نرخ بهره منع کرده بود، اما بانک مرکزی ترکیه تصمیم خود را برای کنترل تورم و نجات لیر به اجرا درآورد.
به این ترتیب، راند جدید مبارزه اردوغان و بانک مرکزی با غلبه سیاستگذاران پولی به پایان رسید. البته یک پرسش مهم در این رابطه وجود دارد؛ اجبار یا رضایت منجر به سکوت اردوغان در برابر عملیات انقباضی بانک مرکزی شد؟ یک رویکرد به اعلام انتخابات زودهنگام ریاستجمهوری و پارلمانی تاکید دارد. اردوغان در این حالت نرمش بیشتری برای پیروزی در انتخابات از خود بروز میدهد. رویکرد دیگر، بحران ارزی با سقوط لیر به کف تاریخی، تداوم وجود تورم ۲رقمی، رشد بدهیها و افزایش کسری حساب جاری را عوامل سکوت اردوغان معرفی میکند.
اردوغان دشمن رشد نرخ بهره!
هشدارها و توصیههای نهادهای پولیبانکی بینالمللی خطاب به ترکیه با واکنشهای تند مقامات ترک همراه میشد. «جمیل ارتم»، مشاور ارشد اقتصادی اردوغان، رویکرد رایجی را که از کاهش تورم، افزایش نرخ بهره و کنترل مخارج حمایت میکند، یک «تئوری شکستخورده» خطاب کرد که فقط پیرمردها از آن استفاده میکنند. ارتم برنامه اقتصادی ترکیه را با یک جمله عیان کرده بود: «ما دقیقا عکس این رویکرد را دنبال خواهیم کرد.» رجب طیب اردوغان که به دخالت غیرمنطقی در امور بانک مرکزی مشهور شده است، ظرف چند هفته گذشته باز هم فرمان پایین نگه داشتن نرخ بهره را خطاب به سیاستگذاران پولی تکرار کرد. اردوغان به یک قاعده عجیب و متضاد با علم اقتصاد اعتقاد دارد:
«تورم دورقمی محصول رشد نرخ بهره از سوی بانک مرکزی است!». تداوم رشد اقتصادی به هر قیمتی که شده، استراتژی اردوغان تا زمان انتخابات نوامبر سال ۲۰۱۹ میلادی محسوب میشد. دلیل تقاضای او برای نرخ بهره پایین نیز به همین مساله مربوط میشود؛ درحالیکه تورم ۲رقمی و کسری حساب جاری ۱/ ۷ میلیارد دلاری در ماه ژانویه که در ۱۲ ماه سال ۲۰۱۸ با بیش از ۶ درصد تولید ناخالص داخلی برابری خواهد کرد، وضعیت نامتعادلی را برای ترکیه ایجاد کردهاند.
تلاش اردوغان برای شنا کردن برخلاف جریان رودخانه منجر به رشد کسری حساب جاری آناتولی شده است. لیر نیز ظرف یک ماه گذشته به کرات رکوردهای تاریخی ضعیف خود را ارتقا بخشیده، تا آنجا که نرخ برابری دلار به لیر کمارزشترین نرخ تاریخی خود را در لبه مرز ۲/ ۴ تجربه کرد. لیر در سال ۲۰۱۸ میلادی بیش از ۷ درصد از ارزش خود را در مقابل دلار آمریکا از دست داد. ریسکهای اقتصادی در ترکیه زمانی که اردوغان، دست بانک مرکزی را از رشد نرخ بهره برای کنترل تضعیف لیر و تورم کوتاه کرده بود، تشدید میشد.
در طول مدت دخالت مستقیم اردوغان، کسری حساب جاری ترکیه از ۷/ ۲ میلیارد دلار در ژانویه سال گذشته به ۱/ ۷ میلیارد دلار رسید، تورم اواخر سال گذشته سقف ۱۴ ساله را لمس کرد، لیر ظرف یک سال اخیر نزدیک به ۱۰ درصد تضعیف شده و تکیه بر تامین اعتبارات کوتاهمدت و کمتنوع ادامه دارد. تمام این شرایط نگرانی از بروز یک دوره رکود را افزایش داده بود تا اینکه زمان برگزاری انتخابات تغییر کرد.
انتخابات زودهنگام ریاستجمهوری و پارلمانی در ماه ژوئن، به سود رئیسجمهوری این کشور تمام شد؛ چراکه بروز بحران اقتصادی یا دوره رکود از سال ۲۰۱۹ میلادی محتمل بود و در حالت جدید، خطر اقتصادی برای تمدید دوره ریاستجمهوری اردوغان تا آخر بهار وجود نخواهد داشت. شاید خیال راحتشده اردوغان باعث شد بانک مرکزی ترکیه جسارت افزایش نرخ بهره را پیدا کند. نرخ بهره شبانه بینبانکی که مدتها در نرخ ۷۵/ ۱۲ درصدی باقی مانده بود، به ۵/ ۱۳ درصد صعود کرد.
- 21
- 5
