به گزارش جام جم آنلاین، باغچه مریم، ۳۰ کیلومتر مانده تا دهگلان. یک روز در این روستا، روژین اول صبح از هوش رفت، بچه‌های کلاس دورش جمع شدند و معلم به صورتش آب پاشید، ولی روژین به‌هوش نیامد. بعد آب قند آوردند و ریختند در حلقش؛حالش بهتر شد. معلم پیگیر که شد، فهمید روژین صبحانه نخورده، دیشب هم شام نخورده است.
روستای ده رقه، درون یک مدرسه کانکسی. آقای رحیمی معلم دبستان، یاد افشین می‌افتد، یاد زنگ ریاضی در کانکس، یاد افشین و جمع و تفریق دورقمی، یاد افشین که مات بود، که درس را نمی‌فهمید، که یواش‌یواش شل شد و روی دست معلم افتاد. افشین را بردند تا پای چشمه، آب اما افاقه نکرد، معلم میوه‌ای از کیف درآورد، قاچش کرد و تکه‌ای به او داد؛ پسرک کم‌کم جان گرفت.
رامین و شرمین حک شده‌اند توی خاطرات آقای صلاح. خاطره‌اش کمی قدیمی است، مربوط به آن زمان که هنوز تغذیه رایگان به بچه‌ها می‌دادند. شرمین آمد دنبال تغذیه، تغذیه اما برای زنگ تفریح بود. شرمین این را می‌دانست ولی رامین گرسنه بود، رنگ به صورت نداشت. آقای صلاح دوید توی انبار و یک کیک با خودش آورد، تکه‌اش کرد و گذاشت توی دهان رامین. آن‌روز حال پسر با همان کیک رو به راه شد.
خانم مطهری تا یادش می‌آید، معلم روستاهای محروم بوده. او دانش‌آموز گرسنه زیاد داشته و آنقدر گرسنگی دیده که آن را در چهره بچه‌ها می‌خواند. یادش هست، یک‌بار دانش‌آموزی لقمه‌ای نان و پنیر با خودش آورد و زنگ تفریح خورد، چه خوردنی! که همه بچه‌ها زل زده بودند به دست و دهانش. خانم معلم می‌گوید بچه‌ها گرسنه بودند و به آن لقمه چشم داشتند.
دهه۷۰ آموزش و پرورش میان دانش‌آموزان مناطق محروم و مرزی تغذیه رایگان توزیع می‌کرد، از کیک و بیسکویت گرفته تا شیر و گاهی میوه، اما هرچه زمان گذشت بساط تغذیه رایگان کوچک‌تر شد تا آنجا که از سال ۹۲ به این سو، دیگر حتی حرفش هم زده نشد، چه رسد به تلاشی برای تداوم آن. قبل از آن هم البته تغذیه رایگان، نیم‌بند میان دانش‌آموزان بی‌بضاعت توزیع می‌شد، به حدی که سال ۹۱ جمعی از فرهنگیان و مربیان بهداشت مدارس خراسان شمالی، توزیع تغذیه میان دانش‌آموزان را حیاتی دانستند و از قطع‌شدنش گله کردند. آنها از توزیع نان‌های غنی شده با مخلوطی از خرما و مغز در سال‌های نسبتا دور یاد می‌کردند و خواهان تداوم این برنامه بودند.
در سال‌های ۹۰ و۹۱، دبیر وقت کمیته ملی شیرمدارس که متولی تغذیه رایگان بود، به خبرگزاری‌های رسمی اعلام می‌کرد، بسته‌های تغذیه رایگان شامل کیک، بیسکویت، خشکبار و میوه‌های خشک و تازه در همه مدارس مناطق محروم و کمتر توسعه یافته توزیع شده و تغذیه رایگان، ردیف اعتباری مجزا و رقمی قابل توجه دارد!
به این ترتیب پرونده تغذیه رایگان در مدارس که در دهه ۷۰ پرقدرت باز شده بود، در دهه ۸۰ کمابیش ادامه یافت و در اوایل دهه ۹۰ همزمان با برخی تناقض‌گویی‌ها نفس‌های آخر را کشید و سرانجام از سال ۹۲ به این سو، کاملا مختومه شد تا جایی که اکنون هیچ دانش‌آموزی در مدرسه از حمایت‌های غذایی بهره‌مند نیست.
کار حتی به جایی رسیده که شیرمدارس به عنوان آخرین بازمانده سیاست‌های حمایت غذایی، چندسالی است به بن‌بست خورده و از ابتدای سال تحصیلی جاری حتی بودجه‌اش تامین نشده تا آنجا که وزیر آموزش و پرورش در آخرین اظهارنظرش (۵دی) گفت، برای عقد قرارداد و توزیع شیر در مدارس، باید۲۰ میلیارد تومان به وزارت آموزش و پرورش بدهند که هنوز نداده‌اند.
تغذیه فقط برای شبانه‌روزی‌ها
معلمان و مدیران مدارس بویژه در مناطق محروم و کمتر توسعه‌یافته که زندگی مردمانش به خشکسالی، بیکاری و فقر گره خورده، راویان نیاز دانش‌آموزان به تغذیه رایگان هستند. آنها در گفت‌وگو با ما از خاطرات و مشاهداتشان گفتند و از یک گرسنگی پرمصداق در کلاس‌های درس حرف زدند که به افت تحصیلی دانش‌آموزان دامن زده است.
با علی مرادی، مشاور مدیرکل آموزش و پرورش استان سیستان و بلوچستان نیز که حرف زدیم، او گفت با وجود نیاز بسیاری از دانش‌آموزان به حمایت‌های تغذیه‌ای اما چون ریالی بودجه وجود ندارد، شیر و تغذیه میان دانش‌آموزان توزیع نمی‌شود. او حتی گفت در استان محرومی همچون سیستان و بلوچستان که درآمدهای استان اندک است و سهم آموزش و پرورش از ۵درصد عوارض شهرداری فقط می‌شود ۳۰۰ میلیون تومان، آموزش و پرورش برای حمایت‌های غذایی از دانش‌آموزان دست‌بسته است.
با این حال، علی اللهیار ترکمن، معاون توسعه، مدیریت و پشتیبانی وزارت آموزش و پرورش حرف‌های دیگری زد؛ گفته‌هایی با جنسی متفاوت.
او گفت، توزیع تغذیه رایگان میان دانش‌آموزان محروم و کم‌بضاعت مربوط به زمانی بود که روستاها پرجمعیت‌تر از امروز بود و مدارس شبانه‌روزی کم جمعیت. به‌این ترتیب وقتی مهاجرت از روستاها شدت گرفت و جمعیتشان آنقدر کم شد که حتی ساخت مدرسه برایشان توجیه نداشت، یا وقتی برخی روستاها آنقدر بزرگ شد و به بخش یا شهر تبدیل شد، دیگر دلیلی برای توزیع تغذیه رایگان در روستاها باقی نماند.
اللهیار تائید کرد، چندسالی است توزیع تغذیه در مدارس روستایی متوقف و درعوض تغذیه رایگان به مدارس شبانه‌روزی منتقل شده به طوری که دانش‌آموزان این مدارس در سه وعده تغذیه می‌شوند. او حتی خبر داد در لایحه بودجه سال آینده، اعتبار مربوط به تغذیه این مدارس تقریبا دو برابر شده و از ۱۵۰ میلیارد تومان سال ۹۶ به ۲۹۰ میلیارد تومان رسیده است.
اما هرچند با این افزایش بودجه و البته به شرط تصویب نهایی در مجلس، اتفاق خوشایندی برای دانش‌آموزان مدارس شبانه‌روزی رخ می‌دهد، ولی حقیقت این است که این افزایش، توفیری به حال دانش‌آموزان مدارس روستایی و محروم ندارد تا جایی که به نظر می‌رسد یا گرسنگی و سوءتغذیه موجب ترک تحصیل می‌شود (همچنان که تا به حال رخ داده) یا انگیزه‌ای می‌شود برای مشارکت معلمان و خیران در اطعام دانش‌آموزان نیازمند (همچنان که اکنون نیز وجود دارد).
فاصله‌مان با جهان زیاد است
فاصله‌مان با دنیا واقعا زیاد است. اگر ما در تامین بودجه شیر مدارس آن هم فقط توزیع ۷۰ نوبت شیر در سال مانده‌ایم بسیاری از کشورهای جهان، چارچوب تعریف شده و تخطی‌ناپذیری برای تغذیه مدارس دارند. بررسی‌های ما نشان می‌دهد توزیع غذای رایگان در مدارس بریتانیا از سال۱۹۴۴ میلادی آغاز شده که جامعه هدفش در ابتدا فقط کودکان خانواده‌های کم‌درآمد بود، ولی از دهه ۵۰ میلادی به بعد غذای مدرسه به یکی از قوانین این کشور تبدیل شد. درحال حاضر مدارس بریتانیایی به کودکان سیب‌زمینی سرخ شده، هویج، فرنی، سالاد و میوه به همراه شکلات می‌دهد.
در فنلاند نیز از سال ۱۹۴۸ به دنبال قانون تحصیل اجباری، شرایطی درنظر گرفته شد که کودکان در مدرسه گرسنه نمانند و توجه‌شان به درس را از دست ندهند. انواع سوپ سبزیجات، هویج، سالاد چغندر، ماهی و میوه‌های تازه ازجمله مواد خوراکی است که میان دانش‌آموزان توزیع می‌شود.
ژاپن هم پس از جنگ جهانی دوم که شرایطی نزدیک به قحطی را تجربه می‌کرد، توزیع غذا میان دانش‌آموزان مدارس ابتدایی را آغاز کرد که این کار بعد از دو سال به همه مقاطع تحصیلی گسترش یافت. سوپ توفو، همبرگر، سبزیجات، برنج، ماست و شیر از غذاهایی است که در مدارس توزیع می‌شود.
البته این روال فقط در کشورهای توسعه‌یافته جریان ندارد و توزیع غذای رایگان در مدارس کشورهای درحال توسعه نیز متداول است. به طور مثال هند برنامه توزیع رایگان غذایی را از سال ۱۹۵۲ آغاز کرده و هم‌اینک در همه روزهای سال تحصیلی به هر دانش‌آموز شیر، سوپ، سبزیجات پخته و غذاهای حاوی حبوبات داده می‌شود. در نیجریه نیز براساس برنامه‌ای که از سال ۲۰۱۲ آغاز شده به همه کودکان مقطع ابتدایی مدارس دولتی، برنج، انواع لوبیا، سوپ و سبزیجات به همراه یک نوع میوه می‌دهند.
درواقع کشورهای مختلف دنیا با این روش سعی در کنترل گرسنگی و افزایش ضریب یادگیری دارند، برنامه‌ای که ما نیز بشدت به آن نیازمندیم. دو سال قبل مهرزاد حمیدی، معاون وقت تربیت بدنی و سلامت وزیر آموزش و پرورش حاد بودن سوءتغذیه در مناطق محروم را تائید کرده و امیدوار بود با حمایت‌های دولت و خیران وضعیت تغذیه دانش‌آموزان بهتر شود. البته در سال‌های اخیر، خیران خوب به میدان آمده‌اند و حالا نوبت حمایت‌های دولتی است.
- 19
- 1
