انواع تیک عصبی و درمان آن

ژنتیک و عوامل محیطی علت های اصلی تیک های عصبی هستند

تیک عصبی چیست؟

خیلی از افراد گاهی اوقات نوعی از اسپاسم عضلانی را در نقاط خاصی از بدن تجربه می کنند. این جنبش عضلانی، بعنوان تیک عصبی یا پرش غیر ارادی عضلانی، شناخته می شود. تیک های عصبی حرکات غیر ارادی عضلانی هستند که میتوانند در هر نقطه ای از صورت بروز کنند. انواع مختلفی تیک عصبی وجود دارد. بعضی از آن ها حرکات بدن را تحت تأثیر زیادی قرار می دهد. به این تیک ها، تیک عصبی حرکتی گفته می شود.

بعضی دیگر هم روی صدای افراد تأثیر می گذارند شایع ترین نواحی از بدن که تیک های حرکتی در آن ها دیده میشوند، عبارت اند از: سر و صورت و دست ها و بازوها. تیک های عصبی میتواند با رفتارهایی مانند بالا انداختن شانه، پلک زدن، تنگ کردن چشمها، تکانهای تند سر یا شانه، شکلک در آوردن یا چین دادن بینی دیده شود. در واقع تیک ها، حرکات بدنی یا صداهای کنترل نشده هستند.

چشمک ‌زدن و به ‌هم‌خوردن پلک‌ها از علائم تیک عصبی حرکتی است

بعضی افراد امکان دارد تنها یک نوع تیک عصبی داشته باشند، در حالیکه بعضی دیگر امکان دارد چند تیک عصبی داشته باشند. همچنین تیک های عضلانی بعضی افراد ممکن است تیک های صدایی مثل صاف کردن گلو یا خر خر کردن گلو را تجربه کنند. اگرچه افراد میتوانند با بعضی راهکار ها تیک ها را بطور موقت سرکوب کنند ولی در آخر این تیک ها باز می گردند.

تیک عصبی در مردها سه برابر بیش از زن هاست و تیکهای مزمن اغلب بین سنین شش تا دوازده سالگی دیده می شود. این تیکهای حرکتی در دوران کودکی کاملاً معمول هستند. اغلب تیک هایی که تازه شروع شده اند، مسیر محدود و گذرایی دارند و به سمت اختلال جدی تری پیش نمی روند و حداکثر در طی دوره های استرس آور عود می کنند. معدودی از تیک ها بیش از یک سال طول می کشند. با آماری که انجمن روانپزشکی آمریکا گزارش داده است، حدود ۲۵ درصد از کودکان و ۱ درصد از بزرگسالان تیک عصبی را تجربه می کنند. این اختلال معمولاً پسرها را بیش از دخترها درگیر کرده و سن شیوع آن در ۷ سالگی است ولی گاهی در ابتدای بلوغ و بزرگ سالی نیز ظاهر می شود.

درمان تیک‌ عصبی صورت بسته به نوع و شدت تیک متفاوت است

انواع تیک عصبی

انواع تیک عصبی عبارتند از:

- تیک عصبی ساده گذرا:

تیک ساده که به دو گروه حرکتی و صوتی تقسیم می شوند.

۱- تیک عصبی حرکتی (تیک موتوری):

به حرکات غیرمنتظره و کوتاه مدت، تیک عصبی  حرکتی گویند، که بطور ناگهانی در رفتار طبیعی شخص، دیده می شود. تیک های حرکتی اکثراً به شکلی مشابه تکرار می شوند. تیک حرکتی میتواند به صورت ساده و یا پیچیده باشد. تیک های حرکتی ساده امکان دارد شامل حرکت هایی مثل چشمک زدن، کشش پره های بینی، حرکات تند و سریع سر و یا تکان دادن شانه ها باشد. تیک های حرکتی پیچیده شامل یکسری از حرکات است که به دنبال هم تکرار می شوند. مثلا شخص شی ای را چند بار لمس کند و یا با یک پا لگد می اندازد و بعد با پای دیگر این عمل را تکرار می کند.

۲- تیک عصبی صوتی:

تیک عصبی صوتی که با علائمی مانند سرفه، پاکسازی گلو و ایجاد آواهای مبهم همراه است.

- تیک عصبی مزمن:

اگر تیک عصبی بیش از ۱۲ ماه ادامه یابد، تیک مزمن محسوب می شود. تیک های عصبی مزمن پایدار هستند و معمولاً انقباض ماهیچه در آنها  بیش از حد و بسیار شدید است. این تیک ها مشخصاً به صورت حمله های دوره ای هستند و شدت آن تغییر می کند. در واقع رفتار تیکی امکان دارد برای هفته ها یا ماهها کاملاً محو، ولی مجدداً ظاهر شود.

انواع تیک عصبی پیچیده

ممکن است در هر سنی پدیدار شوند، تیک عصبی پیچیده مثل تیک های ساده به دو گروه حرکتی و صوتی تقسیم میشوند:

>> تیک حرکتی پیچیده:

این نوع تیک عصبی بیش از یک گروه عضلانی را درگیر می کنند و علائمی مانند ضربه زدن بخود، گاز گرفتن خود، پریدن، حرکت دادن و چرخیدن در هنگام راه رفتن و... دارد.

>> تیک صوتی پیچیده:

این نوع تیک عصبی هم با علائمی مانند صحبت های مبهم، تکرار کلمات و تکرار حرف های دیگران، بروز پیدا می کنند.

سندرم تیک عصبی حرکتی و صوتی متعدد مزمن

در صورتی که تیک عصبی بیش از یکسال ادامه یابد و درمان نشود باعث بروز بیماری سندروم تورِت می شود که این بیماری بایستی به صورت جداگانه درمان شود. این نوع تیک به نام پزشک فرانسوی ای که اولین بار این بیماری را توصیف کرد، “سندرم ژیل دولا توره” نامیده می شود.

این اختلال معمولاً همراه با تحریک پذیری و اختلال وسواس است که سبب طرد شدن شخص از اجتماع می شود و این واکنش های اجتماعی منفی میتواند شخص را به افسردگی دچار کند و حتی در برخی مواقع او را بسوی خودکشی سوق دهد. تیک های توره درصورت عدم درمان میتوانند به حالتی مزمن در شخص تبدیل شود. سندرم توره، سندرمی خطرناک در تیک عصبی است. گاهی تیک عصبی با سندرمی به نام توره ترکیب می شود و مشکلاتی برای شخص بوجود می آورد. از علایم این سندرم این است که چند تیک، همزمان با هم در بدن شخص اتفاق می افتد. شدت نشانگان توره در طول زمان امکان دارد افزایش یا کاهش یابد. نشانگان آن در سنین ۱۰ تا ۱۲ سالگی به بيش ترین شدت خود می رسد و با افزایش سن اغلب از شدت آن کم می شود.

تیک عصبی ممکن است در آغاز یک جمله به روش مشابه با لکنت رخ دهد

علایم تیک عصبی

تیک ها حرکات یا صداهای ناگهانی، کوتاه، متناوب- علائم سندرم تورت هستند. آنها میتوانند از حد ضعیف تا شدید وجود داشته باشند. علائم شدید تیک عصبی امکان دارد بطور چشمگیر با ارتباط، کارکرد روزانه و کیفیت زندگی تداخل داشته باشند.

دلایل تیک عصبی

علل تیک عصبی دقیقا مشخص نیست. این مشکل ریشه در تغییرات بخش هایی از مغز دارد که کنترل حرکات را برعهده دارند. به نظر می رسد که این مسئله بیشتر ریشه ی ارثی و خانوادگی دارد و گاهی هم بعنوان عوارضی از مشکلات دیگر مثل وسواس و بیش فعالی است. بیماری های مانند هانتینگتون و اختلالات مغزی نیز میتواند باعث تیک عصبی بشود. ضمنا، مصرف برخی مواد مخدر مانند کوکائین و آمفتامین هم سبب تیک عصبی در مصرف کننده می شود.

تشخیص نوع و علت تیک عصبی

تشخیص نوع و علت تیک عصبی با یک معاینه ساده توسط متخصص مغز و اعصاب امکان پذیر خواهد بود. در صورتی که پزشک بتواند دلیل تیک عصبی را شناسایی کند میتواند به درمان آن بپردازد، ولی اگر تیک عصبی بطور مرتب رخ ندهد تشخیص نوع و علت آن از طریق انجام تصویربرداری میسر خواهد بود.

راه های درمان تیک عصبی

درمان تیک عصبی با توجه به شدت عارضه متفاوت می باشد. خیلی از تیک ها من جمله تیک های گذرا بدون مداخله با گذر زمان از بین می روند. ولی تیک هایی که در عملکرد شخص و زندگی او اخلال ایجاد می کنند امکان دارد به درمانهای جدی تر احتیاج پیدا کنند. در صورتی که شدت تیک های عصبی زیاد نباشد میتوان با درمان های خانگی به رفع آن عارضه پرداخت، ولیکن در صورتی که بروز این عارضه باعث اختلال در عملکرد فعالیت های روزمره شخص شده باشد درمان با ایجاد عادات معکوس و ERP صورت می گیرد.

۱. درمان دارویی تیک عصبی:

داروهای تجویزی جهت درمان تیک عصبی شامل داروهای اضطراب آلفا آدرنرژیک، داروهای ضد روان پریشی و مسدود کننده های دوپامین می شود. در موارد تکرار تیک ها پزشک امکان دارد تزریق بوتاکس را توصیه کند تا بدینوسیله عضلات صورت تا چند ماه فلج شده و از بازگشت تیک ها به صورت جلوگیری کند. این داروها همچنین میتوانند به درمان هر گونه از بیماری های زمینه ای که به تیک عصبی منجر میشوند من جمله سندروم توره یا اختلال کم توجهی – بیش فعالی (ADHD) کمک کنند.

۲. جراحی تیک عصبی:

نوعی جراحی به نام تحریک عمقی مغز در درمان برخی موارد سندرم های تورت موثر است. این، شامل قرار دادن یک یا چند الکترود (دیسک های فلزی کوچک) در ناحیه ای از مغز شماست که با آنها مرتبط است. الکترودها با استفاده از سوزن های نازک از سوراخ های کوچکی در جمجمه شما عبور می کنند. این کار، تحت بیهوشی عمومی (جایی که شما خواب هستید) انجام می شود. سیم های نازک از الکترودها به یک مولد پالس (دستگاهی شبیه ضربان ساز) که زیر پوست سینه شما قرار دارد وصل هستند. این کار یک جریان الکتریکی را برای کمک به تنظیم سیگنال های مغزی شما و کنترل آنها می دهد. تحقیقات در زمینه تحریک عمقی مغز تا حدی مثبت است ولی درمان تیک عصبی هنوز نسبتاً جدید است و تحقیقات متعددی در این زمینه صورت نگرفته است.

۳. روان درمانی، روشی برای کنترل تیک عصبی:  

رفتار درمانی یکی از نخستین راهکارهایی است که برای کنترل تیک عصبی از آن استفاده می شود. در صورتیکه پزشک شما احتمال بدهد که رفتار درمانی میتواند در کنترل تیک عصبی شما تأثیر داشته باشد، شاید شما را به یک متخصص روانشناسی ارجاع دهد. یکی از نخستین درمانهای مورد استفاده برای تیک های عصبی، «درمان برگشت رفتاری» است. گاهی اوقات از تکنیکی به نام «مواجهه و جلوگیری از پاسخ» (ERP) نیز برای کنترل تیک های عصبی استفاده می شود. هدف از این روش آن است که به شما کمک کند تا یاد بگیرید که چطور آن حسی که سبب بروز تیک عصبی می شود را سرکوب کنید تا زمان آن بگذرد.

درمان گیاهی تیک عصبی

تقویت کننده عصبی مثل سنبله طیب با عسل یک قاشق چایخوری صبح زود بنوشید و گل بهار نارنج با عسل یک قاشق چایخوری اول مغرب هم در کاهش تیک عصبی مفید میباشد. چیزهای ترش و تند و تیز برای افراد مبتلا به تیک عصبی سم است و نباید مصرف شود.

درمان های طبیعی تیک عصبی

پزشکان نیز امکان دارد درمان طبیعی را برای تیک عصبی صورت توصیه کنند. از آن جایی که اضطراب در ایجاد و تداوم تیک نقش دارد، درمانهای طبیعی شامل کاهش استرس در زندگی شخص می شوند. از جمله اقدامات و فعالیت های کاهش دهنده استرس میتوان به ورزش های سبک، بازی های خلاقانه، یوگا و مدیتیشن اشاره کرد. همچنین استراحت کافی و خواب کامل شبانه برای رفع اضطراب از اهمیت زیادی بهره مند است.

شروع تیک عصبی معمولا در کودکی آغاز می شود و سن بروز آن تقریبا ۵ سالگی است

گردآوری: بخش سلامت سرپوش