اختلاف دولت رئیسی و فرح بر سر جواهرات سلطنتی | جواهرات فرح پهلوی الان کجا هستند؟

احسان رستمی‌پور در روزنامه شرق نوشت: دو تاج مربوط به شاه و ملکه پهلوی دوم که روز گذشته در ویدئوی منتشرشده توسط سخنگوی دولت ادعای خروج آنها از کشور توسط خاندان پهلوی مطرح شده بود، در موزه جواهرات ملی بانک مرکزی ایران نگهداری می‌شوند. انتشار ویدئویی کوتاه از اموالی که آخرین شاه ایران هنگام خروج از کشور همراه خود برده، روز گذشته حرف و حدیث‌های زیادی در فضای مجازی به راه انداخت.

این اتفاق زمانی رخ داد که علی بهادری‌جهرمی، سخنگوی دولت، ویدئویی یک‌دقیقه‌ای با لوگوی خبرگزاری ایرنا با تیتر «بخشی از ثروت ایران که پهلوی با خود برد»، در صفحه توییتری خود منتشر کرد و با استناد به ویدئو نوشت که دو تاج شاهنشاهی دوره پهلوی با پنج‌ هزار قطعه الماس که قابل قیمت‌گذاری نیستند، هنگام خروج محمدرضا پهلوی از کشور خارج شده است. در این ویدئو که هم‌زمان با سالگرد خروج پهلوی دوم از ایران منتشر شده، تصویری از دو تاج محمدرضا پهلوی و همسرش نمایش و نوشته شده است که تاج ملکه با هزارو ۶۴۶ قطعه الماس، تاج شاهنشاهی با سه‌هزارو ۳۸۰ قطعه الماس و ۳۸۴ چمدان حاوی عتیقه و جواهرات همراه پهلوی و همسرش از کشور خارج شده است. انتشار این ویدئو با لوگوی خبرگزاری ایرنا و توییت‌شدن آن توسط سخنگوی دولت باعث شد بسیاری از کاربران فضای مجازی به موضوع خروج این اموال از ایران واکنش نشان دهند.

در این ویدئو درباره خروج این اموال، جزئیاتی ارائه نشده و همچنین به جزئیات ۳۸۴ چمدان حاوی عتیقه و جواهرات نیز پرداخته نشده است. از سوی دیگر اموال خارج‌شده توسط پهلوی‌ها در زمان ترک کشور نیز همچنان مبهم است و لیست دارایی‌هایی که توسط آنها از کشور خارج شده، مشخص نیست. با وجود این دو تاج معروفی که این ویدئو مدعی خروج آنها از کشور است، اکنون در خزانه جواهرات ملی بانک مرکزی ایران نگهداری می‌شود.

هرچند اطلاعات دقیقی درباره جابه‌جایی‌های احتمالی این تاج‌ها در طول تاریخ نیست اما اسناد متعددی نشان می‌دهد که این تاج‌ها هم‌اکنون در ایران نگهداری می‌شوند. ‎‌پس از انتشار توییت علی بهادری‌جهرمی، سخنگوی دولت، بسیاری از افراد به او متذکر شدند که اطلاعات مورد استناد او در خروج تاج‌ها اشتباه است اما تا زمان تنظیم این گزارش سخنگوی دولت و خبرگزاری ایرنا واکنشی به این موضوع نشان نداده‌اند.

تاج‌هایی که در  ویترین  موزه هستند

خزانه جواهرات ملی یا موزه جواهرات بانک مرکزی مدتی است که امکان بازدید عمومی ندارد. با وجود این در وب‌سایت رسمی بانک مرکزی و در بخش معرفی گنجینه آثار این موزه، تاج شاهی پهلوی به عنوان یکی از آثار معروف این موزه معرفی شده است. به دلیل شرایط حفاظتی این مجموعه گران‌بهای کشور، کمتر تصویر و عکسی از گنجینه آن موجود است و پیش از این نیز بازدیدکنندگان اجازه عکاسی از موزه را نداشته‌اند.

با وجود این شرایط، یکی از مدارک حضور هر دو تاج سلطنتی پهلوی در موزه جواهرات، مستند «گواهان تاریخ- جواهرات ملی ایران» است. خسرو سینایی مستندساز فقید ایرانی در سال ۱۳۸۷ فیلم مستندی از مجموعه موزه جواهرات ملی ایران به سفارش بانک مرکزی ساخته است. در بخشی از این فیلم و در معرفی آثار این مجموعه، دو تاج مربوط به پهلوی دوم و ملکه در دو ویترین متوالی دیده می‌شوند. بانک مرکزی ایران نیز در معرفی آثار گنجینه جواهرات ملی خود بخش‌هایی از فیلم خسرو سینایی را روی وب‌سایت خود قرار داده و در همین بخش کوتاه از مستند نیز تاج‌های شاه و ملکه پهلوی در ویترین دیده می‌شوند.

تاج شاه پهلوی

پهلوی اول پس از رسیدن به سلطنت تاجی را برای خود انتخاب کرد که اکنون به تاج پهلوی مشهور و توسط رضاخان و محمدرضا پهلوی استفاده شده است. پیش از این در دوره قاجار از تاج کیانی در تاج‌گذاری‌ها استفاده می‌شده است؛ تاج کیانی نیز یکی از آثار ارزشمند خزانه جواهرات ملی ایران است. به درخواست رضاخان در سال ۱۳۰۴ خورشیدی، گروهی از جواهرسازان ایرانی، زیر نظر سراج‌الدین جواهری، جواهرساز معروف قفقازی و جواهرساز امیر بخارا که از روسیه به ایران مهاجرت کرده بود، از گوهرهای منتخب، تاج پهلوی را ساختند و رضاخان و محمدرضا پهلوی، برای تاج‌گذاری‌های خود از آن استفاده کردند.

آن‌طورکه وب‌سایت بانک مرکزی توصیف کرده، این تاج از طلا و نقره ساخته شده و آراسته به الماس‌های برلیان بسیار اعلا، نگین‌های درشت زمرد، یاقوت کبود و مروارید است. کلاه تاج مخمل قرمز و در قبه آن که زمرد خیاره در چنگ نشانده، قرار دارد. این تاج در چهار طرف، دارای چهار کنگره پله‌پله به شکل تاج‌های ساسانی است و در وسط و زیر کنگره پیشین آن، خورشیدی زرین با شعاع‌های الماس‌نشان و تخمه الماس زرد درشت نصب شده و در پشت همین کنگره، جقه پایه‌دار اسلیمی و در پشت آن پر قو قرار دارد.

در اطلاعات ارائه‌شده توسط بانک مرکزی آمده است که این تاج دارای ۳۳۸۰ قطعه الماس به وزن ۱۱۴۴ قیراط، پنج قطعه زمرد به وزن ۱۹۹ قیراط و دو آنه، دو قطعه یاقوت کبود به وزن ۱۹ قیراط و ۳۶۸ حبه مروارید است. این تاج در حدود دو کیلو و ۸۰ گرم وزن دارد.

تاج  ملکه

بانک مرکزی ایران در وب‌سایت خود تصویری از تاج ملکه را نیز قرار داده اما جزئیات دقیقی از آن در دسترس نیست. براساس اطلاعات مختصری که از این تاج وجود دارد، تاج ملکه توسط شرکت ون کلیف و آرپلز فرانسوی ساخته شده است. با توجه به اینکه برای ساخت تاج ملکه از سنگ‌ها و جواهرات خزانه سلطنتی استفاده می‌شده و خروج این آثار از ایران ممنوع بوده، آن‌طورکه شرکت ون کلیف و آرپلز در وب‌سایت خود نوشته جواهرسازان این شرکت فرانسوی برای ساخت تاج به ایران آمده‌اند و پیر آرپلز ۲۴ سفر به ایران داشته و یک کارگاه موقتی بر پا کرده است. تاج ملکه ظرف شش ماه ساخته و در مراسم سلطنتی استفاده شد.

این تاج بر بستر طلای سفید و یک کلاه مخمل سبز یشمی ساخته شده و براساس اطلاعات شرکت ون کلیف و آرپلز با ۳۶ زمرد، ۳۶ یاقوت، ۱۰۵ مروارید، ۱۴۶۹ الماس تزئین شده است. براساس روایت‌ها این تاج حدود دو کیلوگرم وزن دارد و در بروشور شرکت فرانسوی نوشته شده که مجموعه کامل این تاج شامل یک جفت گوشواره و یک گردن‌بند است. همچنین این شرکت برای مراسم تاج‌گذاری جواهرات دیگری برای دختر و خواهران شاه ساخته است.