دو انتخابات زیر سایه سرنوشت برجام

حسن روحانی با حمایت اصلاح‌طلبان و اعتدالگرایان به پاستور رسید و هر چند مذاکرات هسته‌ای از جایگاه حقوقی ریاست جمهوری یا وزارت امور خارجه به دولت منتسب نبود، ولی به دلیل در دست گیری روند این مذاکرات از سوی روحانی و ظریف، برجام همواره به عنوان یکی از موفقیت‌های دولت روحانی تلقی می‌شد. ضدیت جریان سیاسی مقابل با برجام نیز از دید عمومی بر این فرض صحه می‌گذاشت.

نتیجه این که حال در شرایط خروج آمریکا از برجام و نامعلومی سرنوشت آن، بسیاری کامیابی یا ناکامی برجام را به سرنوشت حامیان دولت در دو انتخابات آینده گره می‌زنند. برخی معتقدند با نافرجامی برجام، بخش زیادی از جامعه از اصلاح‌طلبان و اعتدالگرایان حامی دولت ناامید شده و در نتیجه با ریزش آرای سمپات‌ها و بازگشت آرای خاموش به سایه، این اصولگرایان هستند که با آرای ثابت همیشه در میدانشان پیروز انتخابات آتی خواهند بود. این در حالی است که اصولگرایان نیز با رقابت درونی و انفکاک طیفی در سال‌های گذشته، با این معما روبرو خواهند بود که بر محور کدام نگاه در انتخابات حاضر شوند. نکته دیگر این که آیا مردمی که از سیاست‌ورزی خارجی به سبک اصولگرایی، به اعتدال پناه آوردند، آیا حاضرند در عبور از اعتدال به مسیر تلخ تجربه شده بازگردند؟ علاوه بر این باید این نکته را در نظر گرفت که دولت دوازدهم هنوز سه سال دیگر زمان دارد و مدیریت مناسب شرایط فعلی می‌تواند برگ برنده‌ای برای حامیان دولت در دو انتخابات آینده مجلس شورای اسلامی و ریاست جمهوری محسوب شود.

غلامرضا انصاری عضو شورای مرکزی حزب اتحاد ملت صحبت خود را درباره واکنش جریانات داخلی نسبت به برجام اینطور آغاز کرد: اگر در شرایط کنونی هوشمندانه عمل کنیم و جلوی تندروی های غیر منطقی که متاسفانه آب به آسیاب دشمن می ریزد را بگیریم به طور یقین این اجماع برعلیه آمریکا به وجود خواهد آمد. همه باید بدانیم که امروز ابزار مذاکره و دیپلماسی و منطق و بیان می تواند کاراتر از ابزار نظامی و تسلیحات نظامی و جنگ باشد. موفقیت ایران در جامعه جهانی اما یک شرط دارد و آن این است که همبستگی درونی خود را تقویت کنیم چراکه ما مسیر صعب العبوری را در پیش داریم و تنها راه حل این مشکل همبستگی و آشتی ملی است و به همه کسانی که دل در گروی آرمان های انقلاب، سعادت ایران و پیشرفت کشور دارند و دلسوز مردم هستند در چارچوب قانون اجازه کنشگری دهیم. 

اما نظارت استصوابی در اکثر مواقع دست اصلاح طلبان را بسته است. مردم نیز می گویند تا زمانی که انتخابات آزاد نداریم بهتر است که دیگر در آن شرکت نکنیم. انصاری هم حرف مردم را می زند. او تاکید می کند که اگر فضا را ببندیم و رد صلاحیت ها مثل چند دوره گذشته گسترده باشد انتخابات حداقلی خواهد شد و این پشتوانه مردمی نظام را از دست می دهد. پس انتخابات حداکثری مطالبه ما است چرا که در آن شرایط مردم خواسته های خود را آزادانه مطرح می کنند و کاندیدای دلخواه شان را انتخاب می کنند. کوچکترین خللی در پایگاه اصلی انقلاب که مردم است ایجاد کنیم، دشمنان ایران را که هدفی جز سرنگونی نظام ندارند و در اسرائیل و آمریکا در حال حاضر جمع شده اند به اهداف خود امیدوارتر می کنیم بنابراین هر حرکتی که به دلسردی مردم منجر شود به زیان کشور است.

سعید شریعتی فعال سیاسی اصلاح طلب مخاطب دیگر سوالات ما بود که خروج ترامپ از برجام را موجب انسجام جریانات داخلی عنوان کرد و افزود: ما مشکلات داخلی داریم اما این فضا باید کمک کند که با استحکام در داخل و تقویت پیوندهای ملی و آشتی ملی انسجام را تقویت کنیم.

در واقع ملت ایران هرچه قدر در داخل با هم اختلاف نظر داشته باشند وقتی که به موجودیت ایران با نگاهی تحقیر آمیز و دشمن کیشانه دیده می شود یکپارچه از تمامیت ارضی خود دفاع می کنند. مولانا می گوید از قضا سرکنگبین صفرا فزود، این چیزی که آقای ترامپ فکر می کرد سرکنگبینی برای او و آمریکاست اما اکنون برایش صفرا آورده و به همین دلیل وقتی که گفت من دلم به حال ملت ایران می سوزد ملت ایران هم یک پارچه گفتند دلت به حال خودت بسوزد و این موضع مشترک جریان های غالب در ایران بوده است. این یک بستر و مقدمه ای برای تعمیق انسجام است. 

شریعتی با این دیدگاه مخالف است که اصلاح طلبان دچار ریزش شده اند و این مسئله را به آرای خاکستری نسبت می دهد: به نظر من بخش هایی از این لایه ها در اعتراضات اخیر حضور داشتند؛ ۱۲ میلیونی که موضع شان تحریم بود و در انتخابات ۹۶ هم مشارکت نداشتند. دقت کنید ترکیب آراء در سال ۹۶، ۲۵ میلیون آرای آقای روحانی بود و ۱۶ میلیون آقای رئیسی، می شود۴۱ میلیون و تا ۵۴ میلیونی که واجد شرایط بودند ما ۱۵ میلیون تحریمی داشتیم. از این تعداد چند میلیون هیچگاه شرکت نمی کنند و مابقی هم عبورکندگان از صندوق رای و مشروعیت نظامند که بخشی از ملت اند. حالا باید بپرسیم که آنها چقدر توانستند از این ریزش آرای خاکستری نیرو بگیرند. البته خطر اصلی همین است. جریان اصولگرا هم باید هوشیار باشد چراکه ۱۶میلیون هوادار تشکیلاتی ندارد و ریزش رای در هر دو طرف بوده است.

او درباره بخشی از چه بایدکردهای امروز اظهار داشت: بهتر است جریانات اصلی نظام و انقلاب به یک تفاهمی برسند که انتخابات آزاد برگزار کنند. ما باید بتوانیم یک پارلمانی تشکیل بدهیم که تمام جریانات درون انقلاب نماینده داشته باشند و صدای شان شنیده شود. حتی به سمتی برویم که صدای قشر تحریمی هم شنیده و به جای کف خیابان خواست های شان در مجلس دنبال شود. در همه جای دنیا اعتراضات رادیکال وجود دارد و یک نظام دموکراتیک سالم به جای انحلال و سرکوب به حل مشکلات آنان می پردازد و اعتراض را در داخل و از طریق ظرفیت های نظام حل می کند.

برای ادامه مسیر گفت وگوی خود به سراغ سیدرضا اکرمی رفتیم. عضو جامعه روحانیت مبارز که سال ها نماینده مجلس بود و به با نظرات معتدل خود گلیم خود را از آب تندروها و دلواپسان بیرون کشیده است. او نیز هوشدار می دهد که اگر امروز به فکر فردای نظام نباشیم تحریمی ها عرصه را برای کشور تنگ می کنند.

اکرمی در همین باره به طرح موضوع می پردازد و فریاد بر می آورد که اکنون زمان تسویه حساب های سیاسی نیست: در داخل کشور من وجدانا می گویم این سیاسیون را در یک اتاق جمع کنیم، هر کسی برای خود حرف نزند، از جانب مردم هم حرف نزند. مدیران مسئول مطبوعات، فعالین، سیاسیون، تریبون دارها یک جا جمع شوند و صورت مسئله را برای همدیگر روشن کنند. بگویند اگر می خواهیم از برجام بیرون بیاییم یعنی برگردیم به قبل از آن و قطعنامه۲۲۳۲ و تحریم بین المللی را بپذیریم یا اینکه برگردیم به قبل از تحریم و غنی سازی اورانیوم را دنبال کنیم و هرچه باداباد یا اینکه نه، ببینیم جامعه جهانی چه می گویند؟ ما در جامعه بین المللی زندگی می کنیم. حتی المقدور باید بکوشیم از تنش و جنگ بکاهیم. اگر هر کس بخواهد به خواسته خود عمل کند جز هرج و مرج نتیجه ای ندارد چه بسا می رسد به تصمیمات خطرناک.

اکرمی در پاسخ به کلیات اکتفا و تاکید می کند: متاسفانه تا مادامی که تحزب و تشکل درست و جامع و مانع نداریم، نمی توانیم نتیجه بگیریم و پیش بینی درستی از مسائل داشته باشیم چون بیشتر احزاب ما فصلی و موجی اند. باید همه جناح ها و گروه ها به آنچه که صلاح ملت و انقلاب است عمل کنند. اصولا هرگونه تندروی خلاف عقل و عرف و قانون و مصلحت کشور قطعا پایان مناسبی ندارد. این تعاریف اصلاح طلب و اصولگرا بیشتر فردند تا جریان و ما مشاهده می کنیم بیشتر مردم مشغول کار و زندگی خودشانند و برخی هم در این میان به دنبال عرضه اندام که درست نیست. باید با عقلانیت عمل کنیم؛ نه احساسی، نه انفعالی و نه وابستگی. این فعال سیاسی اصولگرا در پاسخ به این سوال که مردم تحمل ندارند و دولت و اصلاحات را نشانه رفته اند چطور باید با این مسئله برخورد کرد، می گوید: تشنج، یاس و ناامیدی از ناحیه هر فرد و جناحی شکل بگیرد قطعا خلاف اخلاق و قانون و نظر رهبری است. دولت که دارد به وظیفه خود عمل می کند. روحانی نمی خواهد مردم اضطراب و التهاب داشته باشند و یا کرامت و غزت شان زیر سوال برود. مقام معظم رهبری هم در سخنرانی خود فرمود که دولتمردان ما زحمت کشیدند ولی طرف مقابل عمل نکرد. ترامپ نه اخلاق و انصاف سرش می شود و نه قانون. دولتمردان چه کار بکنند؟ هرگونه یاس و ناامیدی اشتباه است. باید همه دست به دست هم دهیم طبق فرمایش رهبری عمل کنیم تا تضمین بگیریم و انسجام و وحدت داشته باشیم. اگر نشد، این کشور رهبر و شورای امنیت ملی و دولت و مجلس و نخبه و فرهیخته دارد، آن وقت طبق نظر آنها عمل می کنیم.

جریانات سیاسی جدای از نگرانی بین المللی به داخل اهمیت بیشتری داده اند تا جایی که هر عقل منصفی را به اعتدال فرا می خوانند. به نظر می رسد که تا یک سال باقیمانده تا اولین انتخابات دولت دوم روحانی گروه ها باید بار خود را برای مواجهه با تندروها و تحریمی ها ببندند. اقناع قشر و برگزاری رقابتی ترین انتخابات تاریخ جمهوری اسلامی می تواند گام مهمی در جهت حل مشکلات آتی کشور باشد. امری که با کمی درایت و هوشمندی و واقع نگری می تواند به منصه ظهور رسیده و ایران را از گسست های داخلی و افراطی گری محافظت کند.

امید عبدالوهابی