روزنامه جهان صنعت نوشت: چند ماه است که دیگر خبری از مذاکرات برجام و احیای آن نیست، اما به جای آن موضوعات زیادی پیرامون فعالیت‌های هسته‌ای، فعالیت‌های موشکی، ارسال پهپاد به روسیه و در پایان هم اعتراضات داخلی ایران مطرح شده است. موضوعاتی که همراه با موضع‌گیری‌های مقامات و دیپلمات‌های کشورهای غالبا غربی همراه بوده است. به عبارت دیگر این روزهای سیاست خارجی ایران شده همان «یک سر و هزار سودا». مسوولان سیاست خارجی تصور داشتند که با امضا نکردن توافقی برای احیای برجام، زمستان سخت و سیاهی را برای اروپایی‌ها رقم خواهند زد، اما گذر زمان مساله دیگری را نشان داد.
این وضعیت در نگاه ناظران به عنوان راهی برای امنیتی شدن فضای ایران در جهان است. امنیتی نه آن‌طور که در داخل دیده می‌شود که یگان ضدشورش و نیروهای امنیتی و نظامی در لباس‌های گوناگون در خیابان باشند؛ به این شکل که موضوعات پیرامونی یک کشور در مرکز کانون توجهات جامعه جهانی و افکار عمومی دنیا قرار می‌گیرد و فضای بین‌الملل و دیپلماسی حول همان کانون می‌چرخد.
نمونه این کشورها در تاریخ کم نبوده‌اند. موضوعات شکل‌گرفته پیرامون آن کشور در شورای امنیت سازمان ملل مطرح می‌شود و وقتی ۵ قدرت این شورا توافق کنند، تحریم‌هایی علیه آن دولت تصویب می‌شود. این تحریم‌ها از فصل ششم منشور ملل متحد شروع می‌شود و به فصل هفتم منشور می‌رسد. از تحریم‌های اولیه می‌رسد به تحریم حریم هوایی و نهایتا مبادله کالا برای تامین تنها مواد غذایی مورد نیاز آن کشور. به عبارت دیگر در فاز پایانی ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد، به عنوان تهدید صلح و امنیت جهانی در نظر گرفته می‌شود و دست قدرت‌ها برای اجازه جهت حمله نظامی بازمی‌شود. البته که پیش‌زمینه چنین وضعیتی، انزوای دیپلماتیک آن کشور است.
تا پیش از مذاکرات برجام و باز شدن راه برای توافق هسته‌ای، ایران ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد بود و تنها یک گام تا برنامه نفت برابر غذا و تعیین منطقه پرواز ممنوع فاصله داشت. اما با به کارگیری دیپلماسی آن زمان ایران موفق شد بدون جنگ، از ذیل فصل هفت منشور ملل متحد بیرون بیاید.
اما امروز با به بن‌بست رسیدن مذاکرات احیای برجام که پس از خروج دونالد ترامپ از کاخ‌سفید شروع شد، موضوعات دیگری حول ایران شکل گرفته‌اند. به معنای دیگر، موضوعاتی که غربی‌ها تا پیش از این، در سایه برجام نسبت به آنها چندان توجهی نداشتند یا اگر هم داشتند در اولویت‌های پایین‌تری قرار می‌گرفت، درحال رشد است. موضوعاتی مانند فعالیت‌های موشکی ایران، حقوق بشر، ارسال پهپاد به روسیه و از همه مهم‌تر از سرگیری فعالیت‌های هسته‌ای و افزایش دامنه آن توسط ایران موضوعاتی هستند که در مرکز توجه رسانه‌ها و جامعه جهانی قرار گرفته‌اند.
اینها همان موضوعاتی هستند که می‌توانند ایران را به زمان پیش از مذاکرات برجام یا همان اواخر دولت دوم محمود احمدی‌نژاد بازگردانند. از یک سو، ایران نظارت‌های فراپادمانی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر فعالیت‌های هسته‌ای را کاهش داده و از طرفی هم هنوز توافقی بین ایران و این نهاد به دست نیامده که بتواند موضوعات ادعایی را از پرونده ایران پاک کند. به همین موازات، انتشار برخی خبرها، به تکمیل این پروسه کمک می‌کند. اعتراضات داخلی ایران هم اخیرا موضوع جدیدی است که جامعه جهانی از زاویه حقوق بشری و برخورد با معترضان به ایران نگاه می‌کند. هر کدام از این موضوعات تبعاتی را برای ایران در پی داشته است.
فعالیت‌های هسته‌ای
در موضوع فعالیت‌های هسته‌ای، هر چند رویترز مدعی شده که ایران با بازدید بازرسان آژانس از سه مکان ادعایی این نهاد بین‌المللی موافقت کرده، اما جمعه شب پیش‌نویس قطعنامه پیشنهادی ایالات متحده و تروئیکای اروپایی منتشر شد که در آن آمده «(شورای حکام) تصمیم گرفته است که اقدام ایران در عمل به تعهدات قانونی و انجام این اقدامات بدون تاخیر، ضروری و فوری باشد».
همزمان جمعه شب هم تروئیکای اروپایی شامل بریتانیا، آلمان و فرانسه، در بیانیه‌ای با ابراز نگرانی از آنچه «همکاری ناکافی ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» عنوان شد، آورده‌اند که «ما تضمین می‌کنیم که از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای جلوگیری کنیم.» در این بیانیه که خبرگزاری مهر آن را منتشر کرده، ادعا شده که «فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده ایران در خاورمیانه و منطقه را محکوم می‌کنیم و متعهد می‌شویم با آن مقابله کنیم.»
ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه ایالات متحده نیز در یک نشست خبری درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران از «عدم پیشرفت در شفاف‌سازی و حل‌وفصل مسائل پادمانی باقیمانده ایران» ابراز نگرانی کرد و افزود: «ایران باید به موجب تعهدات قانونی‌اش ذیل معاهده ان‌پی‌تی و توافق جامع پادمانی‌اش به سوالات آژانس پاسخ بدهد.» او با متهم کردن تهران به «وقت‌کشی» گفت که «ما از ایران می‌خواهیم در تحقیقات پادمانی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری کامل را به عمل بیاورد تا آژانس اطمینان بیابد وجود تمام مواد هسته‌ای در ایران منطبق با شرایط پادمانی است».
موشک هایپرسونیک
اما پس از اعلام ساخت موشک هایپرسونیک توسط ایران، ابراز نگرانی‌ها بیش از موارد مشابه بود. راب لودویک، سخنگوی بخش خاورمیانه پنتاگون، وزارت دفاع ایالات متحده در پاسخ به سوالی پیرامون ساخت این موشک توسط ایران گفت که «همانند همیشه از افشای گزارش‌ها و ارزیابی‌های اطلاعاتی درباره چنین موضوعات حساسی خودداری می‌کنیم.» این مقام پنتاگون همچنین تاکید کرد که «به نظارت دقیق بر توسعه و تکثیر موشک‌های پیشرفته و فناوری مرتبط در ایران ادامه می‌دهیم.»
رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم درباره ساخت موشک‌های هایپرسونیک توسط ایران، با ابراز نگرانی از این خبر، گفت که «اعلام ایران مبنی بر ساخت موشک بالستیک هایپرسونیک نگرانی‌ها درباره برنامه هسته‌ای این کشور را تشدید می‌کند.» او در ادامه مدعی شد: «ما شاهد هستیم که تمام این اعلام‌های ایران نگرانی‌ها و توجهات عمومی نسبت به برنامه هسته‌ای این کشور را افزایش می‌دهد.» لااقل تا الان، مدیرکل آژانس کمتر درباره فعالیت‌های موشکی ایران صحبت کرده بوده است.
ارسال پهپاد به روسیه
درباره موضوع ارسال پهپاد به روسیه هم پس از چند ماه تکذیب این موضوع از سوی ایران، حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه این موضوع را تایید کرد و البته گفت که مربوط به پیش از جنگ روسیه با اوکراین است. اما غربی‌ها در این مورد منتظر تایید یا تکذیب مقامات ایرانی نبوده‌اند و پس از جمع‌آوری مدارک مدنظرشان، جلسه‌ای غیرعلنی و غیررسمی درباره ارسال پهپادهای ایران به روسیه برگزار کردند. هر چند این جلسه منتج به قطعنامه‌ای نشد، اما به لحاظ تاثیرگذاری بر افکار عمومی جهان حائز اهمیت بود. چراکه در جامعه جهانی، روسیه کشوری متجاوز است که با آغاز جنگ، اتهاماتی نظیر جنایت جنگی متوجه این کشور شده است؛ و با تاکید بر کمک تهران به مسکو، ولو پیش از جنگ، ایران هم‌ردیف با این کشور قرار می‌گیرد.
حالا پس از موضوع پهپادها، اروپایی‌ها در حال بررسی ادعای ارسال موشک‌های بالستیک ایران برای روسیه است. آن‌طور که یک مقام اتحادیه اروپا گفته، از گزارش‌هایی با این موضوع «اطلاع داریم و تلاش داریم اطلاعاتی جمع‌آوری کنیم که این مساله را اثبات کند.» او افزوده «ما از این اخبار و گزارشات نگران هستیم و اگر صحت آنها تایید شود تحریم‌هایی علیه ایران وضع خواهیم کرد.»
حقوق بشر
وضعیت حقوق بشر هم از موضوعاتی است که مورد توجه غرب بوده اما با شروع اعتراضات داخلی ایران و نوع برخورد با معترضان در کشور، کشورهای غربی این مساله را در کانون توجه خود قرار دادند. تحریم‌های حقوق بشری مرتبط با اعتراضات اخیر یکی از اقدامات اروپایی‌ها در این زمینه بود. همچنین تشکیل جلسه‌ای غیررسمی در شورای امنیت سازمان ملل، با وجود عدم همراهی چین و روسیه، و دعوت از برخی چهره‌های اپوزیسیون جمهوری اسلامی در صحن شورای امنیت، نشانگر این است که موضوع حقوق بشر و همچنین برخورد با معترضان از سوی غرب مورد توجه ویژه‌ای قرار دارد.
در همین ارتباط، ایسنا گزارش داده که «آلمان و ایسلند روز جمعه در نامه‌ای رسمی به شورای حقوق بشر سازمان ملل از این نهاد خواستند تا یک جلسه ویژه برای آنچه وضعیت رو به وخامت حقوق بشر در ایران، به‌ویژه درخصوص زنان و کودکان عنوان کرده‌اند، تشکیل دهد.» احتمالا شورای حقوق بشر سازمان ملل، این جلسه را ۲۸ آبان‌ماه برگزار کند و هیچ بعید نیست که حضور کاظم غریب‌آبادی معاون قوه قضاییه در نیویورک به این موضوع مرتبط باشد. همچنین اولاف شولتز، صدراعظم آلمان هم در پیامی ویدئویی حمایت برلین از «تحریم‌های جدید اتحادیه اروپا» با موضوع ایران را اعلام کرد. این تحریم‌ها بناست هفته بعد علیه ایران اعمال شود. شولتز تاکید کرده که «ما می‌خواهیم فشار بر سپاه پاسداران ایران و رهبری سیاسی [ایران] را بیشتر کنیم.»
جمیع این مسائل و اقدامات و موضع‌گیری‌های انجام‌شده پیرامون آنها، این پیام را به تهران ارسال می‌کند که این بار گویا قرار است با توجه به دیپلماسی انفعالی و ساکن وزارت خارجه، برخوردی متفاوت از سوی غرب مشاهده کند. این برخوردها می‌توانند ایران را ذیل فصل هفتم از منشور ملل متحد قرار داده و اوضاع دیپلماتیک ایران را بیش از امروز پیچیده کند. البته تمامی موضوعات مطرح‌شده، راه‌حل داخلی کم ندارند، آن هم راه‌حل‌هایی که می‌تواند هم به اوضاع داخلی کمک کند و هم به اوضاع بیرونی، البته در صورتی که اراده‌ای برای آن وجود داشته باشد.
- 17
- 4
