رئیس اتاق ایران و چین: در قرارداد ۲۵ ساله حتما منافع خودمان را دیده‌ایم/ کارشناس روابط بین الملل: با این قرارداد چین صاحب اختیار تمام امور کشورمان خواهد شد

در روزهای گذشته تحلیل های رسانه ای و واکنش های رسمی نسبت به قرارداد ۲۵ ساله همکاري میان ایران و چین شدت گرفته است و ابعاد مختلف آن مورد بررسی قرار می گیرد. مخالفان، این قرارداد را باج دهی ایران به چین توصیف کرده و می گویند اگر قرار است باج بدهیم چرا با غرب به چنین توافقی نمی رسیم، منتقدان می گویند چرا باید توافقی ۲۵ ساله با این حجم از امتیازات با چین بسته شود؟ در مقابل موافقان می گویند در شرایط کنونی که چین، تنها کشوری است که از ایران نفت خریداری می کند این توافق برای خروج کشور از شرایط فعلی اقتصادی ضروری است و میتواند مزایا و منافع بسياري برای کشور بهمراه داشته باشد.

با این وجود هم چنان جزئیات این قرارداد هنوز اعلام نشده است، روند امضا و نهایی شدن آن نیز در جریان است و توافق نهایی نیز هنوز بر سر آن حاصل نشده است. در این بین، یکی از مهمترین ابعاد این قرارداد، ابعاد اقتصادی آن به شمار می رود. چین دومین اقتصاد بزرگ دنیا است و قرار است در نتیجه این قرارداد احتمالا تکنولوژی و سرمایه خارجی به کشور بیاورد.

مقام وزارت خارجه در گفتگو با شرق درباره ابعاد اقتصادی این قرارداد می گوید: این توافق{صرفا} برای حل مشکلات امروز کشور نیست. البته وقتی امضاء و اجرا شود، به نوعی مشکلات امروز را هم حتما پوشش می دهد.امروز مسایل ما در چین به خوبی پیش می رود. با وجود همه فشارهای تحریمی، حجم روابط اقتصادی چند ده میلیارد است؛ به طور مثال سال ۲۰۱۹ میلادی حدود ۲۴ میلیارد دلار بود. چین تنها کشوری است که رسماً از ایران نفت می خرد و آنرا اعلام هم می کند. وقتی از چند ده میلیارد تجارت صحبت می کنید، امکان ندارد سیستم بانکی و بیمه در آن دخالت نداشته باشد. پس همه این بخش ها در روابط فعال هستند تا کار انجام شود.

مخالفان این قرارداد می گویند ترامپ در حال محدود کردن بازار چین در آمریکا است و این مسئله برای چینی ها بسیار عواقب بدی را به دنبال داشته، بر همین اساس این کشور به دنبال بازار های جدید است و چین برای حفظ و تامین منافع خود به دنبال حضور بلندمدت در ایران است. مخالفان معتقد هستند که این توافق در شرایط برابر و عادلانه قرار ندارد و به همین خاطر این کشور چین است که از این قرارداد منفعت بیشتری می برد.

مخالفان همچنین می گویند: در صورتی که چین بخواهد ۴۸۰ میلیارد دلار در ایران سرمایه گذاری کند، این سرمایه گذاری بسیار سخت خواهد بود و ما زیر سلطه اقتصادی و سیاسی چین خواهیم رفت، از سویی گفته می شود چندین هزار از مامورین چینی نیز برای نظارت بر اجرای این قرارداد برای محافظت از منافع این کشور به ایران خواهند آمد، که این مسأله نیز عواقب و تبعات بسياري را به دنبال دارد.

منتقدان قرارداد راهبردی با چین علاوه بر آن می گویند تا زمانیکه ما در بعضی از راهبرد ها و سیاست های خود تجدید نظر نکنیم، هر نوع قرارداد همکاري بلند مدت و استراتژیک با کشور هایی نظیر چین برای ما ضرر و زیان بهمراه دارد، بنابراین انعقاد چنین قراردادی با چین منافع ایران را تامین نخواهد کرد.

در ادامه این گزارش در گفتگو با ۲ کارشناس اقتصادی و رییس اتاق بازرگانی ایران و چین تلاش کردیم به سوالات و ابهامات اقتصادی پیرامون این قرارداد بپردازیم.

از روسیه به چین رسیدیم

علی بیگدلی کارشناس سیاست خارجی نیز در گفت و گویی به رویداد ۲۴ می گوید: همان زمان که رهبر چین به ایران آمد و با رهبر ایران دیدار کرد، ایران به این نتیجه رسید که ادامه خصومت های آمریکا با ایران به نقاط کوری منجر می شود مثل همین تحریم های فعلی؛ از همین رو نگاه معطوف به شرق را در پیش گرفتند. این نگاه معطوف به شرق در ابتدا شاید نگاه به روسیه بود، ولی بعد متمایل به چین شد. اکنون که ارتباط چین با آمریکا دچار مشکل شده است، به سمت ایران تمایل پیدا کرده است.

چینی ها شرکای قابل اعتمادی نیستند/ از ترس آمریکا به چین پناه نبریم

بیگدلی با بیان این که چینی ها شرکای خوبی نیستند، اظهار کرد: چینی ها شرکای قابل اعتمادی برای سال های طولانی نیستند. چینی ها همواره به دنبال منافعشان هستند و برخلاف آمریکایی ها که پای تعهداتشان هستند، چینی ها اینگونه نیستند و دیده ایم که تا به حال ۵ بار در شورای امنیت به نفع آمریکا و برعلیه ایران رأی داده اند. از سوی دیگر این توافقنامه ای که می خواهیم با چین امضاء کنیم آن قدر گسترده و فراخ است که چینی ها در همه امور سیاسی، امنیتی، اقتصادی و حتی اجتماعی و فرهنگی ما دخالت خواهند کرد و ما حتی در دوره قاجار همچنین قراردادی نداشتیم. در دوره قاجار پادشاهان آن زمان مجبور به امضاء آن نوع قرارداد ها بودند، ولی جالب این است که امروزه ما خودمان خواهان این قرارداد شدیم و از چین دعوت کردیم تا این امتیاز ها را به آنها بدهیم. اگر قرار است که ما این قرارداد سخاوتمندانه را به چین بدهیم، چرا برای فرار از آمریکا به چین روی آوردیم؟

این کارشناس مسایل بین الملل افزود: ما اصلاً الزامی برای بستن قرارداد با چین نداریم. در ابتدای جنگ چینی ها به ما نوعی موشک به اسم کرم ابریشم می دادند که چندبرابر آنرا به عراقی ها می دادند. آنها به دنبال نوعی بازار گرمی هستند و هیچگاه تعهد اخلاقی نداشته و ندارند و همان نگاهی که به کره شمالی دارند را به ما نیز خواهند داشت. ما می توانیم با کمی محدودیت و گذشت به سمت آمریکا برویم و اصل مشکل را حل کنیم، نمی شود برای فرار از آمریکا به چین پناه ببریم. شاید چین از نظر اقتصادی وضعیت خوبی داشته باشد، ولی از آنجایی که کشور تازه به دوران رسیده ای است و از لحاظ فرهنگی هنوز به جایی نرسیده است که بتواند بر دنیا اثر بگذارد. این قرارداد نمی تواند ادامه دار باشد و اگر در آینده نزدیک چین ارتباط خود با آمریکا را بهبود ببخشد، مطمئنا چین این قرارداد را منحل خواهند کرد؛ همان طور که در پارس جنوبی وقتی ایالات متحده آمریکا ما را تحریم کرد، چینی ها بساطشان از پارس جنوبی را جمع کردند و رفتند.

بیگدلی با تأکید بر این که چین شریک قابل اعتمادی نیست، اظهار‌کرد: اگر قرار است از ترس آمریکا به دامن چین بیافتیم، بهتر است برویم با آمریکا مذاکراتمان را آغاز کنیم و مشکلاتمان را حل کنیم. چین اگر حاضر به امضای این قرارداد با ما شده است، به علت خصومتی است که با آمریکا پیدا کرده است. چین اگر دلش به حال ما می سوخت در ۴۰ سال گذشته دست به چنین اقدامی می زد.

دخالت همه جانبه و مستقیم چین در امور ایران در نتیجه قرارداد ۲۵ ساله

این کارشناس مسایل بین الملل افزود: با این قرارداد چین کنترل تمامی موضوعات را خواهد داشت، از حوزه های امنیتی گرفته تا سیاسی و اجتماعی. با این قرارداد ما نوچه چین در نظام بین الملل می شویم و باتوجه به اینکه قراراست ۵ هزار نیروی زبده خود را وارد ایران کند، یک اقدام کاملاً توهین آمیز است. وقتی چینی ها به ایران می ایند درست همان امتیازات کاپیتلاسیون را دریافت خواهند کرد و اگر مرتکب خبط و خطایی شوند اجازه محاکمه آنها را نداریم. اصلاً بر اساس کدام سند و قرارداد و ضرورتی ۵ هزار نیروی زبده قرار است وارد کشورمان شوند؟ با این که هنوز جزئیات این قرارداد به صورت کامل منتشر نشده است، ولی قراردادی بسیار ننگین است و به مانند این است که دستهایمان را بالای سرمان گرفته و از ترس آمریکا به چین پناه برده ایم. مانند دوران قاجار که از فشار روس ها حاضر به امضای قرارداد ترکمانچای شدیم.

او افزود: با این قرارداد چین صاحب اختیار تمام امور کشورمان خواهد شد و ۲۵ سال یک عمر طولانی است و در همه امور کشور دخالت مستقیم خواهند داشت و ما موقعیتمان را به شدت مورد آسیب قرار خواهیم داد. متأسفانه مقامات ارشد کشورمان مشاوران خوبی ندارند و مانند آقای محمدعلی که در تلویزیون می گوید هیچ قراردادی بهتر از این نبوده است! باید میزگردی با حضور کارشناسان مجرب تشکیل شود و بگویند چرا قراردادی بهتر از این نبوده است؟ اصلا چه لزومی دارد قرارداد ۲۵ ساله؟ چرا ۵ سال نباشد؟ ما این قرارداد را می بندیم، ولی مشکلمان با آمریکا، اسرائیل و ... هم چنان سرجای خود باقی می ماند و چین نیز روابط خود با سعودی را دارد و بر اساس یک نگاه اسثمارگرایانه اقدام به بستن چنین قراردادی با ما شده است.

قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین:حتماً نفع خودمان را دیده ایم

مجیدرضا حریری رییس اتاق ایران و چین در گفت و گویی به رویداد ۲۴ گفت: فعلاً هیچ توافقی صورت نگرفته است و این موضوع صرفا فقط یک برنامه است که از سوی ایران به طرف چینی پیشنهاد شده و آنها یا قبول می کنند یا خیر. هنگامی که ما پیشنهادی را مطرح می کنیم حتما نفع خودمان را دیده ایم که این پیشنهاد را مطرح کرده ایم و شاکله اصلی آن اقتصادی است و طبیعتا برای ما منفعت اقتصادی هم همراه با دارد. رشد اقتصادی یک کشور به همکاری با کشور دیگری بستگی ندارد، بلکه به استفاده از رشد حداکثری از ظرفیت های اقتصادی و ارزش افزوده است. قطعاً این موضوع ابزار های مختلفی دارد و یکی از ابزار های آن میتواند ارتباط بلندمدت با یک کشور دیگر برای تامین زیرساخت ها و فروش منابعی که دارد باشد. این برنامه هم یک ابزار است و به تنهایی به پیشرفت و رشد اقتصادی کمک نمی کند.

حریری افزود: اگر این برنامه منجر به توافق شود میتواند تأثير مثبتی در اقتصاد ایران بگذارد و رکودی که سالها است بر کشور حاکم است را از بین خواهد برد. ما از سال ۸۹ که دچار تحریم ها و گرفتاری شدیم تا امروز نرخ رشدمان صفر است. حالا برای خروج از این وضعیت باید بتوانیم اقداماتی خارج از شرایط تحریمی تعریف کنیم. اقتصاد ما هرچقدر که بومی باشد و ارتباطی با سایر کشور ها نداشته باشیم، هرلحظه هر کشوری میتواند دور ما را خط بکشد و ما را تحریم کند.

به ورود سالیانه ۳۰ الی ۴۰ هزار دلار سرمایه خارجی نیاز داریم

او ادامه داد:اگر کشور های دیگر بخواهند با ما همکاری کنند ما نیز حاضر به همکاری هستیم و حالا هم چینی ها موافق این همکاري هستند. ما به ورود سرمایه و تکنولوژی های خارجی به کشور احتیاج داریم و برای این که یک نرخ رشد اقتصادی بالای ۷ درصد و پایدار داشته باشیم، احتیاج به ورود سالانه ۳۰ الی ۴۰ هزار دلار سرمایه خارجی هستیم و اگر چین با چنین کاری موافق باشد مگر اتفاق بدی است؟ ما همه اقتصاد را بومی کرده ایم و درِ مملکت را بسته ایم و چشم به شعار خودکفایی و نگاه به داخل بسته ایم و خودمان با خودمان مانده ایم و هر زمان هرکشوری که بخواهد میتواند دور ما را خط بکشد.

رییس اتاق بازرگانی ایران و چین، می گوید: نمی دانم چرا بعضی می گویند در این برنامه چینی ها دست برتر را دارند. مگر رفتار اقتصادی دو طرفه نیست؟ مگر هنگامی که شما به مغازه می روید شما به بقال احتیاج دارید یا او به شما؟ طبیعتا دو طرف به همدیگر نیاز دارند و هر معامله و رفتار اقتصادی نیز همین است. چین به منابع پایدار انرژی برای آینده خود به ایران احتیاج دارد و ایران نیز به مشتری پایدار انرژی احتیاج دارد.

احمدی نژاد بيش ترین قرارداد های غیرمنطقی را با چین نوشت

حریری اظهار‌کرد: بعضی می گویند چین قرار است ما را استعمار کند که باید بگویم این تحلیل نیز مانند سایر تحلیل ها اقتصادی کشور است که ریشه آن دعوای سیاسی است. یکی مانند احمدی نژاد میتواند این اظهارات بی اساس را انجام دهد که هنگامی که خودش رییس جمهور بود بيش ترین قرارداد های غیرمنطقی را با چینی ها نوشته بود. این ها دعوای سیاسی و غیرمنطقی هستند. کسانی که  می گویند این قرارداد استعماری است بگویند از کجای این ۱۸ صفحه برنامه منتشر شده استعمار را متوجه شدند؟

دوستان در لندن دولت انگلیس را راضی کنند مانند این قرارداد را با ایران بنویسد

او تأکید کرد: اگر فکر می کنند چین استعمارگرایانه رفتار کرده اشکالی ندارد، دوستانی که در لندن نشسته اند، دولت انگلیس را راضی کنند مثل همین قرارداد را با ایران بنویسد و به جای چین آنها  با ما همکاري کنند. این برنامه اصلا باج دهی به چین هم نیست، مگر می شود کشوری پیشنهادی را به کشور دیگری ببرد و بگوید قربان بفرمایید ما را استعمار کنید و ما نیز به شما باج می دهیم. مگر چینی ها به ما چنین پیشنهادی داده اند؟

او افزود: در این برنامه ۱۸ صفحه ای که منتشر شده است، هرجایی که اسم چین نوشته شده است را برداریم و نام آمریکا را بنویسیم، صف موافقین و مخالفین این قرارداد جای خود را باهم عوض می کنند. حالا اگر کسی با جمهوری اسلامی مشکل دارد چرا فحش خود را به چینی ها می دهد؟ هرکسی با هرکسی دعوا دارد برود به خود او فحش دهد.

به شدت محتاج سرمایه گذاری برای توسعه هستیم

حمید حاج اسماعیلی کارشناس مسایل اقتصادی در گفت وگویی به رویداد ۲۴ می گوید: واکنش هایی در کشور نسبت به سند توافق راهبردی ۲۵ ساله با چین ایجاد شد که بعضی منفی و برخی مثبت بود، به هرحال مردم واکنش های متفاوتی دارند و فکر می کنند که این توافقنامه ها یکطرفه است و میتواند برای کشور ضرر داشته باشد و ماحصل آن نتایج مثبت در راستای رفاه و توسعه کشور نباشد. در صورتی که این چنین نیست. هر کشوری که می خواهد در مسیر توسعه و رشد حرکت کند، نیازمند سرمایه گذاری و توسعه زیرساخت ها است و کشور ما نیز به شدت محتاج سرمایه گذاری برای توسعه تمام بخش ها من جمله حمل و نقل، نفت، شهرسازی و ... است.

او افزود: متأسفانه پس از انقلاب سرمایه گذاری های خوبی در کشور صورت نگرفته است و ما از منابع سرمایه های خارجی برای توسعه کشور محروم بودیم و دلیل آن هم تحریم ها بوده است. منابع خارجی سرمایه های بزرگی دارند که میتواند برای توسعه های بزرگ از آن استفاده کرد؛ بنابراین ما نیازمند استفاده از منابع خارجی در مسیر تعامل با کشور های خارجی هستیم و حتماً باید با کشور های ثروتمند همکاري داشته باشیم. چین بیش از ۴ دهه است که یکی از قدرت های بزرگ اقتصادی در جهان است و اکنون دومین اقتصاد بزرگ دنیا است که به شدت تاثیر گذار است و در حوزه های اقتصادی بعضی از بزرگ ترين پروژه های دنیا را چینی ها انجام می‌دهند، زیرا هم سرمایه نیروی انسانی ماهری دارند و از سوی دیگر تکنولوژی و امکانات خوبی دارند. روابط با چین برای همه کشور ها حتی آمریکا حائز اهمیت است.

حاج اسماعیلی با بیان این که چین در آسیا قرار دارد و ما نیز می توانیم بسياري از پروژه ها را همسو با آنها انجام دهیم، گفت: به جای این که به کشور های اروپایی و غربی چشم داشته باشیم که معمولاً امکانات را با قیمت های بسیار بالا ارائه می‌دهند، ما با نگاه به کشور های آسیا می توانیم استفاده بهتری از چین داشته باشیم. چین در سازمان ملل حق وتو دارد و اهمیت بالایی برای ما دارد. از سوی دیگر ما روابط تجاری بالایی با چین داشته و داریم و واردات بسياري هم از این کشور داریم و با توجه به شرایط تاثیرگذاری چین، ارتباط با این کشور برای ما مهم است و می توانیم از منابع آنها برای توسعه کشور استفاده کنیم.

نیازمند حرکت به سمت اقتصاد تولیدی هستیم

این فعال اقتصادی با تاکید بر اینکه همکاری با چین حتی می تواند ما را از صادارت و تولید خام فروشی به تولید و صادرات کالا هایی با ارزش افزوده باشد، یادآورد شد: این همکاري میتواند به چرخیدن چرخ های اقتصاد کشور و ایجاد اشتغالزایی کمک کند. ما برای این که به سمت یک اقتصاد تولیدی حرکت کنیم، نیازمند یک سرمایه گذاری و مشورت هستیم و اگر این امر صورت نگیرد نمی توانیم چنین کاری انجام دهیم. ما با همکاري با چین می توانیم با تکنولوژی هایی که دارند کارخانه، شرکت هاي تولیدی بزرگی به راه بیاندازیم و در همین مسیر اشتغال زایی کنیم. با این همکاري می توانیم اقتصادمان را از خدماتی بودن به مولد بودن تغییر دهیم و با اشتغال زایی نرخ رشد بیکاری را کاهش دهیم.

با این قرارداد تحت الحمایه چین در نظام بین الملل می شویم

با این حال ولی بسياري از کارشناسان حوزه بین الملل بر این عقیده هستند که این قرارداد نوعی استثمار است و انعقاد آن هیچگونه توجیهی بهمراه ندارد. علی بیگدلی استاد دانشگاه و کارشناس امور بین الملل می گوید که با این قرارداد ایران نوچه چین در نظام بین الملل می شود و همان حق کاپیتالاسیون که برای نیروهای آمریکایی وجود داشت، برای این چندهزار نیروی نظامی چینی نیز وجود دارد که در صورت خبط و خطا، امکان محاکمه آنها وجود نخواهد داشت.