خاستگاه محافظه کاری حسن روحانی

کابینه معرفی‌شده از سوی حسن روحانی، اصلاح‌طلبان و بدنه اجتماعی حامی او را راضی نکرده است. آنها خواهان تناسب کابینه انتخابی با خواست ۲۴ میلیون رای‌دهنده به روحانی بودند. روحانی اما به ویژه در پست‌هایی چون وزارت کشور برخلاف خواسته این نیروها عمل کرد تا جایی که برخی از نمایندگان فراکسیون امید در مجلس از رای عدم اعتمادشان به این گزینه‌ها گفته‌اند. برای بسیاری، کابینه روحانی مایوس‌کننده است. اما حسن روحانی مجزا از ائتلاف تاکتیکی‌اش با اصلاح‌طلبان تا چه حد برخلاف آنچه واقعا بوده است، عمل کرده است؟ 

ائتلاف صورت‌گرفته بین حسن روحانی و اصلاح‌طلبان ناشی از یک بن‌بست سیاسی، تلاش برای رفع آن و البته بازگشت به قدرت بود. در این سال‌ها اگرچه روحانی در شعارهایی به اصلاح‌طلبان نزدیک شده است و گاه به خاطر مصالح سیاسی روز شعارهایی حتی ساختارشکنانه داده است اما خاستگاه سیاسی و اهدافش از آغاز متفاوت بوده است. روحانی از چهره‌های نزدیک به هاشمی‌رفسنجانی بود و از موسسان حزب اعتدال و توسعه. در اواسط دهه ۱۳۷۰ در تلاش برای ممانعت از یکدست شدن قدرت توسط جناح محافظه‌کار و احساس خطر، نزدیکان هاشمی‌رفسنجانی اقدام به تاسیس دو حزب کردند؛ یکی حزب اعتدال و توسعه و دیگری حزب کارگزاران.

با وجود تفاوت‌ها، این دو گروه در برخی وجوه اشتراک داشتند که مهم‌ترین آن شاید آزادسازی اقتصادی و پیوند اقتصاد ایران با اقتصاد جهانی بود. از سال ۷۶ کارگزارانی‌ها در ائتلاف با چپ‌های سابق و مشارکتی‌های فعلی، تاثیرگذارترین گروه‌های اصلاح‌طلب بوده‌اند. حزب اعتدال و توسعه اما واجد گرایشات محافظه‌کارانه‌تر و سنتی‌تری بود و تا این اواخر تحرک چندانی نداشت.

این حزب پیوندهایی وثیق با بازار دارد، در نزاع‌های سیاسی چندان وارد نمی‌شود، معمولا حاضر نیست هزینه بدهد، بر آزادی‌های فرهنگی و مدنی اصرار ندارد و در زمینه اقتصادی هم چندان قائل به سیاست‌های معطوف به عدالت نیست. خود حسن روحانی کوشید چهره‌ای فراجناحی از خود نشان دهد تا هم مورد وثوق حاکمیت باشد

و هم بسیاری از دیگر گروه‌های سیاسی. در سال‌های اخیر نیاز به جلب آرای عمومی و حمایت اجتماعی باعث شد روحانی از لاک محافظه‌کاری‌اش خارج شود و تا حدی از برخی آزادی‌های مدنی دفاع کند. با این حال حداقل در عمل هیچ‌گاه کنشی رادیکال در تحقق این آزادی‌ها انجام نداد و آنچنان پای شعارهای سیاسی‌اش نماند.

روحانی در شرایط فعلی و در شرایطی که شاید پیروزی‌اش را بیش از هر چیز مدیون بدنه اجتماعی اصلاح‌طلبی است بیش از پیش به دوستان دیرینش در حزب اعتدال و توسعه روی آورده است. تقریبا با همان منش شناخته‌شده این بحث که به آن اشاره شد. از این رو اگرچه کم‌توجهی روحانی به خواسته‌های تحول‌خواهان می‌تواند نوعی بدعهدی باشد اما روحانی بر مبنای آنچه بوده و خاستگاه سیاسی‌اش عمل کرده است.

محمد هدایتی