همه چیز درباره سونامی بلای عظیم طبیعی

سونامی

سونامی چیست؟

سونامی یک کلمه ژاپنی می باشد که به معنی موج بندر است، البته این کلمه نمی تواند اطلاعات چندانی را فاش کند زیرا سونامی تنها به بندر محدود نمی شود. 

سونامی درحقیقت همان موج است که برخلاف امواج عادی بسیار قدرتمند شده و طول بسیار زیادی دارد. ویژگی اصلی هر موج طول آن است. امواجی که طول کوتاهی دارند به وضوح در هرخط ساحل دیده می شوند. آنها هرچند ثانیه یکبار چندمتر به سمت ساحل حرکت می کنند، اما سونای ها دارای طول موج بسیار بزرگی است که غالبا بیشتر از صدکیلومتر حرکت می کند، همین موضوع سبب می شود این واقعه طبیعی بسیار خطرناک شناخته شود.

سونامی ها موج های تکی ایجاد نمی کنند بلکه قطاری از امواج را وارد ساحل خواهند کرد. 

سونامی به چند دلیل تشکیل می شود که یکی از مهمترین آنها زلزله است. در موارد محدود سونامی می تواند به وسیله رانش زمین، فوران آتشفشان و شهاب سنگ ایجاد شود. در همه موارد نحوه عملکرد یکسان خواهد بود و توده ای از آب ایجاد می شود که با نزدیکی به خط ساحلی ارتفاع امواج افزایش پیدا می کند، البته در مکانیسم جابجایی متفاوت است. 

قدرت و سرعت امواج سونامی:

سرعت امواج سونامی بسیار زیاد هستند و گاهی سبب تعجب اطرفیان می شود. گاهی سرعت امواج به بیشتر از ۸۰۰ کیلومتر در ساعت خواهند شد که نشانه ای از قدرت بسیار زیاد و البته وحشتناک سونامی است. تصور داشته باشید که امواجی عظیم با ارتفاع بسیار زیاد با سرعت به سازه دست ساز بشر برخورد کند. به هراندازه که سازه محکم و قوی تر باشد مقدار مقاومت در برابر سرعت و قدرت امواج بیشتر می شود. 

قدرت امواج سونامی

دلایل تشکیل سونامی:

همانطور که پیش از این اشاره شد سونامی تحت تاثیر دلایل مختلفی ایجاد می شود که زلزله یکی از مهمترین آنها می شود. درموارد محدود رانش زمین، فوران آتشفشان‌ها و شهاب سنگ‌ها می توانند موجب سونامی شوند، البته در همه موارد عملکرد یکی است و توده ای از آب ایجاد می شوند که با نزدیکی به خط ساحلی ارتفاع امواج بیشتر می شوند، البته مکانیسم جابجایی متفاوت است. 

زلزله:

بیشتر سونامی ها به دنبال زمین لرزه ایجاد می شوند، زمانی که زلزله ایجاد می شود آب به صورت ناگهانی به طرف بالا می رود و سپس به سمت پایین خواهد رفت. زمانی که این حرکت ایجاد می شود آب به سمت جهات مختلفی حرکت می کند که این موضوع می تواند نشانه ای از شروع یک سونامی باشد. در ابتدا آب جابجا شده به صورت تک موج حرکت می کند. 

زمانی که موج به سمت ساحل حرکت می کند یک سری اتفاقات آغاز خواهند شد، در ابتدا عمق آب کاهش پیدا می کند درنتیجه ارتفاع امواج سونامی شروع به افزایش خواهند کرد و به صورت چشمگیری زیاد می شوند. 

دلیل اصلی خطرناک بودن این امواج مربوط به حمل آب توسط آنها به صورت توده ای است. زمانی که امواج به صورت خطی به ساحل می رسند، حجم سونامی ثابت می شود، به دنبال کم عمق شدن آب ارتفاع شروع به کم شدن خواهد کرد. 

آب کم عمق می تواند سرعت امواج را کاهش داده و درنتیجه امواج به سمت ساحل حرکت کرده و به هم نزدیک می شوند. آب در عمیق ترین بخش اقیانوس می تواند سریعتر از یک جت حرکت کند. این به معنای عبور این امواج تنها در چند ساعت محدود از تمام اقیانوس است. بعد از برخورد سونامی به زمین متوقف نخواهد شد و تنها بخش زیادی از انرژي آن تلف می شود، البته بخشی از انرژي را همچنان در خود نگه می دارد. 

سونامی تنها زمانی تمامی انرژي خود را از دست می دهد که به حرکت در داخل شهر ساحلی ادامه دهد. پس خانه های دورتر از ساحل هم در امام نخواهند بود. 

رانش زمین:

رانش صفحات زمین در زیر آب به دنبال زلزله رخ می دهد که می تواند سونامی ایجاد کند، پس به نوعی می تواند منبع اصلی زلزله باشد. با این وجود زمین لرزه می تواند تنها بر خشکی هایی که نسبتا سست هستند تاثیر بگذارد. 

آتشفشان‌ها:

آتشفشان می تواند با دو مکانسیم سونامی ایجاد کند، یا فرو میریزد و یا با قدرت بسیار زیاید مواد را به بیرون پرتاب می کند که آب بالا می رود. در حالت اول آتشفشان‌های مستقر در خشکی که به دریا نزدیک هستند نیز می‌توانند باعث سونامی شوند.

شهاب سنگ‌ها:

آیا توجه کرده اید که با پرتاب سنگ به داخل آب موج هایی ایجاد می شوند، شهاب سنگ ها نیز دقیقا همین عملکرد را دارند. زمانی که با سرعت به آب برخورد می کنند، می توانند انرژی عظیمی ایجاد کرده و سونامی را شکل دهند. این نوع سونامی نادر است و تنها نمونه ای از آن در سال ۱۹۵۸ در خلیج لیتویا، آلاسکا دیده شده است. 

دلایل تشکیل سونامی

تفاوت سونامی با سیل و جزر و مد:

سیل در اثر بارش و جمع شدن آب باران ایجاد می شود اما سونامی امواجی خروشان از کف دریا و اقیانوس ایجاد می کند و به دنبال آزاد شدن منعی عظیم از انرژی مانند آتشفشان، زلزله، لغزش صفحات زمین و... ایجاد خواهد شد. 

این پدیده در برخی از موارد به عنوان امواج جزر و مدی شناخته می شود. این اصطلاح یک زمان طرفداران زیادی داشت زیرا جزر و مد را به عنوان متداول ترین و ساده ترین شکل سونامی می دانند، اما جزر و مد آب دریا امواجی ملایم شکل می دهد که برای انسان قابل پیش بینی هستند که تا چه حدی از ساحل پیشروی خواهند کرد. اما در سونامی جزر و مدهای فوق‌العاده شدید شکل می‌گیرد.

سونامی و جزرومد هر دو امواجی از آب هستند که به سمت داخل خشکی حرکت می کنند، درباره سونامی حرکت آب به سمت خشکی ها می تواند با شدت، فشار و قدرت بسیار زیادی همراه باشد که ویرانگر است و حتی در مواردی موجب تخریبی وحشتاک و غیرقابل پیش بینی می شود. 

ایمنی در مقابل سونامی:

- اولین اقدامی که در زمان زندگی در مناطق مستعد باید انجام دهید افزایش علم درباره این موضوع است. توجه به سوابق تاریخی سونامی ها مدل های عددی، اندازه و سرعت آنها می تواند اطلاعاتی در اخیارمان قرار دهد. 

- درصورتی که در یک منطقه کم ارتفاع و ساحلی زلزله شدید احساس کردید ابتدا آرام باشید و سپس خود را از ساحل دور کنید. همه زمین لرزه ها موجب سونامی نخواهند شد اما برخی از آنها می توانند خطرناک باشند.

- درصورتی که میبینید توده بزرگی از آب عقب نشینی می کند، نشانه ای کاملا آشکار از وقوع سونامی است. 

- سونامی امواج تکی ایجاد نمی کند بلکه امواج سونامی به صورت دسته جمعی حرکت می کنند. پس اگر یک موج بزرگ با ساحل برخورد داشت ممکن است امواج بیشتری هم در راه باشند. 

ایمنی دربرابر سونامی

- هشدارهای صادرشده از سونامی را یک اتفاق ساده تلقی نکنید. سونامی بسیار سریع است اما پیش از وقوع به شما فرصتی برای فرار خواهد داد. پس اگر از زمین لرزه اطراف اطلاعاتی دارید پیش بینی سونامی را انجام دهید. 

- ساختمان ها از شما در برابر سونامی از شما هیچ مراقبتی نمی کنند. دور شدن از ساحل بهترین کاری است که می توانید در این شرایط انجام دهید. 

- درصورتی که در زمان سونامی داخل قایق یا کشتی هستید بهتر است کشتی را به سمت اقیانوس یا مکانی که سونامی های کوچک تر ایجاد می شوند، حرکت دهید. 

- به هیچ عنوان برای مشاهده سونامی به ساحل نروید.

گردآوری: بخش علمی سرپوش