حق یدالله صمدی در سینما بیش از اینها بود

خبر کوتاه بود، سازنده‌ آثاری چون «اتوبوس»،«دمرل»،«ایستگاه»، «ساوالان»، «آپارتمان شماره ۱۳»، «دو نفر و نصفی»، «معجزه خنده»، «سارای»، «بانوی من»، «شهرآشوب» در سن ۶۶ سالگی بر اثر عوارض ناشی از بیماری کبدی از دنیا رفت.یدا... صمدی از سال ۱۳۹۰ بنا داشت تا پروژه‌ای کمدی موزیکال به‌نام «مشتی عباد» را بسازد اما او دو سال بعد از آن با وجود تلاش‌هایی که برای ساخت این پروژه انجام داده بود، در گفت‌وگویی با ایسنا اظهار کرده بود که سرمایه تولید این اثر را نتوانسته فراهم کند.

صمدی در سال ۹۲ درباره سرانجام ساخت این پروژه که داستان مرد ۶۰ ساله‌ای را روایت می‌کند که می‌خواهد با دختر جوانی ازدواج کند اظهار کرده بود که در صورت فراهم شدن شرایط، این فیلم کمدی- موزیکال را جلوی دوربین خواهد برد اما واقعیت این است که ساخت چنین فیلمی سرمایه زیادی می‌خواهد که او شخصا آن را در اختیار نداشته است.این کارگردان معتقد بود که جای یک فیلم کمدی- موزیکالی در ایران بسیار خالی است و فیلمنامه این کارتایید شده و مشکلی ندارد و فقط منتظر است به شکلی، مسائل مالی آن برطرف شود.

البته مذاکراتی را هم با برخی هنرمندان و مسئولان کشور آذربایجان برای ساخت این اثر انجام داده‌ و آنها قول همکاری‌های غیرنقدی را داده‌ بودند.او در ادامه این گفت‌وگو بیان کرده بود: «در نظر دارم بخشی از این فیلم را در آذربایجان بسازم. البته این فیلم حدود ۵۰ سال قبل هم ساخته شده ولی براساس بضاعت آن زمان بوده و امیدوارم با شرایط متفاوت‌تری بتوانم آن را بسازم».در همان ایام بود که پروانه ساخت فیلم سینمایی «پدر آن دیگری» در سال ۹۲ صادر شد اما آن را هم به‌دلیل مسائل مالی نتوانسته‌ بود بسازد اما سرانجام یک سال بعد توانست آن را بسازد.یدا... صمدی در سال ۹۴ هم به ایسنا گفته بود: برای ساخت فیلم «مشدی عباد» پروانه ساخت گرفته‌ام اما فعلا سرمایه‌گذار ندارم.

با اینکه می‌دانم این فیلم چند برابر سرمایه‌اش فروش خواهد داشت چون در فضایی مانند «اشک‌ها و لبخندها» ساخته می‌شود و بیشتر دیالوگ‌هایش با شعر و آواز و موسیقی است و به‌عنوان یک گله باید بگویم که در وهله اول از همشهری‌های آذری خود گله دارم که معتقدند فیلمسازی ریسک است و حاضر به همکاری نیستند. هر چند کار فیلمسازی ریسک است، اما مطمئنم این فیلم حتما سرمایه‌اش را برمی‌گرداند و جای پشیمانی نمی‌گذارد. به همین دلیل امیدوارم سرمایه‌گذاری پیدا کنم و وزارت ارشاد و بنیاد سینمایی فارابی هم فقط می‌توانند رقمی جزئی کمک کنند و بیش از آن امکان کمک ندارند.

این فیلمساز با سابقه، از دلایل وقفه چندین ساله در فیلمسازی‌اش، وضعیت دشوار ساخت فیلم‌های کودک و نوجوان، کم شمار بودن فیلمنامه‌های اقتباسی، دور شدن اعضای خانواده از یکدیگر در زندگی‌های امروزین سخن گفته بود.این سینماگر که آخرین اثر سینمایی خود را با اقتباس از رمان «پدر آن دیگری» ساخته بود، درباره کم بودن آثار اقتباسی در سینمای ایران معتقد بود:اصلی‌ترین دلیلش تنبلی است چون اهالی سینما باید برای این کار جست‌وجو کنند و رمان بخوانند. از سوی دیگر نهادی هم نداریم که پیگیر این موضوع باشند. بارها پیشنهاد داده‌ام کارگروهی برای رمان‌خوانی تشکیل شود تا اعضای آن با برگزاری جلسات متعدد به بحث و تبادل با یکدیگر بپردازند و مشخص کنند چه رمان‌هایی با توجه به ممیزی‌ها، بودجه، شرایط اجتماعی ما و... امکان فیلم شدن در ایران را دارند.

اعضای این کارگروه در گام بعدی می‌توانند فیلمساز مناسب را هم جست‌وجو کنند و پیشنهاد ساخت را به او بدهند.این پروسه خیلی هم زمان‌بر نخواهد بود. در حالی که گاه فیلمنامه‌های ما ماه‌ها در بنیاد سینمایی فارابی معطل می‌ماند. با این شیوه می‌توان سالانه دست کم ۱۲ فیلم اقتباسی ساخت. ضمن اینکه می‌توانیم تمام ارگان‌های درگیر مانند کانون پرورش فکری، حوزه هنری، انجمن سینمای دفاع مقدس و... را نیز وارد کار کنیم.

ضمن اینکه علاوه بر رمان‌های داخلی می‌توانیم از رمان‌های خارجی هم استفاده کنیم.او معتقد بود که این فیلم و دیگر فیلم‌های خانوادگی مشابه آن، شعاری برای بدنه سینما خواهند بود با این مضمون که با دیدن فیلم‌های خانوادگی، با خانواده آشتی کنید!. بر همین اساس بیان می‌کرد که نگاهی گذرا به وضعیت جوامع گوناگون نشان می‌دهد که چگونه جنایات افراد به‌دلیل نواقص و ایراداتی است در دوره کودکی آنان اتفاق می‌افتد. اگر به شرایط کودکی افرادی که خلافکار و تحت تعقیب هستند نگاهی بکنیم، می‌بینیم ریشه این مشکلات به دوره کودکی‌شان برمی‌گردد.

بنابراین دوره کودکی خیلی مهم است و باید درباره آن کار کنیم.صمدی با تاکید بر اینکه باید فیلم‌های نجیب در سینمای ایران ساخته شود تا خانواده در کنار هم بتوانند به تماشای یک اثر بنشینند،گفته بود: فیلم دیدن در سالن سینما و به‌صورت دسته جمعی اتفاق بسیار قشنگی است زیرا اجتماعی زیبا شکل می‌گیرد و نباید خانواده‌ها احساس کنند وقتشان را تلف نکرده‌اند ضمن اینکه به مسائل خانوادگی خودشان هم می‌اندیشند.

این فیلمساز که همواره دغدغه خود را در زمینه سینمای کودک و نوجوان نشان داده، با تاکید بر اینکه چنین فیلم‌هایی برای بدنه سینما بسیار لازم است، درباره کم‌توجهی به سینمای کودک و نوجوان هم می‌گفت:‌ رفتاری که با همین فیلم(پدر آن دیگری) من کردند که آن را از بخش مسابقه جشنواره فیلم فجر کنار گذاشتند و باعث پایمال شدن سهم عوامل سازنده آن شدند، رفتاری که گرچه مغرضانه و خصمانه نیست ولی نشان می‌دهد که گاهی مدیران غافل می‌شوند و مسائلی از این دست باعث می‌شود که فیلمسازها کمتر به ساخت فیلم درباره کودک و نوجوان رغبت داشته باشند.

این پرسشی جدی است که چرا کانون پرورش فکری برای ساخت فیلم‌ها بودجه ندارد؟! در حالی که بچه‌ها نیاز دارند تا برایشان فیلم ساخته شود. این روزها کودکان ما این نیاز خود را با دی وی ‌دی‌ کارتون‌های خارجی پاسخ می‌گویند در حالی که در سال‌های گذشته فیلم‌های متعددی برای بچه‌ها ساخته می‌شد.

خاطرات صدیق‌شریف از همکاری با صمدی

فخرالدین صدیق‌شریف درباره همکاری‌اش با مرحوم یدا... صمدی در «شوق پرواز» گفت: یدا... صمدی «شوق پرواز» را ماندگار کرد. در زمان ساخت این مجموعه، او مرتب با خانواده شهید بابایی در ارتباط بود و تمام اطلاعات را از آنها می‌گرفت و خانواده شهید بابایی نیز مرتب در پشت صحنه کار حضور داشتند، به‌دلیل اینکه کار بر اساس واقعیت جلو برود.این بازیگر که در مجموعه «شوق پرواز» نقش پدر شهید بابایی را ایفا می‌کرد، در گفت‌وگویی با ایسنا با ابراز تاسف از درگذشت یدا... صمدی یادآور شد:زمانی که خبر فوت ایشان را شنیدم ضربه بدی به من وارد شد به‌دلیل اینکه برخی آدم‌ها استثنا هستند. یدا... صمدی یک انسان هنرمند و اخلاق‌مدار بود. زمانی که با ایشان کار می‌کردم احساس امنیت و آرامش داشتم. رفتار و نگاه درست و لطیفی به کار داشت.

اگر تمام کارهای او را نگاه کنید، لطافت و احساس انسانی را در کارهایش می‌بینید. ما زود ایشان را از دست دادیم. او می‌توانست باشد و آثار دیگری بر جای بگذارد.این بازیگر درباره سریال «شوق پرواز» نیز بیان کرد: در زمان ساخت این مجموعه مرحوم یدا... صمدی مرتب با خانواده شهید بابایی در ارتباط بود و تمام اطلاعات را از خانواده می‌گرفت و خانواده شهید بابایی نیز در پشت صحنه کار حضور داشتند، به‌دلیل اینکه کار با واقعیت جلو برود. او تمام جوانب کار را در این سریال در نظر گرفت. از مسائل اجتماعی گرفته تا عاطفی و قهرمانی‌هایی که سرداران ما در عرصه جنگ انجام می‌دادند.

صدیق‌شریف درباره همکاری با کارگردان سریال شهید بابایی یادآور شد: زمانی که از سوی ایشان پیشنهاد بازی در سریال «شوق پرواز» به من مطرح شد و مختصات کار را به من گفتند، از آنجا که ایشان را دوست می‌داشتم و چندین بار پیشنهاد از سوی ایشان داشتم اما فرصت آن فراهم نشده بود، فرصت همکاری در این سریال را پذیرفتم. کار در قزوین ساخته می‌شد و من نیز به آن‌جا رفتم. اگر به سریال شوق پرواز دقت کنید، ‌متوجه می‌شوید که مرحوم یدا... صمدی چقدر با زاویه دید خودشان و با لطافت تاثیرگذار، این کار را ساختند و تمام جوانب کار را در نظر گرفتند.او با بیان اینکه سریال «شوق پرواز» یک اثر ماندگار شد، گفت: حضور در این مجموعه برایم افتخاری بود و این مجموعه یکی از بهترین‌ کارهایی بود که یدا... صمدی انجام داد. از طرفی حسن خلق ایشان ستودنی است. او انسانِ هنرمند و باارزشی بود که متاسفانه از دستش دادیم.

او کارگردان موفقی بود

مجید مظفری با ابراز تاسف از درگذشت یدا... صمدی گفت: او کارگردان موفقی بود و حقش بود که بیش از این‌ها در سینما بماند و کار کند.این بازیگر که نقش اصلی فیلم «ساوالان» به کارگردانی یدا... صمدی را ایفا کرده بود، در گفت‌وگویی با ایسنا بیان کرد: آقای صمدی از کارگردان‌های مطرح دهه‌های ۶۰ و ۷۰ بود که فیلم‌های بسیار ماندگاری دارد. او با دستیاری کارگردان کارش را شروع کرد و سال‌های زیادی را با کارگردان‌های بزرگ همکاری کرد و تجربه گرانبهایی به‌دست آورد.او با اشاره به اینکه صمدی به‌عنوان یک فیلمساز در کارش موفق بود، افزود: این کارگردان از نظر اخلاقی و شخصیتی فردی بسیار سالم و صادق بود و نسبت به همکارانش صمیمیت و همراهی زیادی داشت.

یادم می‌آید وقتی مدیرعامل خانه سینما شده بود به او گفتم آقای صمدی، با پشت میز‌نشینی حیف است کارگردانی شما کمتر شود. اما او جمله‌ای به من گفت که نشان از همدلی و همدردی او با همکارانش داشت. آقای صمدی در جواب من گفت، «مجید! همکاران ما خیلی گرفتارند و باید یک نفر باشد که دنبال رفع گرفتاری‌ها و مشکلات باشد».مظفری تاکید کرد: آقای صمدی به این پشت‌میزنشینی به بهای رفع مشکلات همکارانش تن داد و شاهد بودم بارها مسائل همکارانش را حل می‌کرد و از آنجا که فردی بسیار امین بود گوش شنوای بسیاری از دوستان و همکارانش هم بود و درد و دل آن‌ها را می‌شنید.

او با یادآوری اینکه یدا... صمدی قصد داشت فیلمی را با همکاری سیما فیلم بسازد که تلاش زیادی کرد به سرانجام برسد اما موفق نشد ادامه داد: من در فیلم «ساوالان» با این کارگردان همکاری کردم و در فیلم «تکم‌چی» به کارگردانی آقای صمدی هم به‌عنوان تهیه‌کننده در کنار ایشان بودم که هر دو، آثاری ماندگار شدند.بازیگر فیلم‌های «تنوره دیو»، «سگ‌کشی»، «جنگ نفت‌کش‌ها»، «مسافران» و «تیغ و ابریشم» اظهار کرد: آقای صمدی انبوهی از تجربیات با کارگردان‌های بزرگ سینما را با خود داشت و خودش هم کارگردانی با قابلیت بسیار بالا بود، اما متاسفانه طبق معمول، نامهربانی‌ها و ناسازگاری‌ها باعث می‌شود بسیاری از این هنرمندان گوشه‌نشین، بیمار یا حتی افسرده شوند.

در ابن بین بدتر از همه این است که متاسفانه وقتی این دوستان حضور دارند و کار می‌کنند دور و اطرافشان هستیم اما همین که خانه‌نشین می‌شوند آنها را فراموش می‌کنیم و این را پیش از هر کس به خودم می‌گویم.مجید مظفری با تاکید براینکه هم سینما و هم تلویزیون در حق این کارگردان کم لطفی کردند، گفت: خیلی خوب می‌توانم درک کنم که آقای صمدی در دوران بیماری چه احساسی داشته است چون خودم دو سال خانه‌نشین شدم، اما هیچکس در خانه من را نزد که بپرسد در این دو سال کجا بودم و چه می‌کردم، به جز مهدی فرجی و حجت‌ا... ایوبی (مدیر وقت یکی از شبکه‌های تلویزیون و معاون سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی) که هر دو شخصی و بدون دوربین به دیدن من آمدند.

در حالی که ما وقتی راجع به سینما و جامعه سینمایی صحبت می‌کنیم درواقع از یک جمعیت بسیار زیاد حرف می‌زنیم و این بسیار دردناک است که در چنین مواقعی کاملا فراموش می‌شویم. او با بیان اینکه به‌دلیل در سفر بودن حدود دو هفته قبل از بیماری یدا... صمدی مطلع شده و قصد داشته به‌زودی سراغ او برود، بیان کرد: خودم را سرزنش می‌کنم چون واقعا دوست داشتم ایشان را ببینم، اما اجل این فرصت را از من گرفت، به همین دلیل از دختر آقای صمدی عذرخواهی می‌کنم که نتوانستم خودم را به موقع برسانم و دوست دارم باور کنند که با وجود حضور در یک پروژه به‌دنبال برنامه‌ریزی برای سفر به شیراز بودم که متاسفانه نشد. با این حال نمی‌توانم به خانواده ایشان تسلیت بگویم اما آرزوی صبر و آرامش برای آن‌ها و نیز همکارانم در سینما دارم.