وقتی سخن از سینمای کودک به میان می آید ناخودآگاه ذهن مخاطب به سمت دهه های ۶۰ و ۷۰ می رود، دهه هایی که ژانر کودک سینماها را قبضه کرده بودند و بزرگسالان نیز در کنار بچه ها از دیدن این فیلم ها سیر نمی شدند. هنوز هم دهه شصتی ها صف های طولانی جلوی سینماها را برای فیلم های «شهر موشها»، «گلنار»، «دزد عروسک ها»، «علی و غول جنگل» و «گربه آوازخوان» را به یاد دارند و چندین سال بعد والدین نیز در کنار فرزندانشان از فیلم هایی همچون «سفر جادویی»، «خواهران غریب»، و «کلاه قرمزی و پسرخاله» لذت برده اند.
سینمای مجید مجیدی و زنده یاد کیارستمی نیز همیشه مخاطبان خود را داشت و همیشه گزینه ای برای مدارس بود تا بچه ها را به تماشای آن فیلم ها ببرند. اما اینکه فیلمسازان این آثار -که میوه های به ثمر نشسته سینمای کودک در دوره های پیشین خود بودند- این حوزه را رها کردند و دیگر رغبتی برای ادامه دادن این ژانر پیدا نکردند، از موضوعاتی است که باید مورد بررسی قرار بگیرد. اینکه در این سال ها به جای پروبال دادن به این نوع سینما، سینماگران این حوزه را دلسرد می بینیم به معنی این است که شاید آنطور که باید مورد توجه مدیران و مسئولان فرهنگی نبوده است، چه بسا بی توجهی به سینمای کودک بی توجهی به یک نسل است و فیلم های کودکی که حمایت نشده و به دست مخاطبان اصلی خود یعنی کودکان نرسد جز درجا زدن و یا پسرفت چیزی برای سینما دربرنداشت.
در گزارش پیش رو سراغ برخی از سینماگران رفتیم که در این حوزه حرف های نویی برای گفتن داشتند که از نظرتان می گذرد.
کامبوزیا پرتوی:نمی توان از کار کردن در حوزه کودک مطمئن بود
کامبوزیا پرتوی، نویسنده و کارگردان بسیاری از فیلم های ژانر کودک در سه دهه اخیر در خصوص مشکلات سینمای کودک و اینکه چرا فیلمسازان قدیمی این ژانر از این حوزه فاصله گرفته است، به بانی فیلم گفت: فیلمسازان قدیمی این حوزه را رها کرده اند چرا که سینمای کودک دیگر موقعیتی ندارد و برای همین از کار کردن در آن نمی توان مطمئن بود.
وی افزود: سینمای کودک در حال حاضر اکران و سینما ندارد، حمایت نمی شود. متأسفانه مدیران نیز در چند سال اخیر فیلم هایی در ژانر کودک ساخته اند که حتی خود سینمادار حاضر نیست آنها را نمایش دهد. تا وقتی که این مدیران هستند و وضعیت این چنین است فیلمساز کودکی که سابقه داشته و خودش را ثابت کرده و تجربه لازم را پیدا کرده دیگر حاضر نیست در این شرایط کار کند.
نویسنده و کارگردان فیلم سینمایی «گلنار» در خصوص مشکلات اکران در این حوزه عنوان کرد: این ژانر در حال حاضر جایگاهی میان این همه فیلم ندارد. لازمه آن یک حمایت محکم است. مثلا پیش از این سینما تجربی وجود نداشت ولی وقتی که از آن حمایت شد جایی باز شد که از آن طریق فیلم های بیشماری که مانده بودند جایگاه پیدا کردند و توانستند اکران و دیده شوند. در سینمای کودک هم باید این گونه باشد. اتفاقاً سینمای کودک واجب تر است چرا که قرار است یک نسل را تربیت کند و برای یک نسل کاربرد داشته باشد.
پرتوی با اشاره به موفقیت فیلمسازان دهه های ۶۰ و ۷۰ بیان کرد: در آن زمان همان چند فیلم کودکی که ساخته شد چنان اعتمادی از مدیران فرهنگی و سینماها جلب کرد که همه خواهان این ژانر بودند. همه این سینما را حمایت می کردند. اکنون کسی از آن مدیران باقی نمانده که سینمای کودک را حمایت کند. همچنین مدیران کنونی هم دغدغه فیلم کودک را ندارند. اصلاً دغدغه کودک را ندارند که بخواهند به فکر سینما و فیلم برای آنها باشند.
وی ادامه داد: یک سری فیلم در پایان هر فصلی ساخته می شود که در آن سال جشنواره فیلم کودک را برگزار کنند. آن یک سری فیلم هم تنها به سود خود مدیران و مسوولان فرهنگی و فارابی است. باید دید که کدام یک از این مدیران حاضر است که دوباره در سینمای کودک سرمایه گذاری کند. وقتی سینمای کودک هیچ حمایت و جایگاهی ندارد هیچ کس نمی تواند در این زمینه سرمایه گذاری کند. می توان سرمایه در این خصوص جذب کرد اما حمایت ندارد. من اگر در حال حاضر بخواهم فیلم کودک بسازم می گویم که حمایت گر من باید فارابی باشد ولی از فارابی هم که دیگر چیزی نمانده، پس بهتر است خودم را آلوده این قضیه نکنم، بروم فیلم خودم را بسازم.
فریدون حسن پور:وقتی فیلمی برای کودک و نوجوان نداریم در حقشان جنایت میکنیم
فریدون حسن پور، نویسنده کارگردان فیلم سینمایی «تعطیلات تابستانی» در خصوص مشکلاتی که مبتلابه سینما و ژانر کودک است به بانی فیلم گفت: شرایط در سینمای کودک بسیار دشوار شده است، به جایی رسیده که با ۲۰۰ یا ۳۰۰ میلیون تومان فیلم کودک ساخته می شود ولی اینکه با این مبالغ فیلم درست و حرفه ای ساخته شود بسیار دشوار است.
وی افزود: زمانی بود که تهیه کننده ها به دلیل اینکه سینمای کودک بسیار قوی و جاندار بود راغب بودند فیلم کودک بسازند. فیلم کودک می ساختیم، فیلم فروش می کرد و تهیه کننده هم سود خود را می برد. آن فیلم ها قواعد یک فیلم سینمایی کامل را داشتند و شرایط برای آنها فراهم بود. وقتی فیلم «تعطیلات تابستانی» را ساختم تهیه کننده فیلم همان مقدار هزینه کرد که آن زمان برای یک فیلم بزرگسال هزینه می کردند. بنابراین وقتی یک فیلم ساختار حرفه ای داشته باشد مخاطب هم دارد. اما به تدریج در یک فاصله زمانی آن نوع سینما از بین رفته است.
کارگردان فیلم سینمایی «دارا و ندار» با بیان اینکه همه فیلمسازان قدیمی ژانر کودک علاقمندند که فیلم کودک بسازند ولی شرایط آن فراهم نیست، یادآور شد: سینمای کودک طی یک فرآیند طولانی در طی چند سال به تدریج رو به زوال رفت. حال اگر بخواهیم آن را زنده کنیم باید معکوس برویم. مواردی که یک فیلم حرفه ای و درست نیاز دارد که تولید شود بودجه خوب، فیلمنامه و خلاقیت و نیروی انسانی خوب و عرضه و اکران است. این چهار مورد با هم ارتباط ارگانیک دارند که اگر یکی از آنها نقض شود موارد دیگر هم پیش نمی روند.
وی ادامه داد: در حال حاضر کدام یک از این چهار اصل یک فیلم حرفه ای سینما در سینما موجود است؟ بسیاری از آنها وجود ندارند. سینمادارها هم رغبتی ندارد فیلم کودک نمایش دهند. فیلمسازان هم به دلیل اینکه طی سال ها دور رانده شدند این حوزه را رها کرده اند، نه اینکه خودشان بخواهند و دور شوند. آنها هنوز هم راغبند که فیلم کودک بسازند. حداقل چند تن از دوستان فیلمساز قدیمی کودک و نوجوان را که می شناسم می دانم هنوز علاقمندند.
حسن پور درباره راهکار حل مشکلات بر سر راه سینمای کودک تاکید کرد: در حال حاضر سینمای کودک به جایی رسیده است که حمایت های دولتی می خواهد. حمایت های دولتی برای برگزاری جشنواره خوب است ولی حمایت های دولتی نیاز است تا این سینما زنده شود و روی پای خود بایستد، بعد از آن مطمئنم باز هم بخش خصوصی سراغ سینمای کودک خواهد آمد و وقتی ببیند که بازگشت سرمایه دارد از آن استقبال می کند. اگر سینمای جهان را در نظر بگیریم می بینیم که پرفروش ترین فیلم های سال مربوط به سینمای کودک و انیمیشن است.
این فیلمساز در خصوص حمایت های دولتی از سینمای کودک توضیح داد: در مراحل اولیه ممکن است تهیه کنندگان سراغ فیلم کودک نیایند. ولی مطمئنم خود کارگردانها همچنان به این حوزه علاقمندند. می توانند زمینه ارائه فیلم را فراهم کنند. مثلاً آموزش و پرورش بازار بسیار جذاب برای فیلم کودک و نوجوان است. اصلاً فیلمی ساخته نمی شود که بچه ها ببینند. وقتی فیلمی برای کودک و نوجوان نداریم در حق آنها جنایت می کنیم. این کار یعنی از قشری از جامعه غافلیم. در این شرایط کودکان یا مجبورند فیلم های بزرگسال ببینند و یا فیلم های خارجی ببینند. این یک فاجعه و تراژدی است. امیدوارم با مدیریت آقای حیدریان که کاملا به سینمای کودک نیز آشنا هستند، اتفاقات بهتری بیفتد. بهتر است دیگر دست از برنامه ریزی برداریم. قضیه بسیار ساده و روشن است. اینکه شوراهای گوناگون تشکیل شود که تشخیص دهند چه فیلمهایی ساخته شود. مگر چند سال باید تصمیم گیری کنند؟ می خواهیم مسیری برویم که همه دنیا رفته اند و ما هم نمی خواهیم مسیر جدیدی را خلق کنیم. اراده ملی در این زمینه لازم است.
وی در خصوص مشکلات اکران در سینمای کودک خاطرنشان کرد: اکران هم جزو مواردی است که برای ساخت یک فیلم موفق لازم است. اگر شما فیلم جذاب بسازید سینمادار قطعاً استقبال می کند. ابتدا باید فیلم ما اندازه استاندارد یک فیلم را داشته باشد وگرنه با چند کودک و موزیک که سینمای کودک ساخته نمی شود. وقتی از سینمای کودک حرف می زنیم انگار همه چیز باید با بودجه ای ۲۰۰ تومانی فشرده شود، لذا نتیجه اش هم همین است که اکنون می بینید.
علی نوری اسکویی:جای فیلمساز با مدیران دولتی عوض شده است
علی نوری اسکویی، کارگردان انیمیشن «رهایی از بهشت» در خصوص مشکلاتی که اکنون سینمای کودک با آنها مواجه است و اینکه چه حمایت های دولتی باید در این زمینه صورت بگیرد، به بانی فیلم گفت: شاید مهم ترین نکته ای که وجود دارد این است که جای فیلمساز با مدیران دولتی یا سیاستگذار عوض شده است. یعنی کاری که آنها باید بکنند ما اهالی سینما دنبالش می رویم و آنها هم در کاری که مربوط به ماست خود را دخیل می دانند. همه فیلمسازان یا خودشان و یا در اطراف خود کودکی دارند و یا در حداقل ایرانی هستند و برای بچه های سرزمین خود نگرانند. کار خود را هم در سینما بلدند و اگر چیزی را نمی دانند سعی می کنند از مراجع درست بپرسند. هیچ فیلمسازی علیه منافع جامعه و کشور خود قدم بر نمی دارد.
وی افزود: ما مشکل بزرگی داریم و آن این است که مدیران مختلف با سلایق مختلف دوست دارند در این حوزه تاثیرگذار باشند و راجع به جزئیات فیلمسازی نظر بدهند. اما زمانی که می خواهیم از آنها در زمینه اعتباری و مالی کمک بگیریم می گویند شما باید یک اسپانسر پیدا کنید و ما به شما می گوییم چه فیلمی را چطور بسازید. در این شرایط فیلمساز باید به دنبال تامین اعتبارات مالی موردنیاز برای حمایت از سینمای کودک برود و بار اقتصادی سینمای کودک را سینماگر باید به دوش بکشد. مدیران و مسوولان فرهنگی کشور هم به دنبال سینما می روند و جای ما عوض شده است. ما باید برای مدیران فرهنگی پول جور کنیم و آنها هم فکر کنند که چه فیلمی برای کودک مناسب است. این یک آشفتگی است و در چنین فضای آشفته ای معلوم است که فیلم خوب کار نمی شود. فیلمسازان قدیمی هم رفته اند که اقتصاد سینما را درست کنند.
نوری اسکویی با بیان اینکه باید هر کدام از هنرمندان و مدیران سر جای خود برگردند، عنوان کرد: مدیران سینمایی و یا فرهنگی کسانی هستند که بتوانند نیاز اقتصادی را برای اهالی فرهنگ و برای رسیدن به اثر مطلوب مرتفع کنند. همه جای دنیا همین گونه است. اگر بخواهند بچه های ما سینمای پاکیزه، سلامت و تعالی بخشی را تجربه کنند، طبیعتاً دولت باید بابت این موضوعات هزینه کند و کنار آن، سازمانهای مردم نهاد و NGOها حمایت کنند تا زیر ساخت اقتصادی آن مهیا شود. هنرمند هم باید فکرش را روی این موضوع بگذارد که چه کاری ارائه دهد و ما به او اطمینان کنیم.
این کارگردان ادامه داد: بسیاری از فیلم های تلویزیونی از تلویزیون جدا می شوند. چه اتفاقی برای «کلاه قرمزی» افتاد؟ چرا بعد از سالها یک سری هنرمند نتوانند با تلویزیون خودشان ارتباط منطقی برقرار کنند؟ مگر به همین آسانی است که درکشوری به یک برند برسید و کاری ارائه دهید که ارتباط محکمی از طریق آن دریچه با مخاطب برقرار کنی که بتوانید حرف های زیادی بزنید. این چیزی نیست که بتوان با یک سلیقه مدیریتی کنار گذاشته شود. باید بررسی کنیم که در دوره ای مدیران فرهنگی کشور ما چگونه با سینماگران ما برخورد کرده اند. سینماگران ما هم همانها هستند و الحمدالله همه آنها زنده هستند. تجربیات آنها هم در این سالها بیشتر شده است و باید کیفیت کار کودک شما بیشتر شده باشد. سینماگران ما به عقب بر نمی گردند. اشکال را باید در جای دیگری جست و جو کنیم و ببینیم در زیرساختهای تولید آثار کودک چه تفاوتهایی بوجود آمده است. هر ساله می گوییم باید از سینمای کودک حمایت شود ولی این ها در کلام باقی مانده و ما سینماگران در عمل با چیز دیگری مواجه هستیم. با وعده هایی که فریبنده اند. ما فیلمسازان اگر بخواهیم خودمان با سرمایه گذار به نتیجه می رسیم، دولت را می خواهیم چه کار؟
وی با بیان اینکه باید بین سینماگران و دولت مفاهمه ایجاد شود، خاطرنشان کرد: فکر نمی کنم سینماگران هیچ کجای دنیا در نظر مدیرانشان اینقدر غیر معقول و نامطمئن باشند. همه ما دلمان می سوزد. برای من بسیار ناراحت کننده است وقتی می بینم فیلمی پیدا نمی کنم که مناسب کودکم باشد تا او را به سینما ببرم و چیزی یاد بگیرد و آسیبی نداشته باشد. واقعاً نمونه ای پیدا نمی کنم. گاهی حاضریم برای بچه های خودمان هزینه کنیم و از توان هنری خود صرف کنیم تا آنها به نتیجه برسند. من مطمئنم همه هنرمندان برای فرهنگ مملکت شان جان می دهند و با همه سختی ها تلاش می کنند. این نگاه بالا به پایین مدیران به فیلمسازان باید عوض شود. فیلمسازان در این شرایط در گرداب تامین نظر مدیران و تامین سرمایه آنقدر درگیر می شوند که می بینند ۵ ـ ۶ سال گذشته است. در این میان به تنها چیزی که فکر نمی شود مخاطب کودک است. اگر بخواهیم راحت تر صحبت کنیم موقعیت برای ساخت فیلم کودک مناسب نیست و متاسفانه در این سال ها بستر مناسب برای اعتلای سینمای کودک وجود نداشته و بوجود نیامده است. همیشه سینماگران حضور داشته اند و دوش به دوش مدیران به این موضوع کمک کرده اند.
نوری اسکویی با اشاره به جشنواره فیلم کودک اصفهان عنوان کرد: با تمام حواشی که این جشنواره داشت اما با شناختی که از آقای رضاداد داشتیم جشنواره امسال یک قدم رو به جلو محسوب می شد و بخش انیمیشن را امسال در جشنواره جدا کرده بودند، آنقدر ما در مهجوریت بوده ایم که از جدا شدن این بخش خوشحال می شویم. امیدوارم این روند ادامه پیدا کند. مدیران ما تا می خواهند مسیری را طی کنند و حرف فیلمسازان را گوش بدهند، عوض می شوند. این بروکراسی عجیب ما در نظام مدیریتی کارشناسی نیست. در بسیاری از کشورهای دنیا دبیران جشنواره ها ثابت هستند و اگر کسی جای آنها بیاید قرار بر تغییر نیست و در جهت تکمیل است. شاید سینمای ما از همین آشفتگی مدیریتی آسیب می بیند. ما هر روز با ورود مدیران جدید خوشحال می شویم چون مرا می شناسد و با بعضی مدیران ناراحت می شویم. در صورتی که این تغییرات به صورت کلان به نفع هیچکس نیست. باید برای آن فکر شود وگرنه درجا می زنیم و این اتفاق افتاده است.
وی اضافه کرد: ما با خوشحالی از دوره ای حرف می زنیم که سینمای کودک درخشش داشت و این یعنی به عقب برگشتن. چرا باید راجع به درخشان بودن دورانی از سینما در دهه های گذشته صحبت کنیم؟ این اصلاً خوب نیست و نشان می دهد مجموع عملکرد ما متاسفانه رو به جلو نبوده است و امروز روی نقطه خوبی نایستاده ایم هر چه بگوییم سینماگران مقصرند و نخواستند فیلم کودک کار کنند یک طرف قضیه است، ولی سینماگران ما زنده اند و حتماً دوست دارند محبوب باشند. سینماگران آماده اند که فیلمهای جدید برای مخاطب خلق کنند، ولی این انرژی جای دیگر هرز می رود و باید برای آن فکر شود. اگر این مشکل را حل کنیم سینمای کودک مشکل دیگری ندارد و همه چیز سر جای خودش باز می گردد. ما درگیر روزمره هایی می شویم که زیرساخت های غلط برای ما بوجود آورده است.
- 13
- 2
