تاریخ سینمای ایران پر است از ماجرای همیشه تکراری توقیف. در این سینما فیلم‌های زیادی وجود داشته و دارند که با گرفتن مجوز و پروانه ساخت تولید شده، اما به دلایل گوناگون نتوانسته‌اند پروانه نمایش کسب کنند. بهانه هم برای این موضوع زیاد بوده: در مورد شماری عدم رعایت حجاب مناسب به‌عنوان دلیل ذکر شده، برای شماری دیگر نبود داستان‌های متعارف با قوانین شرعی و عرفی جامعه ایران، برای تعدادی دیگر حضور چهره‌هایی که ممنوع‌التصویرند یا داستان یا دیالوگ‌هایی که در شأن سینمای ایران نیست و... اینها دلایلی بوده‌اند که فیلم‌های درگیر داستان توقیف آنها را بارها و بارها شنیده‌اند. اما دلایل فقط منحصر به این موارد نیست؛ به‌خصوص در سال‌های اخیر... یکی از خبرگزاری‌ها در این مورد نوشته که فارغ از فیلم‌هایی که امید به حل و رفع مشکلات‌شان وجود دارد، طی تمام این سال‌ها فیلم‌هایی هم بوده‌اند که یا برای همیشه توقیف شده‌اند.
یا در یک اکران محدود به نمایش درآمدند یا در دو روز ابتدای اکران از پرده سینما پایین کشیده شده‌اند؛ مانند خرس به کارگردانی خسرو معصومی، این یک رویا است ساخته علی اسدزاده، سپید و سیاه ساخته قاسم جعفری، گس به کارگردانی کیارش اسدزاده، فرزند صبح ساخته بهروز افخمی و...
حالا که از وعده محمدمهدی حیدریان رئیس سازمان سینمایی و سپس دستور ضرب‌الاجلی صالحی امیری وزیر ارشاد برای بازبینی و رفع توقیف فیلم‌های توقیف‌شده نزدیک دوماه می‌گذرد؛ در روزهایی که روزهای زیادی تا سر رسیدن موعد ضرب‌الاجل وزیر باقی نمانده، بد ندیدیم نگاهی بیندازیم به فیلم‌های مشکل‌دار سال‌های اخیر و سرنوشت آن فیلم‌ها تا امروز؛ با این توضیح که در این نگاه از کنار فیلم‌هایی مانند پریناز، صد‌سال به این سال‌ها، بلوک ٢خروجی ٩، کاناپه، رستاخیز و چند فیلم دیگر که یا در ماه‌های اخیر رفع توقیف شده‌اند یا این‌که مانند رستاخیز و مشکلات فقهی‌اش نمایش آنها به آرا و نظرات نهادها و اداراتی فراتر از ارشاد نیاز دارد، گذشته‌ایم...
خانه پدری کیانوش عیاری
فیلم سینمایی خانه پدری پس از ۳سال توقیف در سی‌ودومین جشنواره فیلم فجر اکران شد و اکثر منتقدان آن را ستودند. این فیلم سینمایی زمستان سال ۹۳ در گروه سینمایی هنر و تجربه به نمایش درآمد و سپس پس از ۳روز از پرده سینماها پایین کشیده شد. پس از توقیف این فیلم کیانوش عیاری اعلام کرد که تا مشخص نشدن تکلیف اکران خانه پدری، فیلم جدیدی را نخواهد ساخت. البته این کارگردان سال گذشته بالاخره فیلم جدید خود با نام کاناپه را جلوی دوربین برد، اما بازهم این فیلم بنا به دلایلی نتوانست در جشنواره فیلم فجر سال گذشته به نمایش درآید. شورای صدور پروانه نمایش علت توقیف فیلم سینمایی خانه پدری را خشنونت ۱۰دقیقه ابتدایی فیلم اعلام کرده است؛ در صحنه‌های آغازین فیلم، زمانی که پدر خانواده که نقش آن را مهران رجبی ایفا می‌کند، پسرش را مجبور می‌کند تا با کوبیدن تخته سنگی بر سر خواهرش او را بکشد و در زیرزمین خانه دفن کند، این میزان خشونت در ابتدای فیلم باعث شد خانه پدری توقیف شود. تا پیش از اکران آن در ممیزی‌هایی که برای این فیلم درنظر گرفته می‌شد، اعلام شده بود که ١٠دقیقه ابتدایی باید حذف شود، اما کسی که این فیلم را دیده باشد، می‌تواند گواهی دهد که با حذف ابتدای این فیلم سر نخ ماجرا از بین خواهد رفت.
عصبانی نیستم! رضا درمیشیان
عصبانی نیستم! دومین فیلم بلند سینمایی رضا درمیشیان در سی‌ودومین جشنواره فیلم فجر حضور داشت. در این فیلم شاهد بازگشت باران کوثری پس از دوسال ممنوع الکاری به سینما بودیم. عصبانی نیستم! پس از نخستین نمایش در جشنواره فیلم فجر در سینما آزادی با استقبال شدید مردم روبه‌رو شد، به‌طوری که در همان سانس نخست نمایش به سانس فوق‌العاده رسید و صف‌های خرید بلیت آن در مقابل سینماهای جشنواره تشکیل شد. این فیلم همچنین در ٦رشته بهترین بازیگر نقش اول مرد (نوید محمدزاده)، بهترین بازیگر نقش اول زن (باران کوثری)، بهترین تدوین (هایده صفی‌یاری)، بهترین صدابردار (نظام‌الدین کیایی)، بهترین صداگذار (محمدرضا دلپاک)، بهترین جلوه‌های ویژه (امیر سحرخیز و کامران سحرخیز) کاندیدای دریافت سیمرغ شد. این فیلم تا جایی مورد استقبال سینماگران قرار گرفت که رضا عطاران برنده سیمرغ بهترین بازیگر نقش اول مرد در جشنواره سی‌ودوم فیلم فجر در مصاحبه‌ای کوتاه گفت: این سیمرغ متعلق به من نیست، زیرا رأی هیأت داوران جشنواره فجر انتخاب نوید محمدزاده به‌عنوان بهترین بازیگر مرد جشنواره بوده است، به همین خاطر این جایزه را متعلق به ایشان می‌دانم، نه خودم. همین.
نسخه‌ای که از عصبانی نیستم! در سی‌ودومین جشنواره فیلم فجر نمایش داده شد، با ۱۷ دقیقه سانسور و حذف پایان فیلم بود. گفته می‌شود تنها امکان نمایش فیلم در صورت حذف بیش از ۳۰دقیقه دیگر از فیلم اعلام شده بود. این فیلم اشارات صریحی به ۸سال دوران ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد دارد و داستان دانشجویی اخراجی و ستاره‌دار است و به همین دلیل از سوی گروه‌های مخالف دولت فیلم حامی فتنه لقب گرفت و این ماجرا یکی از دلایل عدم اکران عصبانی نیستم! است.
با وجود آن‌که این فیلم سینمایی، قرارداد خود را در شهریور ۱۳۹۳ در گروه سینما آفریقا به ثبت رساند و قرار شد پس از اکران فیلم خواب‌زده‌ها به نمایش درآید، اما در مهرماه همان سال، کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی با ارسال نامه‌ای به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، خواستار عدم‌صدور مجوز اکران این فیلم و ۷ فیلم دیگر شد که از آنها با عنوان فیلم‌های مرتبط با فتنه نام برده شده است. به گفته احمد سالک برخی فیلم‌ها با این‌که مجوز فیلمنامه و تولید دریافت کرده‌اند، اما هنگام ساخته‌شدن، به حاشیه رفته‌اند و نمایش آنها به مصلحت نظام نیست. در آبان همان سال، علی جنتی، وزیر ارشاد وقت ایران، از عدم‌اکران این فیلم تا زمان اعمال سانسورهای جدید خبر داد و اعلام کرد که وی شخصا اقدام به مشاهده فیلم و میزان اعمال سانسور روی آن خواهد کرد.
خیابان‌های آرام کمال تبریزی
فیلم سینمایی خیابان‌های آرام در سال ۱۳۸۹ تولید شد و نخستین‌بار در جشنواره بیست‌ونهم فیلم فجر به نمایش درآمد. این فیلم از همان ابتدای تولید با مشکل مواجه شد، حتی صحبت‌هایی پیرامون لغو پروانه ساخت و حذف بخش‌های مهمی از فیلمنامه به گوش می‌رسید، تا این‌که کارگردان تصمیم گرفت فیلم را در ارمنستان بسازد و به مکان خاصی در قصه اشاره نکند. فیلم در جریان انتخابات سال ۸۸ ساخته شد و پر از اشارات سیاسی آشکار به اتفاق‌های آن زمان بود. این فیلم، در ساختاری کمدی، ماجرای یک روز کاری یک خبرنگار را در دوران بعد از انتخابات به تصویر می‌کشید. قصه به نحوی با اتفاق‌های واقعی جامعه درهم تنیده شده بود که همان زمان اکران در جشنواره هم می‌شود با اطمینان گفت که اجازه نمایش پیدا نمی‌کند. خیابان‌های آرام ازجمله فیلم‌هایی بود که پروانه نمایش دریافت کرد، اما چند هفته مانده به اکران، اجازه نمایش به آن داده نشد. با وجود اعتراضاتی که نسبت به توقیف این فیلم صورت گرفت، اما تلاش خاصی برای رفع توقیف آن انجام نشد. بعد از آن حتی در دولت جدید هم هیچوقت در فهرست فیلم‌هایی که دولت اعلام کرد درصدد رفع توقیف آنها برآمده، اسمی از آن به میان نیامد، چون درواقع مشکل این فیلم، چیزی فراتر از این است که وزارت ارشاد بتواند کاری از پیش ببرد.
زمهریر علی رویین‌تن
فیلم سینمایی زمهریر در سال ۱۳۸۸ تولید شد. این فیلم سال۸۸ در جشنواره بیست‌وهشتم به نمایش درآمد و بعد از آن هیچوقت خبری از آن نشد. درواقع همان سال۸۸ هم خارج از بخش مسابقه جشنواره به نمایش درآمد و جزو فیلم‌هایی بود که سازمان سینمایی در جشنواره نمایش می‌داد تا صرفا واکنش‌های اصحاب رسانه و منتقدان را متوجه شود و سپس درباره آن تصمیم بگیرد. فیلم به‌زعم خیلی‌ها به دفاع‌مقدس و مفاهیم نگاهی متفاوت دارد!
جواد شمقدری، رئیس پیشین سازمان سینمایی در گفت‌وگویی اعلام کرد: فیلم سینمایی زمهریر به کارگردانی علی رویین‌تن به دلیل توهین به دفاع مقدس هیچ وقت به اکران عمومی نمی‌رسد. چندی بعد شایعه شد سازمان سینمایی حق مالکیت فیلم را خرید، اما سیدضیاء‌هاشمی، تهیه‌کننده فیلم در واکنش به خبر خریداری فیلم توسط سازمان سینمایی گفت: بنده به‌عنوان تهیه‌کننده این فیلم سینمایی در این مورد کاملا بی‌اطلاع هستم. وی درباره طرح پیشنهاد خرید این فیلم نیز گفته: طبیعتا به‌عنوان فردی که سرمایه‌ام چندسالی متوقف است، از این خرید استقبال می‌کنم، چراکه دیگر هیچ امیدی به اکران زمهریر ندارم و به همین دلیل خرید آن توسط دولت را تنها راه احیای سرمایه‌ام می‌دانم.
گزارش یک جشن ابراهیم حاتمی‌کیا
فیلم سینمایی گزارش یک جشن در سال ۱۳۸۹ تولید شد. این فیلم تنها در بیست‌ونهمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد. این فیلم در ظاهر موضوعی اجتماعی دارد و قصه آن درباره موسسه مشاوره در امور ازدواج است و آسیب‌های اجتماعی و مشکلات پیرامون این مسأله را به نمایش می‌گذارد. در این میان با پادرمیانی و اقدامات پیشگیرانه پلیس، همه چیز وارد مرحله جدیدی می‌شود. فیلم به‌طور ضمنی، مسائل انتخابات سال ۸۸ را به نحوی دیگر نمایش می‌دهد.
خیلی‌ها معتقدند که وزارت ارشاد با توقیف این فیلم و جلوگیری از اکران آن درواقع به حاتمی‌کیا لطف بزرگی کرد، چون گزارش یک جشن به هیچ عنوان جزو آثار موفق سینمای حاتمی‌کیا نبود و در صورت اکران فیلم، با شکست سنگینی روبه‌رو می‌شد.
این را نیز باید گفت که داستان این فیلم با بقیه فیلم‌های توقیفی فرق می‌کند. گزارش یک جشن ابراهیم حاتمی‌کیا یک مورد کاملا خاص است، چون پس از آن‌که با اصلاحیه‌هایی مواجه شد و نتوانست روی پرده بیاید، توسط وزارت ارشاد خریداری شد! این اتفاق در دوره شمقدری افتاد و فیلم به‌طور کامل در اختیار سازمان سینمایی درآمد و دیگر حاتمی‌کیا هیچ دخل و تصرفی در نمایش یا عدم‌نمایش آن نداشت. مالکیت این فیلم همچنان در اختیار سازمان سینمایی است و تابهحال هیچ تصمیمی درباره آن اعلام نشده است.
مهمونی کامی علی احمدزاده
نخستین فیلم علی احمدزاده پیش از مادر قلب اتمی محصول سال ۱۳۹۲ است. داستان فیلم براساس طرحی از نازنین فراهانی و نوشته علی احمدزاده و مانی باغبانی است. در مهمونی کامی نازنین فراهانی، مینا ساداتی، مهدی کوشکی، میسا مولوی و پگاه آهنگرانی به‌عنوان بازیگران اصلی حضور دارند. این فیلم به‌عنوان نخستین ساخته بلند علی احمدزاده که با پروانه ساخت ویدیویی (تله‌فیلم) ساخته شده و به دلیل آنچه از سوی مسئولان بدحجابی بازیگران زن خوانده می‌شود، توقیف شد و از حضور در جشنواره فیلم فجر بازماند.
مهمونی کامی بدون مجوز ارشاد در جشنواره‌های جهانی شرکت کرده و این از نظر مدیران تخلف است. کارگردان فیلم در پاسخ گفت: وقتی به فیلم ما مجوز نمی‌دهند، نباید هم توقع داشته باشند که فیلم را در خانه نگه داریم، به هرحال این فیلم با سرمایه شخصی ساخت شده و به واسطه دیده‌شدن اثر، سرمایه ساخت آن برمی‌گردد، اما در همین مدت هم بسیاری از فیلم‌ها که حتی پروانه ساخت هم نداشتند، در جشنواره‌های مختلف خارجی شرکت کردند و جایزه هم گرفتند.
علی احمدزاده پس از ناامیدی از اکران عمومی فیلم با انتشار پستی، فیلم را به رایگان در صفحه شخصی خود برای تماشای مخاطبان قرار داد و بدین‌گونه می‌توان گفت داستان اکران عمومی این فیلم درحال حاضر به نقطه پایان رسیده است...
آشغال‌های دوست‌داشتنی محسن امیریوسفی
آشغال‌های دوست‌داشتنی فیلمی به کارگردانی، نویسندگی و تهیه‌کنندگی محسن امیریوسفی محصول سال ۱۳۹۱ است. این فیلم که درباره حوادث بعد از انتخابات سال ۱۳۸۸ است، از دولت محمود احمدی‌نژاد موفق به دریافت مجوز پخش نشد و از دولت حسن روحانی نیز نتوانست پروانه نمایش برای سی‌ودومین جشنواره فیلم فجر دریافت کند.
داستان آشغال‌های دوست‌داشتنی در خانه یک پیرزن که با دختر میانسالش زندگی می‌کند، می‌گذرد. در یکی از روزهای بعد از انتخابات که تجمع مخالفان انتخابات و معترضان در خیابان‌های تهران برقرار است، عده‌ای از تجمع‌کنندگان فراری از دست نیروهای امنیتی وارد خانه پیرزن و در آن‌جا مخفی می‌شوند. آنها بعد از خروج از خانه متوجه علامتی روی در خانه پیرزن می‌شوند و طبق شایعه‌های آن روزها به پیرزن خبر می‌دهند که آنها احتمالا در روزهای آینده به خانه او مراجعه خواهند کرد و آن‌جا را می‌گردند، پس به پیرزن هشدار می‌دهند که اگر در خانه‌اش چیز مشکوک و مسأله‌سازی دارد، آن را از خانه خارج کند تا مشکلی برایش به وجود نیاید و داستان تازه از اینجا شروع می‌شود. بر دیوار اتاق خانه پیرزن سه قاب عکس از سه مرد وجود دارد. مرد نخست پسر پیرزن است که در جنگ ایران و عراق شهید شده است. قاب عکس دوم متعلق به برادر او است که از اعضای سازمان مجاهدین بوده که در جریان اتفاقات دهه٦٠ اعدام می‌شود و قاب عکس سوم هم متعلق به همسر پیرزن است که ظاهرا از طرفداران مصدق بوده است که در جریان کودتای ۲۸مرداد برایش اتفاقی می‌افتد. روند داستان به گفت‌وگوی خیالی این سه نفر با پیرزن در جریان شبی می‌گذرد که او خیال می‌کند فردا به سراغش خواهند آمد.
در دی ۱۳۹۴، شهاب حسینی، ازجمله بازیگران این فیلم، با اعلام این‌که موضع‌گیری محمد حیدری، دبیر جشنواره سی‌وچهارم فیلم فجر در قبال فیلم آشغال‌های دوست‌داشتنی و اطلاق اصطلاح معضل به این اثر که با مجوز قانونی وزارت محترم ارشاد ساخته شده و طی چند دوره گذشته در محاق بدبینی و سیاه‌نگری قرار گرفته و به دلیل آن چه نبود نگاهی نو و اندیشه‌ای تازه در جشنواره فیلم فجر عنوان کرد، از سمت خود به‌عنوان مشاور این جشنواره استعفا داد. این فیلم تا به امروز به نتیجه نرسیده و پیداست برای آمدن روی پرده راهی طولانی پیش‌رو دارد...
زادبوم ابوالحسن داودی
زادبوم در سال ۸۷ در جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد و گروهی که آن را پرهزینه‌ترین فیلم جشنواره فیلم فجر در‌سال۸۷ می‌دانستند با مانور روی این‌که فیلمی چنین پرهزینه روی مسائلی غیرضروری مانور داده است، کلید توقیف آن را زدند که در همان دوره نیز توقیف شد. دلیل توقیف زادبوم به گفته مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد نمادین‌بودن آن عنوان شد؛ یعنی فیلم از آن دست فیلم‌هایی است که برای توضیح آن باید گفت منظور از فلان چیز این است و منظور از بهمان چیز آن است. کارگردان فیلم در همان روزها در مصاحبه‌ای اعلام کرد که فیلم ۱۷مورد اصلاحیه خورده است. این اصلاحات در دولت هشتم به فیلم وارد شده بود. بعد از آن با روی کار آمدن دولت نهم، معاونت سینمایی وقت وزارت ارشاد تلاش کرد تا مشکل زادبوم را با اصلاح حل‌وفصل کند، حتی روابط عمومی سازمان سینمایی به‌طور رسمی اعلام کرد که ممیزی کار آنها نبوده است. اما چیزی به نتیجه نرسید تا داودی همچنان در ابتدای مسیر باشد.
در تمام این ٩-٨سال تابهحال چندبار صحبت از رفع توقیف فیلم زادبوم به میان آمده و حتی یک بار اعلام شد که فیلم آماده نمایش است، ولی درخواستی برای اکران آن داده نشده است. کارگردان فیلم اما هیچ وقت به‌طور صریح درباره این‌که چرا فیلمش نزدیک به ۹سال در توقیف بوده است، صحبتی نکرد و این عدم‌شفافیت از جانب داودی و تکیه او بر این‌که فیلم باید رفع توقیف شود، این‌گونه فضاسازی می‌کند که زادبوم بدون هیچ دلیل موجهی در توقیف شده است که البته ظاهرا در این زمینه حق با داودی بوده و به‌تازگی اعلام شده که فیلم در اکران بعدی سینماها روی پرده خواهد آمد....
ارادتمند، نازنین، بهاره و تینا عبدالرضا کاهانی
ارادتمند؛ نازنین، بهاره و تینا فیلمی به کارگردانی و نویسندگی عبدالرضا کاهانی ساخته سال ۱۳۹۵ است. این فیلم سه بازیگر زن اصلی دارد که این نقش‌ها را طناز طباطبایی، مهناز افشار و یک چهره جدید به نام آیدا ماهیانی برعهده دارند و بازیگر مرد این فیلم هم مهران غفوریان است. فیلمنامه این فیلم را نیز کاهانی نوشته است. فیلمی که هنوز جزییاتی از داستان آن رسانه‌ای نشده، اما برخلاف کارهای قبلی این کارگردان فضایی زنانه دارد. در این فیلم زندگی سه دختر با خاستگاه‌های فکری متفاوت روایت می‌شود که ازدواج نکرده‌اند. شبی آنها به دل خیابان زده و با حضور در مهمانی‌ها و دورهمی‌های مختلف به انتقام‌گیری از مردان دست می‌زنند.
پس از ارسال فیلم به شورای پروانه نمایش اخبار ضد و نقیضی در رابطه با پروانه فیلم منتشر شد که حکایت از عدم‌اکران این فیلم داشت. گمانه‌زنی‌های زیادی در مورد چرایی صادرنشدن مجوز این فیلم در فضای سینما مطرح شد. اما محمدحسین لطیفی از اعضای شورای پروانه نمایش در نخستین مصاحبه خود پیرامون این فیلم گفت: این فیلم امکان اصلاح ندارد و بنابراین مجوز نمایش نخواهد گرفت. لطیفی مدعی شده بود نظر جمعی این شورا این بوده که کل چیزی که در فیلم است، یعنی سوژه فیلم از ابتدا تا پایان مشکل دارد و همه اعضا بر این عقیده بوده‌اند که پروانه نمایش صادر نشود.
در اظهارنظری عجیب یکی از اعضای شورای پروانه نمایش که نامش فاش نشد، تاکید کرد که در صورت صدور پروانه نمایش برای این فیلم، بعید است این فیلم بیش از یک هفته بر پرده سینماها دوام بیاورد، بنابراین حتی اگر برای این فیلم پروانه نمایش صادر می‌شد، امکان دفاع از این پروانه وجود نداشت و درنهایت به کلیت سینمای ایران آسیب می‌رسید. کاهانی اما در تمام این مدت از فیلمش دفاع کرده است و البته کسانی که با کارنامه سینمایی کاهانی آشنا هستند، بعید می‌دانند او فیلمی غیرقابل دفاع ساخته باشد. هر چه باشد او در این سال‌ها نشان داده یکی از خوش فکر‌ترین فیلمسازان این آب و خاک است.
- 16
- 4
