جواد رضویان «زهرمار» را که خودش کارگردانی آن را برعهده گرفت و به عنوان اولین فیلمش در سمت یک کارگردان روی پرده سینماها برد، یک کمدی نمی‌داند. به گفته خودش پیش از شروع ساخت آن تحقیقات بسیاری انجام داده و مشورت‌های زیادی از اهالی این فن گرفته است اما از زمان اکران این فیلم در بخش نگاه نو جشنواره فجر تا اکنون که به اکران عمومی رسیده، انتقاداتی شده است.
«زهرمار» با بازی سیامک انصاری، شبنم مقدمی، شقایق فراهانی، سیامک صفری، برزو ارجمند، نسیم ادبی، علیرضا استادی، رضا رویگری، زنده یاد حسین محب اهری، سیامک ادیب، و آدرینا توشه که قرار بود جزو اکران‌های عید فطر باشد و از ۱۵ خرداد روی پرده برود بنا به دلایلی که برخی علت آن را انتقادات نسبت به موضوع فیلم می‌دانند و برخی دیگر رعایت کردن کف فروش فیلم قبلی سرگروه این فیلم سینمایی سرانجام پس از دو هفته تاخیر ۲۹ خردادماه اکران شد.
اولین ساخته سینمایی رضویان که توانسته روی پرده برود روایتی داستانی از مردی به نام رضا است که امروز به عنوان یک فرد ارزشی شناخته می‌شود گذشته‌ای دارد که او را رها نمی‌کند و همین گذشته برای او ایجاد دردسر می‌کند.
از علت به تعویق افتادن اکران این اثر و ممیزی‌هایی که حتی کارگردان هم علت آن را نمی‌داند تا بیانیه مادحین کشور در این گفت‌وگو پرسش‌های مطرح شده که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید.
به نظر می‌رسد این روزها ساخت فیلم‌های کمدی با وجود داشتن مخاطب بیشتری که نسبت دیگر ژانرهای سینمایی وجود دارد سخت‌تر شده است. آیا شما برای ساخت این فیلم و گرفتن پروانه و مجوزهای لازم با مشکلاتی برنخوردید؟ آیا دچار ممیزی یا اصلاحاتی شُدید؟
بله. این اتفاق برای ما هم افتاد اما من خودم هم نمی‌دانم چرا این ممیزی به فیلم من خورده و هنوز هم برایم این موضوعات حل نشده است. بحثی که با دوستان در وزارت ارشاد داشتیم این بود که بخش‌هایی که از فیلم حذف شد اگر در تلویزیون میخواست نمایش پیدا کند، ممیزی نمی‌شد!
حدود دو دقیقه برای اکران در جشنواره فجر از فیلم حذف شد و بعد از آن درواقع پس از اتفاقی که برای فیلم «رحمان ۱۴۰۰» رخ داد، حدود ۲ دقیقه دیگر که در مجموع شاید نزدیک به پنج دقیقه بشود، از فیلم حذف شد.
آیا علت به تعریق افتادن اکران این فیلم به همین موضوع برمی‌گردد؟
به ما گفتند سرگروهی که فیلم ما را برعهده گرفته است، فیلم قبلی‌اش هنوز از کف فروش نیفتاده به همین دلیل، ابتدا یک هفته آن را به تعویق انداختند ولی باز یک هفته دیگر نیز به آن اضافه شد.
با توجه به اینکه معاونت اداره نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی تغییر کرده است آیا به این فکرکرده‌اید که کاش دیرتر فیلمتان روی پرده می‌رفت و این بخش‌ها شاید حذف نمی‌شد و به تعبیری دیگر آیا این حذفیات به فیلم شما لطمه‌ای نزده است؟
ریتم فیلم ما به این شکل بود که از شوخی و فضایی طنز شروع می‌شد و در یک موقعیت جدی به پایان می‌رسید. اکنون هم این شرایط وجود دارد اما تنها تفاوتش در این است که فضاهای کمدی ابتدایی فیلم دچار ممیزی شد.
این اتفاق برای پایان بندی مشکلی به وجود نیاورد؟
چرا، به بخش‌هایی از پایان‌بندی ما نیز صدمه وارد کرد. البته من نمی‌خواهم از کسی شکایت یا گلایه کنم و در نهایت این خروجی ما در شرایط فعلی است.
آیا از اکران این فیلم تا امروز راضی بودند؟
امیدوارم مخاطبانی که این فیلم را دیده‌اند از آن راضی باشند. پیش از ساخت این اثر، از افراد بسیاری مشورت گرفتم و سعی کردم در کنار کسانی قرار بگیرم تا از تجربیاتشان استفاده کنم. به قطع می‌توانم بگویم هیچ جایی سعی نکردم کم‌فروشی کنم و یا با اغماض از آن گذر کنم. این پروژه برایم بسیار سخت بود اما تجربه فوق العاده‌ای را هم به ارمغان آورد.
اگر روزی دوباره همین پیشنهاد به من شود با علم بر همه این سختی‌ها و ۱۴ ماهی که پروسه تولید آن از زمان پیشنهاد فیلمنامه تا اتمامش طول کشید، ساخت آن را قبول می‌کنم زیرا تجربه بسیار خوبی برای من بود.
از ابتدا هم بنا بود تا شما کارگردان این اثر باشید؟
این سناریو اولین باری که به من پیشنهاد شد برای بازیگری در آن بود و سپس بعد از مدتی قرار شد تا خودم کارگردانی آن را برعهده بگیرم. در ابتدا هم نقشی که اکنون سیامک انصاری به عنوان مداح بازی می‌کند یک روحانی بود. اما به واسطه اینکه درگیر ممیزی‌های سنگین در سناریو می‌شدیم، مجبور شدیم این پرسوناژ را تغییر دهیم. در واقع ۷۰ درصد این داستان واقعی است و داستان یک تسویه حساب با یک روحانی بوده.
آیا این سناریو را با پرسوناژ روحانی به وزارت ارشاد ارائه کردید و سپس دچار ممیزی شد یا خودسانسوری کردید؟
خیر! این سناریو با نقش روحانی به وزارت ارشاد ارائه شد اما ممیزی‌های سنگینی به آن خورد و ما به مدت چهار ماه رفت و آمد داشتیم. با نماینده حوزه علمیه جلسات طولانی برگزار کردیم. با این حال به نظر می‌رسند سعی کردند جانب احتیاط را رعایت کنند.
ما وقتی چنین فیلم‌هایی که پرسوناژ روحانی دارد را به سازمان سینمایی ارائه می‌کنیم، به ما یک کارشناس مذهبی می‌دهند که آن کارشناس باید فیلمنامه را تایید کند. آنها لطف کردند و آن را تایید کردند با این حال بعد از گذشت این مراحل که تمام نامه‌های آن موجود است، جانب احتیاط را رعایت کردند و گفتند شخصیت را تغییر دهید. از همان ابتدا که این سناریو به دست من رسید، گفتم نمی‌توانم هم زمان کارگردانی و بازی را برعهده بگیرم.
اسم جواد رضویان به عنوان یک برند شناخته شده در حوزه طنز به حساب می‌آید. وقتی قرار می‌شود چنین شخصی با این سابقه، در سینما کارگردانی کند، آیا برایتان ریسک نبود؟ زیرا ممکن بود این نتیجه به پیروزی برسد و در حد میانه باقی بماند یا اینکه به شکست بی‌انجامد!
به نظر خودم ریسکی وجود نداشت و فقط تجربه یک فضای جدید بود. من آمدم برای خودم یک فضای جدیدی مهیا کنم. من اگر از این فضا به عنوان برنده یا حتی بازنده خارج شوم تجربه جدیدی را پشت سر گذاشته‌ام. من اگر بازیگر قابلی باشم قطعاً به واسطه کارگردانی کردن این اندوخته را از دست نخواهم داد.
شما پیش از این هم در سینما اثری ساخته بودید اما به اکران عمومی نرسید.
من نمی‌توانم راجع به دلایل اکران نشدن آن توضیح دهم زیرا مشاجره بین سرمایه‌گذار و تهیه‌کننده با هم به اینجا منجر می‌شود که فیلم به مرحله اکران نرسد. بنابر این اولین ساخته‌ام که «کمی شیرین، بسی فریاد» نام داشت که هنوز هم آن را دوست دارم و برایم قابل دفاع است، روی پرده نرفت.
این تغییر فضا از تلویزیون به سینما به خاطر تجربه فضای جدید بوده یا دلخوری از تلویزیون باعث شد مدیوم کاری خود را تغییر دهید؟
دلخوری من از تلویزیون از یکسری مدیرانی بود که دیگر متاسفانه یا خوشبختانه حضورشان کم رنگ شده است. من با افتخار بچه تلویزیون هستم و همیشه دغدغه‌ام بوده که برای مردم کاری انجام دهم. اگر در این سال‌ها من به کار کمدی اصرار داشتم، فقط دغدغه‌ام این بود که برای قشر کم درآمدی که شرایط سینما رفتن برایشان سخت است کاری انجام دهم. با افتخار هم ماندم و این کارها را انجام دادم.
در تجریبات کاری‌تان هم با مسعود ده نمکی کار کردید و هم با مهران مدیری و رضا عطاران. در این مشورت‌هایی که می‌گرفتید آیا کسی را به عنوان الگو برای خودتان داشته‌اید؟
شما با هر کسی که کار می‌کنید برداشت‌هایی از آنها دارید. من در دهه ۷۰ با آقای عطاران کار کردم که درس‌های زیادی به من داد، در دهه ۸۰ با مهران مدیری کار کردم. هر کدامشان صاحب سبک هستند و شاخصه‌های کاریشان بسیار متفاوت از هم است. حتی حسین قناعت که فضای کودک را با او تجربه کردم و یا سادگی و صداقت قدرت‌الله صلح میرزایی.
آیا تصمیم به ساخت فیلم جدیدی هم دارید؟ و با وجود نقدها و حرف‌هایی که به فیلم شما شده است، برنامه‌تان برای آینده چیست؟ می‌خواهید ازین پس بازیگری را ادامه دهید یا کارگردانی را؟
روی فیلمنامه بعدی‌ام قطعاً تلاش بیشتری خواهم کرد و به این سادگی‌ها تن به ساختن فیلم سینمایی جدیدی نخواهم داد و تهیه‌کننده اثر بعدی‌ام کار سختی بر عهده خواهد داشت. دو سه کار به من پیشنهاد شده است. در حال تصمیم گیری برای آنها هستم.
در طول ۶ ماه آینده یک سریال تلویزیونی را هم برای بازی و ساختش در دست دارم و بعد از این ۶ ماه می‌توانم تصمیم بگیرم که آیا مسیر سینما را پیگیری خواهم کرد یا خیر. به نوعی مغزم باید هوا بخورد.
در جشنواره سخنگوی صنف مادحین کل کشور، بیانیه‌ای را نوشته بودند که این اثر تخریب جامعه مادحین است! اما وقتی که ما با ایشان صحبت کردیم متوجه شدیم آن را اصلاً ندیده‌اند و در حد همان تیزر فیلم اطلاعات داشتند. جالب بود که منتقدین دیگری می‌گفتند این یک فیلم کاملاً سفارشی برای بالا بردن جایگاه اجتماعی مداحان بوده است. اما آیا می‌شود از یک فیلم چنین برداشت‌های دوگانه و متضادی داشت، به همین دلیل ترجیح می‌دهم مقداری از دور به کاری که کردم نگاه کنم، ببینم چه ساختم!
آیا این نقدها بر روی شما تاثیرات زیادی داشته است؟
من نه کسی هستم که با تعریف و تمجید بادی به غبغب‌ام بیفتد و نه با نقد شنیدن خانه نشین می‌شوم.
شما تاکید دارید این فیلم کمدی نیست و یک نقد اجتماعی است. اما با وجود نام شما به عنوان کارگردان و بازی سیامک انصاری در نقش یک این اثر، برای مخاطب تداعی کننده یک فیلم کمدی است.
من یک قصه انتخاب کرده بودم که توانش را هم پذیرفته بودم. حالا چه اصراری است که بگویم یک کار کمدی می بینید؟ بزرگترین مسئله من با کسانی که تیزر این کار را هم ساختند همین بود که چرا لحظات کمدی این فیلم فقط در تیزر آورده شده؟ این چیزها را می‌گوید که مخاطب تصور می‌کند پای تماشای فیلم کمدی نشسته است. من حتی صبح روزی که اکرانمان آغاز شد در تلویزیون گفتم این فیلم کمدی نیست.
خیلی دوست داشتم کسی که تاکیدش روی کمدی بودن این فیلم است الان در این نشست حضور داشت و علت تاکیدش را می‌گفت اینکه در یک اثر شما بخندید، دلیل نمی‌شود آن کمدی باشد.
بزرگترین مشکلم با شروع این پروژه اسم جواد رضویان بود یعنی وقتی سناریو را در دست گرفتم یک سد عجیب به نام جواد رضویان با سابقه ۲۵ سال فعالیت کمدی روبرویم قرار داشت. همین تجربه سختی برای من به وجود آورد. من آمده بودم یک فضای جدید برای خودم مهیا کنم اما سدی در مسیرم بود که می‌گفت تو اجازه قدم زدن در این فضا را نداری. حتی من ناراحت می‌شدم که مردم با این نگاه به سینما آمدند که قرار است یک فیلم کمدی ببینند.
با تمام این تفاسیر آیا برای کار بعدیتان به سراغ یک فیلم صرفاً کمدی می‌روید که دیگر این حرف ها پشت سرتان نباشد؟
برای پروژه بعدی‌ام چند فیلمنامه در دستم دارم. یکی از آنها یک نقد اجتماعی است که سوار بر کمدی جلو می‌رود و یک کمدی صرف دیگر هم دارم. البته تا شش ماه آینده که درگیر یک سریال هستم، بعد از آن تصمیم می‌گیرم کدام را انجام دهم.
وقتی امروز منتقدان از سینمای کمدی صحبت می‌کنند از بدترین اصطلاحات استفاده می‌شود. این اتفاق کار فیلمساز را چه برای جلب رضایت مخاطب و چه مسئولین سخت می‌کند. اگر خودتان بخواهید یک فیلم صرفاً کمدی بسازید چه روشی را پی می‌گیرید؟
درست است، وقتی از کمدی می‌گویند انگار راجع به "وبا" صحبت می‌کنند و از کلمات سخیف استفاده می‌شود. من سعی می‌کنم فیلمم شامل نقد اجتماعی باشد و فیلمی که حرفی برای گفتن نداشته باشد جایش در سینما نیست. من خیلی از کارهایی را انتخاب کردم که هدفش تنها سرگرمی بوده و حالا برای جبرانش می‌خواهم از نقد اجتماعی بگویم برای همین هیچ تعجیلی برای ساختن فیلم ندارم. نمی‌خواهم خودم را جوری ارائه کنم که به من بگویند، کاش بیشتر روی سناریو وقت گذاشته بودی. نهایت سعی‌ام را می‌کنم تا فیلم شریفی بسازم تا خانواده‌ها بتوانند در کنار هم آن را ببیند.
برای این اثر محدودیت سنی هم اعمال نشده است.
چیز خاصی نداشت که بخواهد محدودیت سنی شاملش شود و درست است که حرفهای دوپهلو دارد اما خانوادگی است و نیازی به محدودیت سنی نداشت. اما در کل این اقدام خوبی است که در سینما رخ داده زیرا تا پیش از این من خودم اجازه نمی‌دادم برخی فیلم‌ها را دخترم در سینما ببیند و مانعش می‌شدم. در این میان جای سینمای کودک و نوجوان هم بسیار خالی است و اگر درگیر نبودم بنا داشتیم تا یک فیلم را به جشنواره فیلم کودک و نوجوان امسال ارائه دهیم اما متاسفانه این اتفاق رخ نداد. حوزه کودک بسیار فضایش مهجوری است و جای کار بسیاری دارد.
و به عنوان سوال پایانی شرایط حمایتی و تبلیغات تلویزیونی فیلمتان به چه شکل است؟
من خودم یک بار به صورت زیرنویس بازی ایران و فرانسه را دیدم و یک بار هم قبل از یکی از سریال‌های شبکه سه. تا جایی که اطلاع دارم تبلیغات تلویزیونی ما بسیار محدود است. احتمالاً گفتند که بیشتر از این خرج فیلم نشود (می‌خندد).
- 17
- 5
