درمورد فتح خرمشهر و تلفات آن بیشتر بدانید!

عراق در سال ۶۱ ، سنگين ترين ضربه ها را از ايران خورد كه عمده آن فتح خرمشهر بود

آزادسازی خرمشهر 

عراق بعد از « عملیات فتح المبین» متحمل شکست نظامی بزرگی در منطقه شوش و دزفول شد؛ بدین ترتیب، عراق به فکر حمله آینده و قریب الوقوع نیروهای اسلام در جنوب و منطقه اهواز و خرمشهر افتاد و برای تمرکز و بسیج نیرو و نیز تهیه طرح های پدافندی اقدامات سریع و گسترده ای را انجام داد تا بتواند نیروهای اسلام را شکست دهد و انتقام عملیات فتح المبین را بگیرد. اطلاعات موجود نزد فرماندهی عراق و عکس های هوایی، فعالیت های شناسایی گروه‌های گشتی، بالگردها، استراق سمع و افسران اطلاعاتی ای که مأمور به شناسایی نیروهای ایران بودند، به این معنی بود که نیروهای اسلام قصد دارند از رود کارون در منطقه پل« هالوب» و« منطقه کوت العبید»( طاهری) عبور کنند.

پس از این که نیروهای عراقی به خرمشهر حمله کردند، از محدود یگان های نظامی که به مدت ۳۵ روز برای فتح خرمشهر دفاع کردند، شامل یک گردان از تکاوران دریایی ارتش به فرماندهی هوشنگ صمدی، گردان دژ خرمشهر به فرماندهی علی قمری و دانشجویان دانشگاه افسری امام علی به فرماندهی حسین حسنی سعدی، همینطور تعدادی از نیروهای سپاه خرمشهر به فرماندهی محمد جهان آرا بودند. ۳۵ روز پس از هجوم ناجوانمردانه رژیم بعثی عراق به ایران در چهارم آبان ماه سال ۵۹، شهر خرمشهر که تا آن روز با ابتدایی ترین سلاح های جنگی دربرابر دشمن توانسته بود تا بن مسلحی که با استفاده از مجهزترین سلاح های جنگی آنوقت به کشور ما یورش آورده بود مقاومت و ایستادگی کند، سقوط کرد و به اشغال عراق درآمد.

تصور خام دشمن بعثی، حمله ناگهانی به ایران بود و این که بعضی از مناطق حساس و سوق الجیشی مثل خرمشهر را اشغال کند و بتواند بمدت چند هفته خود را به تهران برساند و به آمال و آرزوهای خیال انگیز خود با چنین اهدافی برسد در حالیکه به هیچ کدام از اهداف از پیش تعيين شده خود غیراز تصرف ناتمام خرمشهر، دست نیافت تا جایی که در مناطق تحت اشغال خود از جمله بیابان های خوزستان، کرمانشاه و ایلام بخاطر رشادت و فداکاری نیروهای رزمنده و مردمی ما، زمین گیر شد و ادامه جنگ برای صدام و حامیان آن به کابوسی تبدیل شد که هرچه زودتر آرزوی پایان آنرا داشتند.

فرماندهی نبرد

سرهنگ علی قمری فرمانده داوطلب گردان دژ خرمشهر و ناخدا هوشنگ صمدی، فرمانده گردان تکاوران دریایی ارتش،  محمد جهان آرا فرمانده سپاه خرمشهر و حبیب الله سیاری که یکی از تکاوران زبده ارتش بود تمامی این افراد فرماندهی مقاومت خرمشهر را به عهده داشتند. گرچه صدام وعده فتح خرمشهر، سه روزه خوزستان و دو هفته ای ایران را می داد، اما در خوزستان، با مقاومت مردمی و ارتش به اشغال خرمشهر و حصر آبادان اکتفا کرد.

پس از فتح خرمشهر، عراق نیمی از توان نظامیش را از دست‌ داد و نظر رهبر انقلاب، بر اتمام جنگ بود

اهمیت عملیات بیت المقدس برای کهگیلویه و بویراحمدی ها

در چهار مرحله، عملیات بیت المقدس انجام شد که هر مرحله ی آن مقدمه ای بر مرحله دیگر بود ولی در نهایت خبر آزاد سازی خرمشهر در روز سوم خرداد در کشور پیچید و در کل کشور موجی از شادی ایجاد شد. ولی خبر خوش و جشن های مردمی نمی توانست جای خالی اسرا و شهدا را پر کند زیرا مردم معتقد بودند که پایان جنگ نزدیک است و پیروزی بدون همه عزیزان لطف و حلاوتی ندارد.

یکی از مسائلی که سبب شده بود عملیات بیت المقدس برای کهگیلویه و بویراحمد برجسته شود اینست که ایران با وجود آنکه در این عملیات حدود ۱۹ هزار اسیر از عراقی ها گرفت ولی عراقی ها قادر به گرفتن اسیری از ایران نبودند و از همان تعداد محدود ۱۰ اسیر از استان کهگیلویه وبویراحمد بود. اسرایی که تحت  فرماندهی عبدالله نجفی بودند، در روز ۱۷ اردیبهشت ماه در مرحله سوم عملیات بیت المقدس در خرمشهردر محاصره قرار گرفتند و برخی از آن ها به شهادت رسیدند .شهادت و اسارت برای فتح خرمشهر پایان داستان آن نبود. جنگ بیت المقدس هنوز ادامه داشت و استان کهگیلویه و بویراحمد به دلیل نداشتن یگان رزم مستقل، در گوشه ای از خوزستان هر کدام از فرزندان این استان برای باز پس گیری خونین شهر از دست دشمن بعثی می جنگید و تلاش میکرد و شهادت دوستان و همشهری و همرزمان هم نتوانست پای اراده آن ها را سست کند.

اهداف عملیات بیت المقدس برای آزادسازی خرمشهر

مهم ترین اهداف عملیات بیت المقدس برای فتح خرمشهر، در طرح عملیاتی نیروی زمینی ارتش ایران:

* انهدام حداقل دو لشکر از نیروی های ارتش عراق.

* خارج نمودن شهرهای اهواز،  حمیدیه و سوسنگرد از برد توپخانه عراق.

* تأمین مرز

* تهدید بصره

* تداوم رزم علیه ارتش عراق

* کاهش توان رزمی عراق

* بازپس گیری حدود ۵٫۴۰۰ کیلومتر مربع از خاک ایران؛ از جمله شهرهای خرّمشهر،  هویزه و پادگان حمید در استان خوزستان.

پس از فتح خرمشهر، عراق نیمی از توان نظامیش را از دست‌ داد و نظر رهبر انقلاب، بر اتمام جنگ بود

نتایج علل و عوامل آزادسازی خرمشهر

خودباوری ملی با فتح خرمشهر به اوج خود رسید و یک سانحه تاریخی کم نظیر اتفاق افتاد و ملت ایران از مقابله با اردوگاه استکبار جهانی با سربلندی بیرون آمد. در سایه خودباوری ملی، حلاوت و شیرینی آزادسازی خرمشهر همواره سبب شد ملت ایران سربلند شود. بطور خلاصه این فتح بزرگ مرهون تحقق علل و عواملی بود که بعضی از آنها شامل موارد زیر می باشند:

۱. تقویت وحدت و همدلی سیاسی و اجتماعی در کشور.

۲. سرعت بخشیدن به اقدامات نظامی و عملیاتی با به کارگیری تفکر جهادی و انقلابی

۳. تلاش مضاعف برای تحقق منویات مقام معظم رهبری حضرت امام خمینی( ره)

۴. انسجام و وحدت مثال زدنی نیروهای ارتش و سپاه و استفاده از ظرفیت های دانش، تجربه و عمل انقلابی

۵. تقویت بصیرت و شناخت عموم جامعه در خصوص مکر و نیرنگ دشمن و توجه به توان داخلی به جای دل بستن به اردوگاه استکبار

۶. اتخاذ راهبرد تفکر انقلابی در صحنه نبرد و پیروزی این تفکر بر تفکر لیبرال های غرب زده.

۷. ظهور و پیدایش استعدادهای نهفته بر محور خودباوری ملی و فراهم شدن زمینه برای به منصه ظهور رسیدن نبوغ جوانان و رزمندگان با شناخت توانمندی های آنان

۸. صبر و استقامت و ایستادگی بی نظیر ملت و رزمندگان دربرابر تمامی سختی های موجود آن زمان.

ویژگی و دستاورهای عملیات بیت المقدس برای فتح خرمشهر

به علت حساسیت و اهمیت اهداف ایران و عراق در منطقه و همینطور شرایط دشوار و گرمسیری آب و هوایی خوزستان، انجام عملیات آزادسازی خرمشهر بسیار دشوار بود و یکی از خصوصیت های مهم آن کوتاه بودن زمان عملیات( که فورا بعد از فتح المبین انجام شد) بود تا عراق فرصت بازسازی توان نظامی خود ناشی از خسارت و صدمات فراوانی که از عملیات فتح المبین دیده بود، را  باشد.

یکی از ویژگی های مهم عملیات بیت المقدس برای فتح خرمشهر، این بود که چنین عملیاتی در زمینی به وسعت ۵۴۰۰ کیلومتر مربع و حدود ۱۰ برابر عملیات فتح المبین انجام شود که به لحاظ نظامی و استراتژیکی اهمیت داشت و مداومت در عملیات خصوصیت دیگری بود که ۲۵ روز طول کشید.

یکی از ویژگی ها و توان مندی هایی که در عملیات های نظامی برای آزادسازی خرمشهر مطرح بوده و این مسئله حیاتی، یعنی مداومت در عملیات برای رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده توسط نیروی نظامی یک کشور بسیار حائز اهمیت است.

از دیگر ویژگی های بارز عملیات بیت المقدس برای فتح خرمشهر می توان به اجرای عملیات آب و خاکی و عبور از رودخانه کارون اشاره کرد که انجام این نوع عملیات ها نیز همواره از حساسیت های ویژه نظامی برخوردار بوده بحدی که تنها یگان ها و نیروهایی برای رسیدن به اهداف خود میتوانند این عملیات را انجام بدهند که قدرت و توانمندی نظامی بالایی داشته باشند که خوش بختانه و با کمک خداوند، ارتش جمهوری اسلامی ایران با همراهی مشترک سپاه، این عملیات غرورآفرین را به فرماندهی امیر سپهبد شهید صیاد شیرازی بعنوان فرمانده نیروی زمینی وقت با موفقیت به انجام رساندند.

بعضی از دیگر ویژگی های عملیات بیت المقدس برای آزادسازی خرمشهر شامل حجم تلفات و خسارت هایی که به دشمن بعثی وارد شد، اهمیت و ارزش مناطق آزاد شده و به رخ کشاندن میزان توانمندی نیروهای مسلح ایران به جهانیان، به ویژه متحدان عراق در آن برهه حساس بود.

رویدادهای پس از فتح خرمشهر

- رزمندگان ایرانی بعد از آزادسازی خرمشهر در نخستین اقدام خود در مسجد جامع خرمشهر نماز اقامه کردند.

- به مناسبت فتح خرمشهر، امام خمینی پیامی خطاب به ملت ایران صادر کرد. در نخستین بخش این بیانیه چنین آمده است:« با تشکر از تلگرافاتی که به اینجانب در خصوص آزادسازی خرمشهر شده است، سپاس بی حد بر خداوند قادر که کشور اسلامی و رزمندگان متعهد و فداکار آنرا مورد عنایت و حمایت خویش قرار داد و نصر بزرگ خود را نصیب ما فرمود.»

مسجد جامع خرمشهر تنها ساختمانی بود که بعد از آزادسازی خرمشهر، نیمه سالم باقی‌مانده بود

- بطور کلی جنگ ایران و عراق به دو مقطع تقسیم می شود، که مقطع اول آن مربوط به آغاز جنگ تا آزاد سازی خرمشهر است که با هدف بیرون راندن عراق از خاک کشور و استراتژی ایران نظامی بود و مقطع بعدی آن مربوط به بعد از فتح خرمشهر است که استراتژی ایران دوگانه بود.

- به گفته ی شهید صیاد شیرازی، استراتژی بعد از آزادسازی خرمشهر استراتژی سیاسی شد و شامل انجام یک عملیات نظامی به منظور تحقق صلح و با استفاده از عملیات نظامی بود، برای آنکه بتوانند جنگ را از طریق دیپلماسی تمام کنند؛ به عبارت دیگر مقصود اصلی این بود که عملیات نظامی بعنوان ابزاری در خدمت دیپلماسی قرار گیرد. هدف این استراتژی که یک استراتژِی سیاسی بود، عملیات و جنگ نبود بلکه هدف آن حمایت از سیاست خارجی بود.

شاهدان فتح خرمشهر

مهدی راستین که جوان ۱۸ ساله ای در آن هنگام بود با ادغام ارتش و بسیج بعنوان فرمانده گروهان یکم تشکیل شده بود و مسئولیت حفاظت از پل اتصال خرمشهر و شلمچه را در مرحله آخر عملیات بیت المقدس و در آخرین ساعات آن عملیات فتح خرمشهر به عهده داشت. او بیش از هفت ماه  به خانه نرفته بود و از عملیات طریق القدس تا فتح المبین و بعد هم بیت المقدس در جبهه ها حضور داشت. اکنون مأموریت پایانی اش در آن سال این بود که راه فرار عراقیها را ببندد.

مهدی راستین همینطور نقل کرد:در نخلستان نزدیک پل، ساعت پنج صبح مستقربودیم که درگیری شروع شد. حدود ۵۰۰ اسیر از عراقی ها تا ساعت ۱۴ گرفته بودیم با این حال عراقیها که فکر نمی کردند این چنین شکست بخورند با خیال آسوده و با اسلحه در حال تردد بودند. بعضی از آن ها هم که از شرایط باخبر شده بودند به طرف شلمچه فرار می کردند و خبر نداشتند که ما راه را قطع کرده ایم. او ادامه می  دهد خبر آزاد سازی خرمشهر که رسید، عراقیها عکسهای امام خمینی و ائمه را که از خانه های مردم خرمشهر درآورده بودند به زیرپوش هایشان چسبانده بودند و یا علی گویان از ما امان می خواستند.

تلفات آزادسازی خرمشهر

در حقیقت آزادسازی خرمشهر از اهداف مرحله چهارم عملیات بیت المقدس بود. مرحله چهارم این عملیات در ساعت ۲۲:۳۰ شامگاه شنبه، ۳ خرداد ۱۳۶۱، با اعلام رمز یامحمدبن عبدالله، از بی سیم فرماندهی قرارگاه مرکزی کربلا به واحدهای عمل کننده، با هدف آزادسازی خرمشهر آغاز شد.

علاوه بر پایان بخشیدن به ۱۹ ماه اشغال بخشی از حساس ترین مناطق خوزستان و آزادسازی خرمشهر، در پایان جنگ ایران و عراق، به توان رزمی و روحیه نیروهای عراقی ضربه ای سنگین وارد آمد. حدود ۱۶ هزار نیروی عراقی در جریان فتح خرمشهر کشته و زخمی شدند و همینطور ۱۹ هزار نفر نیروی عراقی توسط نیروهای ایرانی اسیر شدند. در جریان عملیات ۲۶ روزه بیت المقدس که به آزادسازی خرمشهر انجامید ایران ۶٬۰۰۰ کشته( ۴٬۴۶۰ کشته سپاه و ۱٬۰۸۶ کشته ارتش) و ۲۴ هزار مجروح داد.

آزادسازی خرمشهر قله ای در دوران دفاع مقدس است که نماد کارایی بهینه نظام به حساب می آید

گردآوری: بخش تونل زمان سرپوش