اشعار کدام شاعران جعل می شود؟

به گزارش باشگاه خبرنگاران، فضای مجازی برای ادبیات هم مانند سایر هنرها کارکرد دوگانه ای دارد. از یک طرف راهی برای برقراری ارتباط اهالی قلم از جمله شاعران با مخاطبانشان است و سبب می شود شاعر با سلیقه و اندیشه مخاطبانش آشنا شود. این کارکرد مثبت فضای مجازی برای اهالی قلم است. البته یک کارکرد منفی هم دارد و آن هنگامی است که شعری به نام یک شاعر منتشر می شود. این مسئله سبب می شود فردی که شعر را می خواند به اشتباه بیافتد و  با اثری جعلی مواجه شود.

مخاطب حرفه ای شعر و فضای ادبیات در این مواقع کمتر به خطا و اشتباه می افتد. آشنایی و تسلط او به فضای شعر و ادبیات سبب می شود  تفاوت شعرهای جعلی را که به نام شاعران منتشر می شود را با فضای صاحب اصلی اثر دریابد. اما این مهم برای همه افراد فراهم نیست؛ به دلیل آنکه یک دسته از مخاطبان، مخاطبان عام ادبیات هستند که تنها برای کسب لذت ادبی از یک شعر آن را می خوانند  و مخاطبان حرفه ای این عرصه به شمار نمی آیند.

امروزه می بینیم شعرهایی را به نام نیما یوشیج، سهراب سپهری، قیصر امین پور یا حسین پناهی در فضای مجازی منتشر می کنند. این دسته از شعرها، آثار ضعیفی هستند که با بررسی  دقیق اثر می توان به جعلی بودن آن پی برد.گاهی هم نیاز به بررسی دقیق اثر ادبی نیست؛ کافی است در مجموعه اشعار نیما یوشیج اندکی درنگ کنیم متوجه می شویم اثر از وی نیست. البته این یک روی سکه است و انتشار اشعار جعلی به نام یک شاعر روی دیگری هم دارد.

بنابر این گزارش، گاهی می بینیم فردی اثری از یک شاعر را به نام خود منتشر می کند. این مسئله در بین شاعران امروز دیده می شود. شاهد هستیم که شعری از یک شاعر در صفحه ای منتشر می شود و زیر آن نام شاعر را قید نکرده اند یا بدتر از آن شعر را به خود منسوب کرده اند. این مسئله حتی برای شعرهای منتشر شده هم اتفاق می افتد.

انتشار اشعار جعلی به نام یک شاعر در تاریخ ادبیات ما سابقه دارد. در زمان خیام هم کسانی بودند که شعر ضعیف خود را به نام این شاعر منتشر می کردند. این مسئله در آن زمان به این دلیل رخ می داد که می خواستند شعرشان همه گیر شود و جرات نمی کردند خود را صاحب اثری معرفی کنند که در آن اندیشه هایی شبیه اندیشه های خیام بود. به همین دلیل است که امروزه به طور یقین نمی توان گفت کدامیک از رباعیات موجود اثر خیام است.

در روزگار خودمان می بینیم استاد شفیعی کدکنی با دیده شک به نیما یوشیج می نگرد. او نیما یوشیج را به نوعی کپی کار می داند و معتقد است وی تاریخ سرایش شعرهایش را تغییر می داده است. این را هم می توان نمونه ای از انتشار جعلیات دانست. البته در این باره می توان گفت تاریخ سرایش اثر توسط خود شاعر جعل شده است. هر چند استادان زبان و ادبیات فارسی به این شبهه شفیعی کدکنی پاسخ داده اند، اما این مسئله درباره نیما یوشیج مطرح شده است.

شفیعی کدکنی در مقدمه کتابش به نام «گزیده اشعار پرویز ناتل خانلری» می نویسد: «خانلری را در کنار نیما و گلچین گیلانی باید از نخستین شاعرانی به شمار آورد که مفهوم تجدد در شعر را عملا ادراک کردند و برای به سامان رساندن آن کوشیدند. راستی در برابر حجم انبوه حرف‌هایی که در برابر نیما زده شده‌ است، عوامل سیاسی و شخصی را بعدها باید از حق آن بزرگ جدا کرد. برای خانلری هیچ حقی نباید قائل شد؟ هیچ عاقلی نپسندد که چنین داوری داشته باشیم.

در ادامه این مقدمه آمده است: «خانلری با نمونه‌هایی از شعر نو، که از ۱۳۱۶ (شعر ماه در مرداب) و حتی پیش از آن در ۱۳۱۲ (شعر ستاره صبح) عرضه کرد و نیما، در ارزش احساسات آن شعر را در میان تجربه‌های نو معاصران، دلچسب و حساس خواند، یکی از پیشاهنگان این تحول بوده است و در سال‌های بعد از شهریور ۱۳۲۰ با انتشار نمونه‌های معتدلی از شعر غنایی نو، ذهن‌ها را با ضرورت تجدد در شعر آشنا کرد.

حق این است که جمعی از جوانان مایه‌ور آن سالها از طریق خانلری به صورت تجدد در شعر فارسی پی بردند و حق این است که آثار آن روز تولّلی و نادرپور و سایه و مشیری و جمع کثیری از جوانان نوجوی آن سال‌ها، بیش از آنکه متاثر از نیما یوشیج، باشد متاثر از نمونه های شعری خانلری و آراء انتقادی او بوده است.»

اما دلیل انتشار جعلیات به نام یک شاعر در فضای مجازی چیست؟ نمی توان گفت فردی بدون دلیل این کار را انجام می دهد.گاهی فردی گمنام برای مطرح کردن اثر خود این کار را انجام می دهد. پس از آنکه شعرش در بین مردم رواج پیدا کرد اعلام می کند شعر اثر اوست. این مسئله موجی را به طرف فرد راه می اندازد و سبب افزایش مخاطبانش می شود.گاهی هم فردی از روی ناآگاهی شعری را که در جایی دیده است بازنشر می کند، بدون آنکه از جعلی بودن یا نبودن آن اطمینان پیدا کند. البته در این بین افرادی هم هستند که فضای مجازی را مبنای تحقیقات خود قرار می دهند و همین اشعار را در کتاب می آورند.

آنچه باعث می شود اشعاری جعلی به نام سهراب سپهری، نیما یوشیج یا هر شاعر دیگری منتشر شود رواج یافتن شعر این شاعران در بین مردم است. امروزه می بینیم اشعار سهراب سپهری،نیما یوشیج و قیصر امین پور در بین مردم خوانده می شود  و این شاعران شناخته شده هستند. همین امر دلیلی می شود تا برخی افراد شعر ضعیف خود را به نام این شاعران منتشر کند و اگر اینگونه نیست پس چرا در فضای مجازی شعری به نام خاقانی، انوری، رودکی یا منوچهری منتشر نمی شود.

دلیل دیگر انتشار اشعار جعلی این است که نظارتی روی صحت مطالبی که در فضای مجازی منتشر می شود، وجود ندارد. این نبود نظارت سبب می شود عده ای به خود اجازه دهند که هر مطلبی را جدای از درستی یا نادرستی آن در فضای مجازی منتشر کنند. انتشار جعلیات در فضای مجازی مسئله ای نیست که بتوان به راحتی با آن مقابله کرد.

مقابله با این مسئله نیازمند این است که حساسیت بیشتری نسبت به صحت مطالب منتشر شده در فضای مجازی داشته باشیم. حداقل ما مخاطبان فضای مجازی هر شعری را که به نام شاعری منتشر می شود، نخوانیم یا اگر خواندیم آن را بازنشر نکنیم. این مسئله می تواند اندکی از انگیزه کسانی را  که اشعار جعلی منتشر می کنند،کاهش دهد.