در حالی که تنها یک ماه تا برپایی هفتادمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت باقی مانده، دبیر اجرایی طرح گرنت از تلاش معاونت فرهنگی ارشاد برای جلب نظر ناشران خارجی در خلال حضور در این رویداد جهانی نشر، برای معرفی داشته‌های ادبی‌مان خبر داد. بودجه‌ای که به این منظور و برای سال ۹۷ در نظر گرفته شده برابر با یک میلیارد تومان است که برای ترجمه و نشر هر کتاب ایرانی در کشورهای دیگر به ناشران خارجی مبلغی برابر باسه هزار یورو اختصاص پیدا خواهد یافت.
سابقه برنامه‌ریزی در جهت اجرایی شدن طرح گرنت به سال ۹۴ و تصمیم معاونت فرهنگی وقت در جهت تلاش برای معرفی آثار ادبی و فرهنگی ایرانی در کشورهای دیگر بازمی گردد. ایوب دهقانکار، دبیر اجرایی طرح گرنت، تأکیدهای درج شده در طرح پنجم و ششم توسعه را هم از جمله عوامل مؤثر در جدی گرفتن تلاش برای کمک به نشر آثار ادبی ایرانی در کشورهای دیگر می‌داند. او در همین رابطه به «ایران» گفت: «در دبیرخانه گرنت به‌دنبال کمک به تسهیل شرایط برای برقراری تعامل میان ناشران خارجی با ناشران یا نویسندگان ایرانی هستیم.»
یکی از مسائلی که در ارتباط با طرح گرنت مطرح می‌شود چگونگی اقدام این دبیرخانه برای انتخاب آثاری است که حمایت مادی مذکور شامل حالشان خواهد شد. در همین رابطه معاون اداره مجامع، تشکل‌ها و فعالیت‌های فرهنگی تأکید دارد که تنها شرطی که دبیرخانه طرح گرنت به آن توجه دارد لزوم برخورداری کتاب‌ها از مجوز نشر وزارت فرهنگ و ارشاد است.
دهقانکار در همین رابطه ادامه داد:«ناشر خارجی در صورت تمایل به استفاده از این طرح باید قراردادی را که با ناشر یا نویسنده ایرانی در جهت ترجمه کتابی بسته به ما ارائه کند، از جمله عواملی که در میزان مبلغ اختصاص یافته به هر کتاب مؤثر خواهد بود می‌توان به تعداد صفحات کتاب، اعتباری که ناشر خارجی در کشور خود دارد، زبان ترجمه و گستره توزیع کتاب اشاره کرد.»
دبیراجرایی طرح گرنت با اشاره به اینکه حمایت‌های این مرکز از راه‌های مختلفی انجام می‌شود گفت:«در جهت معرفی آثار ایرانی به ناشران خارجی از راه‌های مختلفی از جمله حضور در نمایشگاه‌های خارجی کتاب، فضای مجازی، مکاتبه و حتی ارسال ایمیل به ناشران و آژانس‌های خارجی در جهت معرفی ادبیاتمان تلاش می‌کنیم که انتشار کاتالوگ در جهت معرفی آثار و عرضه آنها در مجامع بین‌المللی نشر از این اقدامات است.» به‌گفته دهقانکار این حمایت مادی که از آن به‌عنوان گرنت ترجمه و انتشار یاد می‌شود تا سقف
۳ هزار یورو برای هر کتاب و جبران بخشی از هزینه‌های انتشار آثار خواهد بود. تعیین دقیق مبلغی که به آثار مذکور تعلق پیدا کند از طریق تصمیم گروه کارشناسی و ارزیابی این دبیرخانه انجام می‌شود، به همین منظور بودجه‌ای یک میلیارد تومانی برای سال ۹۷ در معاونت فرهنگی ارشاد در نظر گرفته شده است.
آن طور که دهقانکار در سخنانش تأکید کرد از جمله راهکارهایی که ناشران داخلی قادر به بهره گرفتن از آن برای معرفی آثار خود خواهند بود می‌توان به تهیه بروشور از خلاصه کتاب هایشان به زبان‌های بین‌المللی و ارائه آنها در نمایشگاه‌های خارجی کتاب اشاره کرد. به‌گفته او برخی از ناشران در این زمینه بسیار فعال هستند، اما تعدادی دیگر از ناشران هم هستند که حتی تمایلی به در اختیار گذاشتن کتاب‌های خود برای عرضه در ویترین غرفه ملی ایران در نمایشگاه‌هایی چون کتاب فرانکفورت ندارند. وی ادامه داد: «واقعیتی که نباید از آن غافل شویم این است که در وهله نخست این خود ما هستیم که باید برای معرفی داشته هایمان به جهانیان اقدام کنیم، آن وقت است که می‌توان انتظار داشت که آنان هم علاقه‌مند شده و حتی بدون درخواست استفاده از حمایت‌های مادی مانند گرنت دست به ترجمه آثار ما بزنند.»
همان‌طور که دهقانکار اشاره کرد، برخی ناشران ایرانی با وجود مواجه بودن با مسأله کپی رایت و اینکه ایران هنوز به این معاهده جهانی نپیوسته دست به خرید و فروش رایت برخی آثار زده‌اند. در اغلب کشورها تشکل‌های خصوصی نشر همچون، آژانس‌های ادبی نقش پررنگی در معرفی داشته‌های ادبی‌شان به علاقه مندان ادبیات در سایر کشورها دارند. مسأله‌ای که در کشور ما به‌دلیل فقدان حضور و فعالیت کافی این تشکل‌ها با مشکل مواجه است.
این مسئول فرهنگی گفت:«یکی از مهمترین وظایف آژانس‌های ادبی کمک به تسهیل همین تعاملات و معرفی ناشران داخلی به خارجی است. متأسفانه آژانس‌های ادبی چندانی در ایران مشغول فعالیت نیستند و تعداد آنها در نهایت به سه آژانس ادبی«کیا»، «پل»و «تماس» می‌رسد. در ارتباط با معرفی داشته‌های ادبی‌مان به کشورهای دیگر با ضعف‌های بسیاری روبه‌رو هستیم.»
او تأکید دارد بضاعت ادبی معاصرمان بیش از اقداماتی است که تا به امروز در جهت معرفی فرهنگ و ادبیاتمان انجام داده‌ایم. وی در همین رابطه گفت:«در زمینه معرفی آثارمان چندان موفق عمل نکرده ایم، معدود آثاری هم که از ادبیات فارسی معرفی شده‌اند بیشتر حاصل تلاش‌های شخصی بوده‌اند. با این حال تأکید می‌کنم که نه در بخش دولتی و نه در بخش‌های خصوصی و تشکل‌های نشر با اقدامات مطلوبی روبه‌رو نبوده‌ایم.»
دهقانکار توجه به بحث گرنت را در ایران در نتیجه طرحی نو می‌داند که تازه سه سال از عمر آن گذشته و از همین رو تأکید دارد نباید آن را با کشورهایی که سابقه اقداماتشان در این زمینه بیش از سی- چهل سال می‌گذرد مقایسه کرد.
به گفته وی با حضور در نمایشگاه کتاب فرانکفورت سال گذشته، مسئولان دبیرخانه این طرح موفق به معرفی رسمی گرنت ایران شده‌اند.
دهقانکار در ارتباط با اقداماتی که دبیرخانه گرنت سال گذشته در راستای حمایت از ترجمه آثار ایرانی در کشورهای دیگر انجام داده گفت:«با توجه به تلاشی که در جهت تسهیل انعقاد قرارداد ناشران ایرانی با ناشران خارجی در سال ۹۷ انجام شد با حدود ۱۵۶ درخواست از سوی ناشران خارجی روبه‌رو شدیم که در نهایت به تصویب اعطای گرنت به ۷۶ عنوان کتاب ختم شد.» به‌گفته او تنوع جغرافیایی قابل قبولی در این درخواست‌ها دیده می‌شود که از آن میان می‌توان به کشورهایی نظیر آلمان، انگلستان، ایتالیا، تونس و مصر اشاره کرد. دهقانکار ادامه داد:«اغلب آنان هم به‌دنبال ترجمه آثار ادبی داستانی معاصر و از سویی کتاب‌های کودک و نوجوان بوده‌اند. تصویرگری کتاب‌های کودک و نوجوانان نیز معمولاً با استقبال خوبی روبه‌رو می‌شوند.»
ترکیه از جمله کشورهایی است که در بحث ارائه گرنت ترجمه خوب عمل کرده و طی سال‌های اخیر موفق به معرفی داشته‌های ادبی خود در سطح جهانی شده است. دهقانکار در همین رابطه نیز گفت:«قبل از برنامه‌ریزی برای چگونگی اقدامات دبیرخانه گرنت درصدد بررسی و رصد تجربه کشورهای موفق برآمدیم و حتی تفاهمنامه‌هایی با برخی از آنها امضا کرده‌ایم که ترکیه یکی از همین موارد است، اینکه همه آنها از ترجمه آثار ما حمایت کنند و هم ما در جهت ترجمه کتاب‌های آنها گام برداریم.»
یادداشت
از تجربه دیگران غافل نشویم
امیرحسین زادگان
مدیر مسئول نشر ققنوس
به گمانم طرح گرنت هنوز آنطور که باید و شاید در کشورمان به سرانجام نرسیده و به برنامه‌ریزی و تلاش بیشتری در این زمینه نیازدارد. بد نیست که مسئولان اجرایی این طرح از تجربه کشورهایی که در زمینه گرنت به موفقیت دست یافته‌اند استفاده کنند و بر اساس آزمون و خطا دست به برنامه‌ریزی نزنند. کشور ترکیه یکی از بهترین نمونه‌ها در این زمینه است که طی سال‌های اخیر موفق به جلب نظر جهانیان به ادبیات خود از طریق راهکارهایی همچون گرنت ترجمه شده است.
تصمیم‌گیری‌ها در این زمینه باید به شکلی انجام شود که ناشران خارجی تنها به وسوسه استفاده از این یارانه به سراغ ما نیایند و واقعاً علاقه‌مند به ترجمه آثارمان و عرضه آن به مخاطبان باشند. خود ما در مؤسسه ققنوس هنوز از این طرح استفاده نکرده‌ایم و اغلب تبادل‌هایی که در زمینه خرید و فروش رایت کتاب با ناشران خارجی داشته‌ایم حاصل تلاش شخصی‌مان بوده است.
سال گذشته موفق به فروش رایت چند کتاب مؤسسه‌مان شدیم که از جمله آنها می‌توانم به رمان «دالان بهشت» نوشته نازی صفوی اشاره کنم که ناشر خارجی رایت آن را برای ترجمه در کشور ترکیه خریداری کرد، « من و اتاق‌های زیر شیروانی» نوشته طاهره علوی هم کتاب دیگری بود که رایت آن را برای ترجمه و انتشار در کشور ایتالیا فروختیم. بنابراین معتقدم حتی در شرایط فعلی که با مانع بزرگی همچون بحث کپی رایت روبه‌رو هستیم هم می‌توان در زمینه خرید و فروش رایت کتاب تعاملات متعددی با ناشران خارجی داشت، منتهی با برنامه‌ریزی و اقدامات حساب شده!
- 15
- 5
