انتقاد غلامحسین سالمی از غلط‌نویسی‌ها در صداو سیما

این مترجم و ویراستار در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: غلط‌نویسی‌ها چیزی است که من بارها و بارها درباره آن تذکر داده‌ و خواهش کرده‌ام؛ به طوری که حتی کار من به التماس کشیده شده. متاسفانه مترجمان ما متن را ترجمه می‌کنند اما توجه ندارند این متن از کجا و کدام زبان آمده و همین باعث به‌وجود آمدن غلط‌های بسیاری در ترجمه می‌شود که تنها عده کمی از ناشران به آن توجه می‌کنند. هر کس آمد و گفت که مترجم است و یک کتاب همراه خودش آورد، ناشران آن را چاپ می‌کنند؛ همین است که وضع زبان داغان شده است.

من از دوستان مترجم خواهش کردم تا کارهایی را که ترجمه می‌کنند ببینند از کجا آمده است. من از چند ناشر خواهش کردم که به درست نوشتن کلمات و زبان فارسی توجه کنند؛ برای همین ابتدا کتاب‌های‌شان را ویرایش می‌کنند و  از واژگان فارسی هم استفاده می‌کنند.

سالمی افزود: در تمام دنیا همه کتاب‌ها با هر موضوعی ویراستاری می‌شوند و نام ویراستار روی جلد کتاب می‌آید و مردم از نام ویراستار است که کتاب را می‌خرند. کاش ناشران ما هم توجه بیشتری به ویراستاران داشته باشند.

او سپس گفت: از کاربرد بعضی از این غلط‌ها تعجب می‌کنم، بخصوص وقتی در رسانه ملی دیده و شنیده می‌شود. در تلویزیون بارها شده است که نام شهر «مُکران» را به غلط «مَکران» تلفظ می‌کنند یا می‌گویند «چهارمحال و بختیاری» در حالی که «چهارمحالِ بختیاری» است چون ما چهارمحال‌های دیگر هم داریم و این به معنای جایی است که چهار محل دارد. 

سالمی در ادامه به خوانش اشتباه یک مجری تلویزیون اشاره کرد و گفت: شعر حافظ در رسانه ملی توسط یک مجری غلط خوانده می‌شود. بیت «دلِ بیمار شد از دست رفیقان مددی/ تا طبیبش به سر آریم و دوایی بکنیم» به صورت «دل، بیمار شد از دست رفیقان مددی/ تا طبیبش به سر آریم و دوایی بکنیم» خوانده شد؛ یعنی هیچ‌کس به آن مجری نگفت که چطور باید این شعر را بخواند یا این‌که حداقل یک‌بار قبل از اجرای برنامه آن را بخواند. یکی دیگر از ابیات حافظ که همیشه در رسانه ملی به اشتباه خوانده می‌شود، بیت «چو منصور از مراد آنان که بردارند بر دارند» است که به صورت «چو منصور از مراد آنان که بردارند بردارند» خوانده می‌شود. 

این ویراستار ادامه داد: یکی دیگر از مواردی که به زبان فارسی آسیب می‌زند، جمع بستن کلمات با نشانه «ون» یا «ین» عربی است، در حالی که ما نشانه جمع «ان» را در فارسی داریم اما از آن استفاده نمی‌کنیم. مثلا به جای «مهندسان»، «مهندسین» - «سارقان»، «سارقین» - «معلمان»، «معلمین» و «محرومان»، «محرومین»  می‌گوییم. 

سالمی با بیان این‌که دیگر اشتباهی که رایج شده، این است که ما جمع‌ها را دوباره جمع می‌بندیم؛ گفت: مثلا می‌بینیم که روی فیش‌های حقوقی می‌نویسند «کسورات» در حالی که «کسور» خودش جمع «کسر» است. یا این‌که در مکان‌های عمومی نوشته شده «شئونات» در حالی که این هم خودش جمع یک واژه جمع دیگر است؛ «شعبات» و «امورات» هم دیگر واژه‌های از این قبیل هستند. 

او سپس به استفاده زیاد واژه‌های بیگانه به جای واژه‌های زبان فارسی اشاره کرد و گفت: ما با غلط‌نویسی‌ها و استفاده از واژه‌های بیگانه، زبان فارسی را از دست داده‌ایم. چرا به جای «غلبه کردن» از «چیره شدن»، به جای «حقیقی» از «راستین»، به جای «سحر» از «سپیده‌دم» و ... استفاده نمی‌کنیم. همچنین این‌که ما واژه‌ «می‌باشد» نداریم و این غلط است. فقط «نمی‌باشد» را داریم که آن هم بنا بر ضرورت شعری است. متاسفانه این واژه‌های غلط در فرهنگ ما رایج شده است. 

غلامحسین سالمی در پاسخ به سوالی درباره مسئولیت فرهنگستان زبان و ادب فارسی درباره غلط‌نویسی‌ها اظهار کرد: حدود پنج - شش سال پیش، وقتی که فرهنگستان جایی نزدیک سفارت ژاپن بود، دو روز قبل از محرم بود و نوشته‌ای را برای این ایام سردر فرهنگستان نصب کرده بودند که آن شعر معروف «این چه شورش است...» بود، اما در بخشی از این شعر به جای «باز این چه رستخیز عظیم است کز زمین/ بی نفخ صور خاسته تا عرش اعظم است» نوشته شده بود «باز این چه رستخیز عظیم است کز زمین/ بی نفخ صور خواسته تا عرش اعظم است». حتی وقتی آن را به مسئولش تذکر دادم به آن توجهی نشد. برای همین من چشمم از این فرهنگستان آب نمی‌خورد. 

این مترجم با بیان این‌که می‌شود آرام آرام کلمات درست را جا انداخت اما همتی می‌خواهد که من آن را نمی‌بینم، بیان کرد: فرهنگستان کلمه‌ای را جایگزین «آسانسور» کرده است به عنوان «بالابر»، من یک روز با آن‌ها تماس گرفتم و گفتم مگر این وسیله که بالا می‌برد پایین نمی‌برد؟ و آن‌ها از من خواستند تا کلمه‌ای پیشنهاد بدهم، من هم گفتم «آسان‌بر»؛ اما هنوز هم به آن نشده توجهی نشده است. 

او گفت که تا کنون یک مجموعه ۶۰ صفحه‌ای را شامل کلماتی که به غلط به کار می‌روند با شکل صحیح‌شان جمع‌آوری کرده است. همچنین به ساخت کلمه‌ «مانایاد» به جای کسی که مرحوم شده نیز اشاره کرد و در پایان غلط‌های رایج دیگری را عنوان کرد: «لحاظ کردن»، در واقع باید «در نظر گرفتن» باشد. همچنین فعل «ورود کردن» برای امور معنی نمی‌دهد. «در رابطه با» ترجمه یک واژه انگلیسی است که غلط استفاده می‌شود و باید گفت «در خصوص» یا «در مورد».