او از این جهت سهشنبهها را پایتخت جهان دانسته است که میتوانست در کلاس درس استاد محمدرضا شفیعی کدکنی که استاد راهنمای او در مقطع دکترا هم بوده است، شرکت کند. حال هفته گذشته، در همین پایتخت جهان امین پور، استاد شفیعی کدکنی به سراغ موضوع جالبی درباره جریان شعری و چیستی آن، تاثیر ملودی بر شعر و ظرفیتهای موسیقایی اشعار حافظ رفته است که ما به وسیله فایل صوتی این جلسه، خود را مانند یک شاگرد پای صحبت او که بر صندلی چوبی اش تکیه زده است، یافتیم و بخشی از آن را در ادامه آوردیم.
حنجره معجزهگر شجریان
کلاس با یک پرسش آغاز میشود. استاد شفیعی کدکنی در پاسخ به سوالی درباره جریانهای شعری میگوید: «جریانهای واقعی در ادبیات خیلی کم اتفاق می افتد. بستگی دارد ما چه نوع توری به این دریا که با مقدماتش دریایی ۱۳۰۰ ساله است، میافکنیم. اگر تور ما سنت باشد، در این دریا ماهیهای درشتی است و آنهایی که مصداق جریانهای اصیل هستند، تعدادشان شاید خیلی زیاد نباشد؛ مثلا ۲۰ نفر. شاید به این تعداد هم نرسد. صحبت من تا آستانه مشروطیت است، چون از مشروطه به بعد معیارها بسیار متفاوت میشود.» او در ادامه با اشاره به تاثیر ملودی قوی و اجرای استوار که میتواند شعر ضعیف را جمعوجور کند، تصنیف «میخانه» استاد شجریان را مثال میزند و ادامه میدهد:«من هر وقت این «دلبر عزیز، شوخ با تمیز، برخیز و بریز...» را میخوانم خندهام میگیرد. مزخرفتر از این کلمات چیزی نمیتواند باشد. اما ملودی در این اثر به عنوان ضمیمه، کار خودش را میکند. حنجره شجریان معجزه میکند. ما قدر شجریان را نمیدانیم. یک نابغهای در مملکت ما در حوزه آواز پیدا شده است. میراث موسیقایی شجریان، برابر میراث موسیقایی تمام خوانندگان ماست.»
موسیقی شعر حافظ
کلاس ادامه پیدا میکند و استاد به سراغ موسیقی در شعر حافظ میرود. او میگوید:« اگر ادیب ورزیدهای یکی از غزلهای حافظ، مثلا سالها دل طلب جام جم از ما میکرد و قطعهای از شکسپیر را در یک آزمایشگاه پیشرفته ضبط صدا که کوچکترین ارتعاشات صوتی را ضبط میکند، بخواند و فردی بتواند آن را به وسیله کدهایی به یک فرمول ریاضی تبدیل و تمایز وجه موسیقایی این دو متن را از هم جدا کند، میتوان متوجه تفاوتها شد. با دلایل متقن و از سر اطلاع و خاطرجمعی میگویم، هیچ شاعری در بحث ظرافتهای سمانتیک (معناشناسی) بر روی کره زمین همپای حافظ نیست.»
- 14
- 2
