٥٦ اثر تاریخی از تمدنهای جهان از پاریس به تهران آمدهاند
راهی از کاخهای سلطنتی«موزه لوور» تا بنای سرخ آندره گدار سر خیابان سی تیر تهران؛ این راه دراز را ٥٦ اثر تاریخی از تمدنهای جهان از پاریس به تهران طی کردهاند. «لوور کوچک» دیروز در موزه ملی ایران بازگشایی شد و تا چهارماه بعد از این هم به راه است. تا ١٨ خردادسال دیگر میشود ١٠ها اثر از میان هزاران اثرِ لوورِ بزرگ را دید؛ موزهای که گاو بالدار آشوری به سینه دیوارش تکیه داده، مجسمه سیاه ابوالهول گوشهای از اتاقهایش نشسته، کمانداران کاخ آپادانا آذینش کردهاند و نقاشان دنیا را به هوای دیدن مونالیزای داوینچی به پاریس میکشاند. لوور کوچکی که به تهران آمده، فرهنگ و تاریخ فرانسه، ایتالیا، اتریش، آلمان، هلند، مصر، ترکیه، سوریه، عراق و هند را در خود دارد و از میان ٥٦ اثری که در آن به نمایش درآمده، دو اثر مفرغی برای ایراناند.
تمام این آثار دیروز، ژان ایو لودریان وزیر امور خارجه فرانسه، ژان لوک مارتینز رئیس موزه لوور، مسئولان ایرانی و سفرا، دیپلماتها و نمایندگانی از ٤٨ کشور جهان را به موزه ملی کشاند تا در ٥سالن ساختمان هنرهای اسلامی، علاوه بر آثار لوور، ١٨تصویر عباس کیارستمی از این موزه را به نمایش بگذارد.
گردش در لوورِ تهران؛دیدنیهای نمایشگاه فرانسوی
یک نمای کوتاه از «لوور»؛ روایتی از نخستین تمدنهای شرقی تا آثار نیمههای قرن نوزدهم. کاخ سلطنت ناپلئون بناپارت که هسته اولیه شکلگیری لوور بوده، نخستین تصویر نمایشگاه لوور در تهران است. میشود اسمش را گذاشت: لوور کوچک. ٥٦ اثر از دورههای مختلف تاریخ اینجا به نمایش درآمده تا از تبدیل نخستین مجوعههای سلطنتی به موزهای جهانی بگوید. پیش از انقلاب کبیر فرانسه یکی از کاخهای بزرگ سلطنتی، هسته اولیه لوور بود؛
جایی که شاهان و شاهزادگان نقاشیها و آثار تاریخی را نگه میداشتند. آثار ارزشمند فرهنگی و هنری با خرید از مجموعهداران و جمعآوری آثار شخصی از سدههای ١٤ و ١٥ به مجموعهای سلطنتی بدل شد، در سال ١٧٨٩ موزه و آثارش به مردم فرانسه اهدا شد و چهارسال پس از این تاریخ؛ تبدیل به موزه ملی فرانسه شد. شاهان فرانسه میخواستند کلکسیونی از فرهنگهای جهانی داشته باشند و این آرزو حالا در لوور محقق شده است. آنها میگویند اینجا، جایی است برای همه جهان.
گالری اول موزه مجموعه سلطنتی را به نمایش گذاشته است؛ مثل نقاشی گلوگلدان و مجسمه نیم تنه پادشاه فرانسه، لویی چهاردهم اثر ژان باتیست بلن دوفونتنه و مربوط به ١٦٨٧ میلادی از مجموعه قدیمی آکادمی سلطنتی نقاشی و مجسمهسازی یا نقش برجسته زورق که تمثیلی از گذر زمان است و مربوط به ١٥٥٠ تا ١٦٠٠ میلادی.
در جریان انقلاب فرانسه آثار و قطعاتی از معابد و کاخها و مجموعهدارانی که از کشور رفته بودند، جمعآوری و به مجموعه لوور اضافه شدند. از میان این مجموعه، نمونههایی در ویترینهای لوور تهران هست. یکی از آنها پیکرهای است که در دوران انقلاب درسال ١٧٩٤ مصادره و به موزه لوور واگذار شد: فرشته نگهبان آرامگاه قلب فرانسیس دوم، اثر فرمین روسل، ١٥٦٣ تا ١٥٦٥ میلادی.
اثر دیگر مجسمه مینِرو مشهور به اورسه است؛ برداشتی از ایزد بانوی عشق که تنه آن ١٥٠ تا ٢٠٠ میلادی و افزودههای جدیدی مقل سر، کلاهخود و جغد در سالهای ١٧٦٦ تا ١٧٧٧ به آن اضافه شده و در دوران انقلاب فرانسه از مجموعه کنت اورسه مصادره شده است.
در سالن دیگر نقاشیهای منحصر به فردی به دیوار آویخته شده؛ یکی از آنها تک چهرهای از نقاشی آلمانی در قرن پانزدهم میلادی است. این نقاشی در مجموعه «کراناخ» یکی از نمونههای ویژه است.
بعد از شکلگیری موزه لوور، خرید از مجموعههای تاریخی و فرهنگی در نقاط مختلف دنیا آغاز میشود؛ دستاورد این جمعآوری آثار و خرید، اضافهکردن پیکرههایی از رم و مصر به موزه است.
در یکی از ویترینهای نمایشگاه لوور در تهران، شاهینی سیاه به بازدیدکنندگان زل زده؛ این سازه مجسمه «حوروس» رم است، متعلق به حدود قرن ٤ تا یک پیش از میلاد. شاهین در مصر باستان با خورشید پیوند داشت و تجلی ایزد مصری حوروس، پسر و وارث مشروع و تاج و تخت اُزیریس بود. هنگام خرید این اثر برای لوور در سال ١٨١٥ حوروس تاج شاهی برسر داشت.
ادامه کار موزه لوور با ورود باستانشناسان به عملیاتهای اکتشافی در محوطههای مختلف تمدنی همراه بود. لوور در قرن نوزدهم، نقش مهمی در کشف تمدنهای باستانی در حوزه مدیترانه داشت و در اکتشافات باستانشناختی یونان، مصر، بین النهرین و ایران مشارکت میکرد. ایده این فعالیت لوور یکی از آن ایدههایی بود که در جهانی شدن این موزه بزرگ نقش داشت.
یکی از نخستین اتفاقات، رویکرد علمی کاوشهای بین النهرین درباره آشور و سومر بود. در یکی از ویترینها نتیجه یکی از کاوشهای نینوا پیداست؛ قطعهای از نقش برجسته سربازانی با کلاه پردار، متعلق به تل کویونجیک، نینوای باستانی (عراق) که به دوران امپراتوری نوآشوری در قرن هفتم پس از میلاد مربوط است به نمایش درآمده.
سومر را کسی نمیشناخت اما هیأت باستانشناسی لوور نخستین آثار سومریها را اکتشاف کردند.
با این دست کاوشها و ورود مجموعههای تازه، موزه مصر در سال ١٨٢٧، موزه آشور در سال ١٨٤٧ و بخش «هنرهای اسلامی» در سال ١٨٩٣ در موزه لوور تأسیس شد. آنها درباره هویت تمدنهای ناشناخته هم کاوش و پژوهش کردند و آنها را به دوستداران تاریخ شناساندند؛ مثل تمدن «هیتی»ها که در اوایل هزاره اول در مرز سوریه و ترکیه وجود داشت و حالا یکی از آثار آنها در موزه به نمایش در آمده است.
میترا درحال کشتن گاو نر؛ این تصویر روی سنگ تراشیده شده است که ایزد ایرانی، میترا، درحال قربانی کردن یک گاو نر است. در این نقش برجسته عقربی که نماد نیروهای شر است، گاو را نیش میزند. یک سگ و یک مار از خون گاو مینوشند. نیم تنههای نمادین چهارفصل و ماه و خورشید و نشانههای صور فلکی آمده . این نقش برجسته تصویری از طبیعت و چرخه زمان است؛ یکی از تابلوهای ویژه میتراییسم که سالم مانده.
تمرکز موزه لوور روی هنر، تاریخ بشر و فرهنگ است؛ برای همین است که در دورهای از فعالیتش به نقاشان امکانات و فضای کار میدهد و در روزهای شکلگیری با آنها تعامل میکند. از میان آثار به نمایش در آمده در نمایشگاه لوور تهران نقاشیهای دولاکروا از نشانههای این تعامل است. در نقاشیهای به نمایش در آمده این هنرمند گربهسانان بزرگ پاریس همچون شیر و ببر تصویر شدهاند. ژان- باتیست کامی کورو، باتیستا سالوی، مایکل ووتکی از دیگر هنرمندانی هستند که آثار آنها بر دیوار موزه ملی آویخته شده. نقاشی رامبراند هم یکی از معروفترینهاست. او پرتره همسر خودش را کشیده که اگرچه اندازهای کوچک دارد اما یکی از آثار نفیس و نادر رامبراند است که به ایران آمده.
شعار موزه لوور این است: موزه زنده است و ارتباطش را با دنیای معاصر حفظ کرده. نمایشگاه عباس کیارستمی در راستای همین شعار در یکی از گالریها به نمایش درآمده است. این نمایشگاه نمایی از تصاویر ارتباط مردم امروز با هنر گذشته است و کیارستمی چنین نامی بر آن گذاشته: «به من نگاه کن» از مجموعه تصاویری که از دهه ٧٠ به بعد عکاسی شده، ١٨ اثر انتخاب شده و اینجا به نمایش درآمده است.
این تنها بخشی از داستانی است که لوور روایت میکند، باید رفت و تماشا کرد.
مهتاب جودکی
- 17
- 4
