مروری بر تاریخ چین و سلسله های آن

نخستین تمدن‌های چین در حاشیهٔ رودهای یانگ تسه و رود زرد شکل گرفت

تاریخ چین

مورخان و نویسندگان بسیاری به دلیل گستردگی، سابقه و تنوع فرهنگی و تمدنی سرزمین چین، به آن توجه داشته اند. چین، پس از روسیه و کانادا از نظر متراژ مربع، به عنوان سومین کشور بزرگ جهان شناخته میشود. امروزه شهرت چین به خاطر اقتصادهای در حال رشد در جهان میباشد که اسمان‌خراش های جدیدی، روزانه ظاهر می شوند. عمر انسان کفاف نمی دهد که با تمام شگفتی های چین، آشنایی پیدا کند.

آب و هوای کشور چین به صورت قاره ای است؛ با این که کشور چین، سواحل اقیانوسی و عرض های جغرافیایی دارد، اما شهرت استان جنوبی یونان به دلیل بهار دائمی اش می باشد. تعداد بسیاری از بازدیدکنندگان غربی از دهه ۱۹۸۰ به دلیل جاذبه های گردشگری زیاد چین، مشتاق کشف زیبایی و فرهنگ باستانی آن شده اند.

تمدن های نخستین چین

در حاشیهٔ رودهای یانگ تسه و رود زرد، تمدن های نخستین چین به وجود آمد. انسان هایی بر طبق یافته های مربوط به ۵۰۰۰ سال پیش از میلاد، به زندگی و شغل کشاورزی در دره یانگ تسه مشغول بودند. آنها با ایجاد آبادی هایی به توسعه ی برنج کاری پرداختند ولی ارزن هایی در دره رود زرد« خوانگ خه» کاشته می شد، بدین دلیل که شمال چین، هوای بسیار سردی برای کشت برنج داشت. در بین سالهای ۵۰۰۰ تا ۳۰۰۰ پیش از میلاد، این فرهنگ به دوران اوج و شکوفایی خود رسید.

باستان شناسان در اواسط قرن بیستم توانستند از زیر خاک، روستای ۶۰۰۰ ساله بانپو را بیرون آوردند. از موارد قابل شناسایی در این منطقه می توان به پایه های تعداد زیادی ساختمان، انبارهای مواد غذایی ، محل های روشن کردن آتش، ظروف سفالی و چندین گور حاوی اسکلت اشاره کرد. وجود خانه های مسکونی در اطراف ساختمان عمومی مدوری، بیانگر زندگی گروهی- اجتماعی سازمان یافته ی این منطقه می باشد. عوامل مؤثر در نابودی تمدن های باستانی چین، طغیان های عظیم دو رود یانگ تسه و خوانگ خه بود.

خط و زبان، فرهنگ، اقوام، دین کشور چین

با وجود گذشت بیش از هزاران سال از زمان استفاده حروف چینی، باز هم این حروف برای نوشتن زبان های چینی کاربرد دارند. تصمیم دولت چین در سال ۱۹۵۶ معرفی حروف چینی ساده به مردم بود تا کمی از مشکلات خط چینی قدیمی برطرف شود و در حال حاضر چینی سنتی منسوخ شده است. به قسمتی از خانواده زبان های سینی تبتی، زبان های چینی می گویند. چینی ماندارین یا پوتونگ خوا بعنوان زبان اصلی یا زبان رسمی مردم چین شناخته میشود که مردم به آن حرف می زنند. فرهنگ چین، بسیار غنی است و می توان آن را از فلاسفه بزرگ موجود در این سرزمین متوجه شد. از قوم پیروز کشور چین می توان به قوم هان ها اشاره کرد و دیگر قوم ها به ترتیب، شامل اقوام ژوانگ، اویغور و هان های مسلمان، منچو، مغول، تبتی ها و … می باشند. سه مکتب اصلی چین که در طول تاریخ، رواج یافته اند؛ به نام های کنفوسیوس گرایی و تائویی هستند که هر یک در فرهنگ چین، نقش بسزایی داشته اند.

فرهنگ چین فرهنگی بسیار غنی است

سلسله های تاریخ چین

>> سلسه شیا: ۲۰۰۰ پیش از میلاد

هنوز اثری از این دودمان، از نظر آثار باستان شناختی یافت نشده است. این سلسله میان واقعیت و اسطوره میباشد ولی از این دودمان در ادبیات چین، بسیار سخن به میان آمده است. یکی از ارجمندترین قهرمانان ادبیات نخستین چین به نام هوانگ تی میباشد که امپراتور زرد است و تاج و تخت بین نوادگانش بعد از او دست به دست شد تا این که یکی از نبیره های شانزده ساله اش بر تخت نشست که یائو نام داشت. قدرت امپراتوری او به خاطر سیل و طوفان در دوره اش کم شد. شیا، امیر پادشاهی کوچک بود که خود را شیایو نامید و موجب تشکیل سلسله ی شیا شد. پادشاه بعدی، پسر شیا بود که نامش چی بود و ۳ امپراتور خوشگذران و ترسو، بر تخت نشستند، بدین دلیل که وزیران، بیشتر بر حکومت، حکمرانی می کردند.

>> سلسله شانگ: ۱۶۰۰ تا ۱۰۵۰ قبل از میلاد

این امپراتوری با تشکیل بیش از دویست یا سیصد طایفه به عنوان قبیله برتر و حاکم شانگ محسوب میشد. فرستادگان امپراتور، دولت های اقماری را در مناطق مختلف، تشکیل می دادند. مدت حکومت دودمان شانگ با چنین تمهیداتی حدود ۵۰۰ سال بود. پادشاهان شانگ، پیوسته می جنگیدند و این تهاجمات هم بر قلمرویشان می افزود و آن ها را از طریق خراج و مالیات، ثروتمندتر میکرد. همچنین برده های بسیاری در مراسم مذهبی بعنوان نیروی کار و قربانی به اختیار گرفتند.

در حدود ۱۳۰۰ پیش از میلاد، ایجاد خط چینی، پیشرفته بود. از وجه تمایز این سلسله می توان به کیفیت عالی اشیاء برنزی به خصوص جام های شراب، ظروف غذا اشاره کرد. در این دوره و دوره های قبلی، کنده کاری روی یشم رواج داشت و نوعی هنر دیرینه بود. شکار در بین پادشاهان، از دل مشغولی های مهم آنان محسوب میشد.

>> سلسله چو

از پایدارترین سلسله ی تاریخ چین میتوان سلسله چو را نام برد که با تغییراتی در طی زمان رو به رو شده است. معمولاً این سلسله در ابتدا از سال ۱۰۵۰ تا ۷۷۱ ق م بود که شیان به عنوان پایتختش محسوب میشد و سپس از سال ۷۷۱ تا ۲۵۶ پیش از میلاد بود که پایتخت آن لوئو یانگ بود. ون وانگ، از مهمترین امپراتور این دودمان به شمار می رفت که قابل توجه مردمش بود. پسرش به نام وو وانگ، نوعی نظام فئودالی را برای کنترل امپراتوری بزرگ خود ایجاد کرد.

>> سلسلهٔ هان

لیوبانگ برای خودش، نام« هان گائو زو» را انتخاب کرد. مدت سلطنت او ۷ سال بود. جانشین لیوبانگ، پسرش« هودی» بود اما در آن زمان ،« لو ژی» امپراتریس امپراتور گائوزو توانست کلیه قدرت اصلی و اجرایی را در دست بگیرد. مدت سلطنت او جمعآ ۱۶ سال بود که به صورت شهوانی، قدرت مطلق را در حکومت، اعمال می کرد. هان در آن زمان ، مشعول به سپری کردن دوران آغازین و طلایی خود بود. پس از مرگ هوی، ۸ سال از مرگش را در عمل حکومت مادرش لو ژی بود و بعد، ون هان بر تخت سلطنت نشست. هان در زمان کاهش مالیات ها، دوران شکوفایی خود را آغاز کرد.

کسی که توانست امپراتوری هان را به اوج عظمتش برساند؛ جینگ، پسر هان بود. حکومت ون و جینگ، از نظر هنر، توسعه روابط دوستانه و رفاه اجتماعی به عنوان شکوفاترین اعصار چین شناخته میشد. سلسله هان از سال ۱۴۱ تا ۸۷ پیش از میلاد در دوره ۵۳ ساله« وو دی» به اوج عظمتش رسید. چینی ها در این دوره به کشورهایی ازجمله آسیای مرکزی، کره و اندونزی حمله کردند. مبادلات فرهنگی و تجاری با کشورهای آسیایی و هند، از اساس چنین رفاه و توسعه ای به شمار می رفت. در همین دوره برای رفت و آمد کاروان ها، جاده ی ابریشم را ساختند.

>> سلسله سونگ

به این دلیل از سلسله سونگ به عنوان رنسانس چین یاد میشد که در دوره ی ۹۶۰ تا ۱۲۷۶ در زمینه های تکنولوژی، نوآوری و اقتصاد، پیشرفت داشت. اختراع و توسعه اسکناس، یکی از نوآوری های اقتصادی این سلسله بود که موجب آسان‌تر شدن تبادلات و پیشرفت اقتصادی چین گردید. برای نخستین بار در این دوره از باروت استفاده شد.

زبان رسمی مردم چین، چینی ماندارین یا پوتونگ خوا است

>> سلسه یوان

یک سلسله مغول، تحت عنوان سلسه یوان ( ۱۲۷۹ تا ۱۳۶۸)، قلمرو خود را با چین متحد کرد. یکی از نکات جالب توجه اینست که شکوفایی فرهنگ چین در این دوره صورت گرفت. کوبلای خان به اتحاد قلمرو، تمایل زیادی داشت. پایتخت چین در آن زمان ، “دادو” بود که در حال حاضر ، پکن نام دارد.

>> سلسله مینگ

یک دهقان فقیر به نام تایزو توانست سلسله مینگ ( ۱۳۶۸ تا ۱۶۴۴) که از پایدارترین سلسله های چین بود را تأسیس کند. او علاوه بر تأکید بر کشاورزی، دیوار بزرگ چین را بازسازی کرد. آثار ادبی غنی در این دوره، زیاد است. سفر به غرب، از معروف ترین رمان های این دوره به شمار می رود.

>> جمهوری خلق چین

جمهوری خلق چین در اول اکتبر ۱۹۴۹ میلادی به رهبری مائوتسه تونگ رسمیت یافت که با نام روز ملی این کشور شناخته میشود. ارتش این کشور با تسلیم ژاپن در پایان جنگ جهانی دوم، اقدام به تخلیه ی مناطق اشغالی چین کرد و عقب نشینی نمود. از آن پس، مائو تسه تونگ، رهبری نواحی آزاد شده را تحت تسلط کمونیست ها برعهده گرفت و موجب شعله ور شدن آتش جنگ داخلی چین شد. قوای کمونیست مائو در این جنگ، بر نیروهای ملی گرای چیان کای چک پیروز شد و رژیمش را ساقط کردند. چیانگ کای شک به جای سفر به کانتون، به جزیره تایوان رفت و اقدام به تشکیل دولت چین ملی در آن جا کرد.

وقتی که چیان کای چک به تایوان، فرار کرد؛ موجب تضعیف روحیه باقی مانده نیروهای دولتی چین شد و کمونیست ها، باقی مانده خاک چین را در مدتی کم تر از چهارماه، بدون مقاومت زیادی تصرف کردند. در نهایت مائو در پکن، رهبری جمهوری خلق چین را در اول اکتبر ۱۹۴۹ م، بر عهده گرفت و روز اول اکتبر را بعنوان روز ملی این کشور نامید.

کشاورزی و فرهنگ غذایی

در کشور چین، مهم ترین فرآوردۀ کشاورزی، برنج بود. زمین های سیلابی موجود در بخش های جنوبی چین برای کشت برنج، مناسبتر بودند ولی کشاورزان چینی، زمین های بیشتری را در سراسر کشور با حفر جوی های اضافی، زیر آب می بردند. کشت برنج در این کشور، به قدری مهم بود که برای پرداخت مالیات، مورد استفاده قرار می گرفت. غذای روزمرۀ مردم، برنج بود و حتی برای تهیه ی نوشیدنی های الکلی از تخمیر برنج استفاده می کردند. با وجود کشت گندم و غله های دیگر، همچنان کشت برنج از اهمیت به سزایی برخوردار بود.

بیشتر غذاهای چینی، گیاهی بوده و هستند. از آموزه های معبدها و صومعه های چینی می توان گفت که تغذیۀ سالم موجب طول عمر می شود و بهترین و سالم ترین روش تغذیه برای انسان، گیاهخواری است. البته چینی ها در وعده های غذایی خود به ندرت از گوشت استفاده می کردند و مرغ تخم گذار را به هیچ وجه نمی کشتند. در سرتاسر چین، از ماهی به عنوان محبوب ترین غذای گوشتی یاد میشود که آن را با برنج و سبزیجات سرو می کردند.

چای، یکی از مهم ترین نوشیدنی های چین بود که در حدود سال ۱۰۰ پیش از میلاد، از دم کردن برگ های خشک و ساییدۀ درختچۀ چای به دست امد؛ به گونه ای که از برگ گیاهان مختلف یا ترکیب آن ها برای درست کردن چای و دمنوش و انواع جوشانده با طعم ها و خاصیت های گوناگون استفاده می کردند. چای به عنوان یک داروی مؤثر باعث لذت و آرامش و استراحت می شد.

برخی از جاذبه های توریستی چین

از مهم ترین جاذبه های چین می توان به پودانگ، بودای لشان، کوه هوانگ، کاخ پولاتا، غار موگای، کوه هواند، بندرگاه ویکتوریا، رودخانه لی کروز ارتش تراکوتا، شهر ممنوعه و دیوارچین اشاره کرد.

دیوار چین

زمان ساخت دیوارچین از قرن پنجم تا هشتم قبل از میلاد بود. این دیوار از طرف حکومت چین با هدف پیشگیری از حمله اقوام نژاد مغول و قوم هون ایجاد شد. چین شی هوان، دیوارهای دوک ها را پس از ایجاد آرامش و وحدت در چین به هم وصل کرد تا مانع هجوم دشمن به مراتع و مزارع شمالی شود. کشور چین، پس از شی هوانگ دی دچار نا امنی و ناارامی شد و آخرین امپراتور چین در مبارزه با شکست مواجه شد. طول دوره ی پادشاهی کشاورز لیوبانگ، ۷ سال بود و پس از او پادشاهان دیگری بر تخت نشستند تا این که ون و جینگ بر کشور، حکمرانی کردند که این دوره از طلایی ترین دوران چین به شمار می رفت و در همین زمان جاده ای معروف ابریشم ایجاد شد تا کاروان ها بتوانند رفت و آمد کنند.

۱۹۴۹ میلادی جمهوری خلق چین به رهبری مائوتسه تونگ رسمیت یافت

گردآوری: بخش فرهنگ و اندیشه سرپوش